Το έργο «Τραγούδι της πατρίδας» είναι
η πιο παλιά σωζόμενη ταινία του Κέντζι Μιτζόγκουτσι. Είναι παραγγελιά του
Υπουργείου Εκπαίδευσης, και έχει σαν στόχο να αποθαρρύνει τη μεγάλη ροή του
αγροτικού πληθυσμού στην πρωτεύουσα αποτρέποντας έτσι την ερήμωση της υπαίθρου,
πράγμα που θα δημιουργούσε μεγάλο διατροφικό πρόβλημα.
Κεντρικό πρόσωπο
είναι ο Naotaro
Sakuda, ένας χαρισματικός νεαρός που όμως λόγω φτώχειας ο πατέρας του δεν
μπόρεσε να τον στείλει στην πρωτεύουσα να σπουδάσει (το όνειρό του ήταν να
γίνει γεωπόνος), αλλά έμεινε στο χωριό δουλεύοντας ως αμαξάς. Ο συμμαθητής και
φίλος του Junichi Okamoto του οποίου ο πατέρας είναι πλούσιος έχει πάει για
σπουδές στο Τόκιο. Επιστρέφοντας στο χωριό ξανασμίγουν οι δυο φίλοι.
Ένας άλλος συμμαθητής
τους που κι αυτός σπουδάζει στο Τόκιο, θέλοντας να προπαγανδίσει τη ζωή της
πρωτεύουσας ανοίγει μια λέσχη όπου διδάσκονται καινούριοι χοροί και ακούγεται
μοντέρνα μουσική τζαζ. Τρέχουν όλοι.
Μια κοπέλα εγκαταλείπει τη
μητέρα της για να πάει να ζήσει στο Τόκιο. Της αφήνει ένα σημείωμα. Η ζωή στο
χωριό δεν της αρέσει καθόλου.
Σε μια εκδρομή ο Naotaro Saguda σώζει ένα κοριτσάκι από βέβαιο πνιγμό. Αργότερα ο πατέρας του, σε
ένδειξη ευγνωμοσύνης, προσφέρεται να του καλύψει τις σπουδές του στο Τόκιο. Ο
Ναοτάρο αρνείται. Και τι θα γίνει η χώρα αν όλοι τρέξουν στην πρωτεύουσα; Όχι, θα μείνει εδώ και θα προσπαθήσει να
γίνει ένας καλός αγρότης.
Φιλότιμη προσπάθεια, αλλά
έχει τις αντιφάσεις της. Ο Ναοτάρο θα μπορούσε να δεχθεί την προσφορά, να πάει να
σπουδάσει γεωπόνος που ήθελε και να επιστρέψει μετά στο χωριό του. Σίγουρα με
τις γνώσεις που θα είχε αποκτήσει θα γινόταν πολύ καλύτερος αγρότης.
Άλλη αντίφαση: δεν
εργάζεται ως αγρότης αλλά ως αμαξάς. Είσαι τυχερός που είσαι
αυτοαπασχολούμενος, του λέγει ο φίλος της, εν μέρει για παρηγοριά που δεν
κατάφερε να τους ακολουθήσει στο Τόκιο. Αν όντως είχε τόση μέριμνα να μην
εγκαταλειφθεί η καλλιέργεια της γης δεν θα εργαζόταν ως αμαξάς αλλά ως αγρότης.
«The early bird catches the worm». Πρωί
πρωί ο δημοσιογράφος τρέχει να προλάβει την είδηση. Μια πυρκαγιά είναι η αιτία
να την ανακαλύψει: κάποιοι λαθρέμποροι, καθώς ξεσκεπάζονται εξαιτίας της
πυρκαγιάς, στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν απαγάγουν μια γυναίκα. Ο
δημοσιογράφος θα τρέξει προς διάσωσή της.
Αυτά δεν τα είδα
στην ταινία, τα διάβασα στο διαδίκτυο. Από την ταινία σώθηκε μόνο ένα
διαφημιστικό 25λεπτο τρέιλερ, που ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια στη Ρωσία.
