Ardeshir Irani, The Lor girl (1933)

Ardeshir Irani, The Lor girl (1933)

  Το «Κορίτσι των Λορ» (μια φυλή στην επαρχία του Ιράν) είναι η πρώτη ομιλούσα ιρανική ταινία, που όμως γυρίστηκε στην Ινδία. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Irani, όμως η ψυχή της ταινίας είναι ο Abdul-Hossein Sepanta, που υπογράφει το σενάριο και έχει και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Jafar. Ο Sepanta έπεισε τον Ιρανί, ο οποίος είχε ήδη σκηνοθετήσει κάποια έργα, να γυρίσει μια ταινία στα ιρανικά, με ιρανικό θέμα που θα προβαλλόταν στο Ιράν. Ο Ιρανί με τη σειρά του έπεισε τον Sepanta να γράψει σενάρια, και ο ίδιος τον δίδαξε σκηνοθεσία. Ο Sepanta γύρισε δυο ταινίες που όμως δεν είχαν την επιτυχία του «Κοριτσιού των Λορ», όπως και οι άλλες δύο που γύρισε αμέσως μετά με τον Ιρανί.

  Την Golnar την έκλεψε ο Qoli Khan, ένας φυλετικός αρχηγός των Λορ που ληστεύει καραβάνια, και στη συνέχεια την έδωσε σε ένα πληροφοριοδότη του, τον Ramazan, που έχει ένα χάνι, και ο οποίος την υποχρεώνει να χορεύει για τους πελάτες. Η ταινία ξεκινάει με ένα χορό της Golnar.  

  Εκεί τη συναντάει ο Τζάφαρ, ο οποίος είχε σταλεί μυστικά από την κυβέρνηση με σκοπό να υποτάξει τον Κόλι Χαν. Ο Ramazan την πλασάρει σε ένα άραβα σεΐχη για να περάσει τη βραδιά μαζί της, και ο Τζάφαρ τρέχει να τη σώσει. Ερωτεύονται.

  Το επόμενο πρωί, όχι πια undercover, o Τζάφαρ συνοδεύει ένα καραβάνι. Ο Quoli Khan στήνει ενέδρα. Η Golnar που το πληροφορείται τρέχει να δει τι έγινε με τον αγαπημένο της. Τον βρίσκει πληγωμένο και τον περιποιείται. Όμως τους συλλαμβάνει ο Κόλι Χαν. Για δεύτερη φορά η Golnar σώζει τον αγαπημένο της και δραπετεύουν. Ο Κόλι Χαν τους καταδιώκει.

  Η πιο συγκλονιστική σκηνή της ταινίας είναι εκεί που ο Τζάφαρ, τραβώντας την αγαπημένη του με ένα σκοινί καθώς δεν μπορεί να ανέβει έναν απότομο βράχο, δέχεται την επίθεση του Κόλι Χαν που τους είχε πάρει στο κατόπιν. Το σκοινί που κρατάει τυλίγεται στο σώμα του. Καθώς στριφογυρίζουν παλεύοντας στην κορυφή του βράχου το σκοινί τυλίγεται και ξετυλίγεται, με αποτέλεσμα η Golnar να ανεβοκατεβαίνει. Στο τέλος ο Τζάφαρ καταφέρνει να τον σκοτώσει και ανεβάζει πάνω την αγαπημένη του. Όμως καθώς φοβούνται την εκδίκηση (ο Κόλι Χαν δεν είναι απλά ένας ληστής αλλά και ένας φυλετικός αρχηγός) φεύγουν για την Ινδία. Επιστρέφουν μόνο με την καθεστωτική αλλαγή (1925), όταν ο σάχης Ρεζά ανατρέπει τον Ahmad Shah Qajar της δυναστείας Qajar και γίνεται ο ιδρυτής μιας καινούριας δυναστείας.

  Και οι δυο είναι ντυμένοι μοντέρνα, σύμφωνα με τις επιταγές του εθνικιστικού μοντερνισμού που επιβάλει ο σάχης. Ακόμη, με τον σεΐχη που προσπαθεί να βιάσει την κοπέλα (η Golnar, αγριοκόριτσο, τραβάει μαχαίρι) εκφράζεται ο αντιαραβισμός των ιρανών, καθώς είχαν κατακτήσει τη χώρα τους. Το ότι όμως τους μετέδωσαν και τη θρησκεία τους εγκαταλείποντας την θρησκεία των προγόνων τους (όχι όλοι, ο Irani ήταν ζωροαστριστής, και αν βρέθηκε στην Ινδία είναι γιατί οι ζωροαστριστές κατά καιρούς διώκονταν από τους μουσουλμάνους με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί εκεί μια μεγάλη κοινότητα ζωροατριστών) δεν φαίνεται να τους απασχολεί.

  Το μοτίβο της κοπέλας που χορεύει και τραγουδάει στο καφέ χρησιμοποιήθηκε σε αρκετές ταινίες στη συνέχεια, καθώς πράγματι πολλά κορίτσια αναγκάζονταν να τραγουδούν και να χορεύουν σε τέτοια καφέ. Ακόμη, ο χορός και η μουσική έγιναν συστατικό στοιχείο σε πολλές μεταγενέστερες ινδικές ταινίες, κάτι που μεταδόθηκε και σε μας τη δεκαετία του ’60, με τις ταινίες να διαφημίζονται ότι έχουν «16, 24, 32, (και όλο ανέβαινε ο αριθμός, σε αριθμητική πρόοδο), λαϊκά τραγούδια».

