Ovanes Ohanians, Mr Haji, the movie actor (1933)

 

Ovanes Ohanians, Mr Haji, the movie actor (1933)

  Η πρώτη εμπορική ταινία μυθοπλασίας που γυρίστηκε στο Ιράν είναι η ταινία «Abi και Rabi» (1931) του Ovanes Ohanians. Πρωταγωνιστικό δίδυμο είναι ένας ψηλός και ένας κοντός, τους οποίους οι θεατές της εποχής είδαν σε πολλά αστεία επεισόδια. Εμείς αποκλείεται, όχι για άλλο λόγο αλλά γιατί η ταινία καταστράφηκε στην πυρκαγιά που ξέσπασε σε έναν κινηματογράφο.

  Ο «Κύριος Χατζή, ο ηθοποιός του κινηματογράφου» είναι η δεύτερη ταινία μυθοπλασίας που γυρίστηκε στο Ιράν μετά την «Abi and Rabi», επίσης από τον Ohanians. Βωβή κωμωδία και αυτή, έχει μεσότιτλους στα ιρανικά, στα ρώσικα και στα γαλλικά.

  Ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις, αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου του Ιράν, ενός κινηματογράφου που εκτινάχθηκε στα μεταγενέστερα χρόνια, ιδιαίτερα στις πρόσφατες τρεις δεκαετίες.

  Το ξέρουμε ότι οι ηθοποιοί παλιά ήσαν εντελώς ανυπόληπτοι, όμως αυτό ήταν πιο έντονο στο Ιράν όπου υπήρχε μια πόλωση ανάμεσα σε συντηρητικούς μουσουλμάνους και προοδευτικούς μοντερνιστές. Ξέρουμε την ιστορία τους, οι μοντερνιστές κέρδισαν για κάπου τέσσερις δεκαετίες, για να πάρουν μετά τη σκυτάλη οι μουσουλμάνοι. Δυστυχώς και τα δυο καθεστώτα, των σάχηδων και των χομεϊνί, ήταν εντελώς απολυταρχικά.

  Να πούμε όμως δυο λόγια για την πλοκή.

  Ο κύριος Χατζή, όχι εντελώς μοντέρνος, όχι εντελώς συντηρητικός, φοράει ευρωπαϊκά ρούχα αλλά διατηρεί το μουσουλμανικό μούσι του. Ούτε να ακούσει ότι η κόρη του θα παντρευτεί έναν ηθοποιό, τον κινηματογράφο δεν τον έχει σε καμιά εκτίμηση.

  Τι να κάνουν, τι να κάνουν, πώς να του αλλάξουν τα μυαλά;

  Στο τέλος ο ηθοποιός βρήκε τη λύση. Προτείνει στον σκηνοθέτη να γυρίσουν μια ταινία στην οποία θα πρωταγωνιστεί ο κύριος Χατζή χωρίς να το ξέρει. Στο τέλος θα του την παρουσιάσουν και είναι σίγουρο ότι θα καμφθούν οι αντιστάσεις του.

  Με ποια πλοκή;

  Μια απλούστατη πλοκή. Κάποιος θα κλέψει το ρολόι του κυρίου Χατζή και αυτός θα τον πάρει κυνήγι. Η κάμερα, αθέατη (υποτίθεται) θα τον ακολουθεί κατά πόδας.

  Έτσι και γίνεται. Αρχίζει το κυνηγητό, βλέπουμε αρκετά κωμικά επεισόδια slapstick, βλέπουμε ακροβάτες, ζογκλέρ, πράγματα που χρησιμοποιεί ο «κινηματογράφος της ατραξιόν» όπως τον αποκαλεί ο Hamid Naficy στο βιβλίο του «Η κοινωνική ιστορία του ιρανικού κινηματογράφου», ενός κινηματογράφου δηλαδή που ενδιαφέρεται όχι τόσο για την πλοκή, όσο το να στήσει πάνω στην πλοκή μια σειρά από επεισόδια που τραβούν το ενδιαφέρουν του θεατή. Και φυσικά οι ιρανοί βλέπουν πώς ήταν η Τεχεράνη εκείνη την εποχή.

  Το πιο αστείο επεισόδιο που είδα είναι το παρακάτω.

  Ο κύριος Χατζή σταματάει την καταδίωξη, έχει πονόδοντο, πρέπει να βρει επειγόντως έναν οδοντίατρο. -Εκεί βρίσκεται ένας, τον πληροφορεί κάποιος, αλλά πριν προλάβει να κατευθυνθεί προς τα εκεί τον αρπάζει κάποιος άλλος και του λέει: -Εγώ είμαι οδοντίατρος.