Είδα να
χαρακτηρίζεται σαν docu-fiction, ταινία μυθοπλασίας
με πολλά ντοκιμαντερίστικα στοιχεία. Μου φαίνεται αδύνατο αρκετές σκηνές να
γυρίστηκαν στα πλαίσια του προϋπολογισμού της ταινίας, που δεν νομίζω να ήταν
και τόσο ψηλός. Η αποσπασματικότητα της δίνει επίσης την αίσθηση του
ντοκιμαντέρ, θυμίζοντάς μου τον «Άνθρωπο με την κινηματογραφική μηχανή» του
Τζίγκα Βέρτοφ». Οι λήψεις από αεροπλάνο είναι μέσα σ’ αυτές. Κάποιες σκηνές μου
θύμισαν επίσης τον Stan Brakhage.
Βλέπουμε την πορεία
από την παραγωγή στη διανομή και μετά στην ανάγνωση μιας εφημερίδας σε αρκετές
σκηνές, όπως φυσικά και σκηνές από την πυρκαγιά. Όμως βλέπουμε και σκηνές
μάχης, με αντιαεροπορικά, αεροπλάνα να βομβαρδίζουν και κόσμο να περιφέρεται
μέσα στα ερείπια ενός βομβαρδισμού. Δεν μπόρεσα να εντοπίσω πιο πόλεμο είχε
τότε η Ιαπωνία. Σε ένα χάρτη που παρουσιάστηκε είδα το βελάκι της προέλασης από
την Ιαπωνία στην Κορέα. Ξέρω ότι κατακτήθηκε το 1910. Να αναφερόταν ο Μιτζόγκουτσι
σ’ αυτή την κατάκτηση;
Κρίμα που δεν σώθηκε
ολόκληρη η ταινία. Τώρα, να πω κρίμα που δεν ξέρω γιαπωνέζικα για να διαβάσω
τους μεσότιτλους, πάει πολύ.
Η «Πορεία στο Τόκιο» είναι μια ρομαντική
κωμωδία που θυμίζει τις κωμωδίες της Κρητικής Αναγέννησης.
Ο πατέρας είναι τσιμπημένος άγρια με την Orie, μια γκέισα που μόλις πρόσφατα ακολούθησε το επάγγελμα όταν
απολύθηκε από το εργοστάσιο όπου δούλευε, κατ’ απαίτηση, ή ίσως κατά παράκληση,
των θείων της με τους οποίους ζούσε, καθώς ήταν ορφανή. Αυτή βέβαια αντικρούει
τις προτάσεις του. Όμως ο Yoshiki, o γιος του, είναι ερωτευμένος μαζί της
και θέλει να την παντρευτεί. Ο πατέρας αρνείται. Σαν γόνος πλούσιας οικογένειας
δεν είναι δυνατόν να παντρευτεί μια γκέισα. Και ο ίδιος δεν παντρεύτηκε μια
γκέισα, παρόλο που ήταν ερωτευμένος μαζί της. Όμως στο μενταγιόν που κρατάει η Orie, κληρονομιά από τη μητέρα της, αναγνωρίζει την γκέισα που
αγαπούσε, και που την παράτησε όταν αυτή έμεινε έγκυος. Είναι λοιπόν η κόρη
του.
Βλέπουμε μια τρυφερή σκηνή ανάμεσα σε πατέρα
και κόρη. Ο γιος όμως δεν μπορεί να το χωνέψει που δεν μπορεί να παντρευτεί την
κοπέλα που αγαπά, μια και είναι αδελφή του.
Όμως και ο φίλος του o Sakuma, με τον οποίο την
γνώρισαν ταυτόχρονα, είναι ερωτευμένος μαζί της. Αυτός μπορεί να την
παντρευτεί.
Θα δούμε το γάμο τους. Και ο Yoshiki θα φύγει στο εξωτερικό για λίγο διάστημα, μέχρι να
χωνέψει την αναποδιά της τύχης που τον βρήκε. Το ζευγάρι τον κατευοδώνει στο
πλοίο με το οποίο θα ταξιδέψει.
4. 1930 Mistress of a foreigner (唐人お吉 Tōjin Okichi)
Ούτε
τέσσερα λεπτά δεν σώθηκαν από αυτή την ταινία των 130 λεπτών που βασίζεται σε
μυθιστόρημα του Gisaburo Juichiya. Αρχικά είπα να μην τη
δω, αλλά μετά άλλαξα γνώμη.