  Συγκινητικό είναι αυτό που διάβασα για την ηθοποιό που ενσάρκωσε την Golnar στο βιβλίο του Hamid Reza Sadr, «Iranian Cinema: a political history»:

  «Επιστρέφοντας στο Ιράν, η Rohangiz Saminejad, η πρώτη ιρανή ηθοποιός που ερμήνευσε το ρόλο της Golnar στο Lor Girl, αναγκάστηκε να αλλάξει το οικογενειακό της όνομα για να προστατευθεί από τη δημόσια περιφρόνηση, και εξοστρακίσθηκε εξαιτίας της ενασχόλησής της με τον κινηματογράφο. Εμφανίστηκε μόνο σε ένα ακόμη έργο, και πέθανε χρόνια αργότερα, κατά κάποιο τρόπο εξόριστη στην ίδια της τη χώρα» (Hamid Reza Sadr, Iranian Cinema: a political history, London 2006, I.B. Tauris, σελ. 28).

  Η ταινία συμβολίζει τον εκπολιτισμό της καθυστερημένης επαρχίας από τον μοντερνισμό της πόλης, και σαν τέτοια είχε τις ευλογίες το σάχη. Όμως ο Hamid Reza Sadr βλέπει και έναν άλλο συμβολισμό: τον «εκπολιτιστικό» ρόλο των δυτικών αποικιοκρατών εκπροσωπούμενο από τον Jafar o οποίος είναι ντυμένος με την μοντέρνα δυτική ενδυμασία που είχε επιβάλει ο σάχης, πάνω σε ένα «καθυστερημένο» Ιράν που εκπροσωπείται από την επαρχιώτισσα Golnar ντυμένη με την τοπική ενδυμασία.

  Η επόμενη ταινία των Irani και Sapanta ήταν η «Firdausi» (1934), πάνω στη ζωή του μεγάλου ιρανού ποιητή του οποίου θα γιόρταζαν τότε τη χιλιετία.

  Έκαναν μια ακόμη ταινία μαζί, την «Shirin and Farhad» (1934), μεταφορά μιας πασίγνωστης ερωτικής ιστορίας. Υποθέτω ότι στη «Shirin» οι θεατές τους οποίους κινηματογραφεί ο Κιαροστάμι βλέπουν αυτή την ταινία.

  Αλλάζοντας στούντιο, ο Sepanta γύρισε μόνος του τις δυο επόμενες ταινίες του, «Black eyes» (1936) και «Laili and Majnoun», και αυτές ερωτικές ιστορίες. Καμιά τους δεν γνώρισε την τεράστια επιτυχία του «Κοριτσιού των Λορ», ταινία την οποία πολλοί θεατές την είδαν πάρα πολλές φορές. Ο Hamid Naficy μας παραθέτει τη μαρτυρία κάποιου ότι την είδε 70 φορές.

  Και εμένα μου άρεσε πολύ αυτή η ταινία. Αν και χωρίς υπότιτλους, ξέροντας αρκετά λεπτομερειακά την πλοκή την έργου (υπάρχει και στο youtube με χάλια αυτοματοποιημένους αγγλικούς) δεν ήταν καθόλου δύσκολο να την παρακολουθήσω. Και, βέβαια, για να μην αποτελέσω εξαίρεση, την είδα και δεύτερη φορά.

  Όλες οι ταινίες μυθοπλασίας που γυρίστηκαν στο Ιράν ανάμεσα στο 1930-1937 ήσαν εννιά όλες κι όλες. Τις πέντε του Sepanta τις αναφέραμε πιο πάνω, ενώ έχουμε γράψει για την ταινία του Ovanes Ohanians «Mr. Haji, the movie actor», και στην ανάρτησή μας αναφερθήκαμε και στην προηγούμενη ταινία του «Abi and Rabi». Οι άλλες δυο είναι «The brother’s revenge» και «The capricious lover» του Ebrahim Moradi, βουβές και οι δυο.

    Στην «Εκδίκηση του αδελφού» οι δυο αδελφοί ερωτεύονται την ίδια γυναίκα και ο ένας σκοτώνει τον άλλο. Το φάντασμα του σκοτωμένου εκπαιδεύεται σαν γιόγκι για να πάρει εκδίκηση. Καθώς προβλήθηκε τρεις νύχτες όλες κι όλες, δεν είναι να απορεί κανείς που δεν σώθηκε.  

  Η άλλη ταινία του είναι «The Capricious Lover» (1934). Το θέμα του «Ιδιότροπου εραστή» είναι η αποπλάνηση ενός κοριτσιού από την επαρχία που ήλθε στην Τεχεράνη, και συγκρίνεται η γνησιότητα των ανθρώπων της επαρχίας με την επιτήδευση και ρηχότητα των ανθρώπων της πόλης. Το θέμα αυτό χρησιμοποιήθηκε αργότερα σε πολλά μελοδράματα, ενώ ο παιδαγωγικός του χαρακτήρα αποτέλεσε βασικό κριτήριο αξιολόγησης για όλες τις επόμενες ταινίες.

  Μέχρι το 1948 δεν γυρίστηκε άλλη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας στο Ιράν.