  Τον πηγαίνει στο οδοντιατρείο του, τον καθίζει σε μια καρέκλα, και χωρίς να το πάρει χαμπάρι έρχονται οι δυο βοηθοί του, ένας άντρας και μια γυναίκα, και τον δένουν πάνω στην καρέκλα. Στη συνέχεια του δένουν το χαλασμένο δόντι με ένα σπάγο, η άλλη άκρη του οποίου είναι δεμένη σε ένα μεγάλο τροχό, σαν αυτό που είχε ο συγχωρεμένος ο Γιώργης ο Παραουλάκης στο χωριό μου στο λεμονατζίδικό του, τον οποίο γυρίζαμε εμείς οι πιτσιρικάδες με ανταμοιβή μια γκαζόζα στην οποία είχε εισχωρήσει ένα φρυσαλάκι και δεν μπορούσε να πουληθεί. Όμως αυτός εδώ ο τροχός γύριζε ένα λουρί, το οποίο, όταν άφηνες τον τροχό, τραβιόταν με δύναμι παρασύροντας τον σπάγο και μαζί του το χαλασμένο δόντι.

  Άτυχη η πρώτη προσπάθεια, ο καημένος ο κύριος Χατζή ουρλιάζει από τον πόνο.

  Παρόμοια τεχνική είχα διαβάσει μαθητής σε ένα βιβλίο που νομίζω είχε τίτλο «Ιστορίες της παλιάς Αθήνας». Ο «οδοντίατρος» ξάπλωνε κάτω τον ασθενή, του πατούσε το στήθος με το γόνατό του και με μια τανάλια που κρατούσε στο χέρι του τραβούσε με δύναμη το δόντι.

  Προτείνουν στον κύριο Χατζή να δει μια ταινία. Αντιστέκεται σθεναρά, όμως στο τέλος πείθεται. Πηγαίνουν στο σινεμά, και κάποια στιγμή βλέπει έκπληκτος τον εαυτό του στην οθόνη. Στο μεταξύ τον αναγνωρίζουν οι θεατές, και αρχίζουν να τον χειροκροτούν.

  Ναι, πραγματικά ο κινηματογράφος είναι πάρα πολύ ωραίος. Δεν έχει πια αντιρρήσεις η κόρη του να παντρευτεί τον αγαπημένο της. Και εύχεται να κάνουν πολλά παιδιά, και όλα να γίνουν ηθοποιοί.   

  Και μια πρωτοτυπία: η ταινία παρουσιάζεται ως εγκιβωτισμένη. Ο ηθοποιός, βλέποντας τον σκηνοθέτη τον οποίο υποδύεται ο ίδιος ο Ohanians να μην μπορεί να σκεφτεί ένα σενάριο της προκοπής, του προτείνει αυτό για τον κύριο Χατζή, τον μέλλοντα πεθερό του.

  Η ταινία, πέρα από το στόχο που έχει κάθε κωμωδία, να κάνει τους θεατές να γελάσουν με τα κωμικά επεισόδια, έχει τον διδακτικό στόχο να πείσει τους δύσπιστους ότι ο κινηματογράφος είναι μια πολύ ευχάριστη διασκέδαση.

  «Αυτός ο χαρακτήρας», μας λέει ο Hamid Naficy στο βιβλίο του «Η κοινωνική ιστορία του ιρανικού κινηματογράφου» (1^ος τόμος, σελ. 212-213) έγινε ένας από τους τύπους που είχαν τη μεγαλύτερη διάρκεια στον ιρανικό κινηματογράφο, και με κάποιες παραλλαγές εμφανίστηκε σε πολλές ταινίες. Ο Χατζή επίσης εμφανίστηκε στην μοντερνιστική λογοτεχνία και στη λαϊκή κουλτούρα». 

 Ο Ohanians ως αρμένιος είχε κάποια πλεονεκτήματα. Δεν κινδύνευε, ιδιαίτερα τουλάχιστον, να επισύρει την μήνη των συντηρητικών μουσουλμάνων μια και ήταν χριστιανός. Ακόμη δεν σκανδάλιζε με δυο γυναίκες που εμφανίζονταν στην οθόνη οι οποίες δεν ήταν μουσουλμάνες αλλά χριστιανές. Η Asia Qestanian που υποδύεται τη μεγάλη κόρη και που είχε την ιδέα για την ταινία ήταν η πρώτη γυναίκα ηθοποιός του ιρανικού κινηματογράφου. Η μικρή κόρη του κυρίου Χατζή ήταν η μικρότερη κόρη του Ohanians και η Zoma, η βοηθός του οδοντίατρου, ήταν επίσης κόρη του. Να πούμε εδώ ότι τους γυναικείους ρόλους στο ιρανικό θέατρο τους υποδύονταν άνδρες, όπως στο Νο και στην Όπερα του Πεκίνου.

  Ο Ohanians ήταν άτυχος γιατί η ταινία του προβλήθηκε δυο μήνες μετά την πρώτη ομιλούσα ταινία που γυρίστηκε στο Ιράν, «The Lor girl». Το ενδιαφέρον του κόσμου άρχισε να στρέφεται στις ομιλούσες ταινίες, και αυτό οδήγησε στην οικονομική καταστροφή του.

  Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο youtube. Είναι με ρώσικους, γαλλικούς και ιρανικούς μεσότιτλους. Είναι αρκετά χάλια η κόπια που διασώθηκε, πολλά γαλλικά δεν μπορούσα να τα διαβάσω, όμως αξίζει να τη δείτε εσείς οι φαν του ιρανικού κινηματογράφου, σαν ταινία-ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου του Ιράν. Δεν θα δυσκολευτείτε, μια και είναι κωμωδία και ξέρετε την υπόθεση.