Δημήτρη Γαζιάδη, Αστέρω (1929)

Δημήτρη Γαζιάδη, Αστέρω (1929)

  Η «Αστέρω» είναι ίσως η πιο παλιά από τις ελληνικές ταινίες που έχουν σωθεί. Μάλιστα εθεωρείτο χαμένη μέχρι το 2003, οπότε βρέθηκε μια κόπια στη Γαλλική Ταινιοθήκη, με γαλλικούς μεσότιτλους.

  Βασίζεται σε κείμενο του Παύλου Νιρβάνα το οποίο με τη σειρά του αποτελεί διασκευή του μυθιστορήματος «Ραμόνα» της αμερικανίδας Έλεν Χαντ Τζάκσον. Το σενάριο υπογράφει ο σκηνοθέτης μαζί με τον Ορέστη Λάσκο. Είναι η πρώτη ταινία φουστανέλας που άνοιξε το δρόμο σε πάρα πολλές άλλες ταινίες του είδους.

  Η Αστέρω είναι ψυχοκόρη του γερο-Ασώπιου. Την πήρε από μικρή και τη μεγάλωσε μαζί με το γιο του τον Θύμιο. Οι δυο νέοι, φτάνοντας στην εφηβεία, ερωτεύθηκαν ο ένας τον άλλο. Όμως ο πατέρας ούτε να ακούσει για αυτή τη σχέση, να παντρευτεί ο γιος του μια παρακατιανή; Έτσι και τολμήσει θα τον αποκληρώσει.

  Και βλέπουμε για άλλη μια φορά το μοτίβο «η αυτοθυσία της γυναίκας για τον άντρα». Έχω ξεχωριστό αρχείο όπου καταγράφω έργα με αυτό το θέμα. Το παραθέτω: «Άλκηστις», «Αντίο παλλακίδα μου», «Νόρμα», «Η κυρία με τις καμέλιες», Jacob Cheung Αναπαύσου στον ώμο σου (肩上蝶) 2011, Kim Hyeon-seong, Mr. Butterfly, Κώστα Ανδρίτσου, Καταιγίδα  και Kenji Mizoguchi, οι περισσότερες ταινίες του. Σίγουρα υπάρχουν κι άλλες που ή δεν τις έχω δει ή μου διαφεύγουν.

  Η Αστέρω, για να μην αποκληρωθεί ο αγαπημένος της, του λέει ψέματα ότι έχει ερωτευθεί άλλον. Ένας τσέλιγκας στην υπηρεσία του θετού πατέρα της τη φλερτάρει. Θα ανταποκριθεί και θα τον παντρευτεί.

  Όταν αυτός σκοτώνεται σε ατύχημα, πέφτοντας από ένα βράχο, η θλίψη της είναι γνήσια. Από την απελπισία της τρελαίνεται. Ο πατέρας που έχει μετανιώσει μαζί με το γιο θα ψάξουν να τη βρουν.

  Τη βρίσκουν, αλλά δεν τους αναγνωρίζει. Τη φέρνουν σπίτι. Αυτή, ακούγοντας τη φλογέρα του Θύμιου και το τραγούδι του, ξαναβρίσκει τα λογικά της, και έχουμε το κλασικό happy end.

  Το θέμα της τρελής έλκει ιδιαίτερα τους γιαπωνέζους, και αποτελεί μάλιστα μια ειδική κατηγορία στο θέατρο Νο. Αλλά και στη Δύση βλέπουμε το θέμα της τρελής. Στο μυαλό μου έρχεται η Οφηλία στον «Άμλετ» και η Μπλανς Ντυμπουά στο «Λεωφορείον ο πόθος». Δίπλα τους η καθυστερημένη Γκελσομίνα στο «Λα στράντα» του Φελίνι.  

  Το θέμα της μετάνοιας δεν είναι και τόσο συνηθισμένο. Στο μυαλό μου έρχεται ο Κρέοντας στην «Αντιγόνη».

  Γιατί μετανιώνει ο πατέρας του Θύμιου;

  Γιατί οικειοποιήθηκε την περιουσία της Αστέρως. Πάμπλουτος ο πατέρας της, καταδικάστηκε άδικα σε πολύχρονη φυλάκιση και εμπιστεύτηκε τη μικρή Αστέρω στο φίλο του για να την αναθρέψει, δίνοντάς του άφθονα χρήματα. Με αυτά αγόρασε την περιουσία που απέκτησε και από φτωχός βοσκός έγινε μέγας και τρανός.

  Και εδώ βρίσκουμε πάλι έναν άλλο «τόπο», τον οποίο συναντήσαμε στο έργο του Λόγγου «Δάφνης και Χλόη» καθώς και σε έργα της Κρητικής Αναγέννησης. Ο φτωχός νέος και η φτωχή νέα διαπιστώνεται τελικά ότι είναι αρχοντόπουλα. Μάλλον το μοτίβο της σταχτοπούτας δεν ήταν ακόμη ανεκτό.

  Βλέπουμε και εδώ την «υπερβολική» ερμηνεία που παρατηρούμε στις βουβές ταινίες μέσω των εκφράσεων του προσώπου και των κινήσεων του σώματος, αναγκαίες για να αποδοθούν αισθήματα τα οποία δεν είναι δυνατόν να εκφραστούν πλήρως με τους μεσότιτλους.

  Η ταινία ήταν από τις πιο επιτυχημένες της εποχής, πράγμα που ίσως οδήγησε τον Ντίνο Δημόπουλο να γυρίσει τη δική του «Αστέρω», ακριβώς τριάντα χρόνια μετά.