Ψάχνοντας για να παραθέσω τον σύνδεσμο στο youtube είδα και τη μετάφραση: «Οκίτσι, η ερρωμένη
ενός ξένου». Ψάχνοντας παραπέρα βρήκα και άλλες πληροφορίες σ’ αυτή την ιστοσελίδα. Αντιγράφω: «Η Οκίτσι είχε σταλεί από
αξιωματούχους της κυβέρνησης, έτσι λέει η παράδοση χωρίς να υπάρχουν
αποδείξεις, για να μαλακώσει την καρδιά ενός συχνά εξοργισμένου γέρου που, κάτω
από την ξένη σημαία που κυμάτιζε πάνω από το μικρό προξενείο του, τους έλεγε
κατάμουτρα ότι είναι ψεύτες και επέμενε να πάει ο ίδιος στο Έντο να δώσει
κατευθείαν στον σογκούν, στο ανάκτορό του, την επιστολή του προέδρου των ΗΠΑ».
Ο πρόεδρος ήταν ο Οδυσσέας Γκραντ, και αν δεν
με απατά η μνήμη μου ήταν το 1868. Ο Γκραντ έστειλε το στόλο του και
περικύκλωσε το λιμάνι απειλώντας με βομβαρδισμό αν η Ιαπωνία δεν άνοιγε τα
σύνορά της στους ξένους. Τα είχε κλειστά από τις αρχές του 1600, όταν
κατέσφαξαν τους χριστιανούς, κυρίως τους ιεραπόστολους, που ήταν απειλή για τη
θρησκεία τους, το βουδισμό. Ο αυτοκράτορας που κατάλαβε ότι δεν μπορούσαν να τα
βάλουν με τους αμερικάνους που είχαν εξελιγμένη πολεμική τεχνολογία παραμέρισε
τον σογκούν που ουσιαστικά κυβερνούσε για κοντά τρακόσια χρόνια μετά από
σύντομο εμφύλιο, ανέλαβε πάλι την ηγεσία του κράτους ενώ μέχρι τότε ήταν
διακοσμητικός, και άνοιξε τις πύλες στους ξένους. Έτσι ξεκινάει η περίοδος
Μέιτζι, από το όνομα αυτού του αυτοκράτορα που κυβέρνησε μέχρι το 1912.
Ξέροντας την ιστορία της «Μαντάμ Μπατερφλάι»,
της όπερας του Πουτσίνι, και από αυτά που διαβάζω στον παραπάνω σύνδεσμο, πιστεύω
ότι ήταν μάλλον αρκετά συνηθισμένη ιστορία οι αμερικάνοι να έχουν ερωμένες
γιαπωνέζες και να τις παρατούν μετά.
Ήταν άραγε ένα σύντομο μουσικό ιντερμέτζο
στην ταινία το παραπάνω απόσπασμα, ή όλη η ταινία ήταν γυρισμένη σαν θέατρο
Καμπούκι; Έχω δει κινέζικες ταινίες να είναι γυρισμένες εξ ολοκλήρου σαν όπερα
του Πεκίνου. Αν ήξερα γιαπωνέζικα θα μπορούσα να το ψάξω. Κρίνοντας όμως από τα
σκηνικά το θεωρώ πολύ πιθανό.
Η αυτόματη μετάφραση μιας γιαπωνέζικης ιστοσελίδας μου έδωσε βιογραφικές πληροφορίες για την
Οκίτσι. Η καημένη, όταν ανάρρωσε ο πρόξενος την έδιωξαν και επέστρεψε στην
παλιά της δουλειά, σαν γκέισα. Ο κόσμος όμως την έβλεπε με περιφρόνηση που
δόθηκε σε ένα ξένο και αυτό την έκανε να αυτοκτονήσει.
5. 1933 Cascading
White Threads/White Threads of the Waterfall/The Water Magician (滝の白糸 Taki no
Shiraito)
Taki no Shiraito
είναι
το όνομά της. Είναι performer, κάνει
κάτι επιδείξεις με νερό, εξ ου και οι αγγλικοί τίτλοι. Ερωτεύθηκε τον αμαξά που
τη μετέφερε. Εξαιρετικές οι σκηνές που δείχνουν τον τρόπο που τον φλερτάρει.
Από οικογένεια σαμουράι,
μένοντας ορφανός έπρεπε να δουλέψει. Το όνειρό του ήταν να σπουδάσει νομική. Η
Σιράιτο τον ενισχύει οικονομικά να σπουδάσει. Σε αντάλλαγμα; Να θελήσει η μοίρα
να την αγαπήσει.
Δεν θα ξεχάσει ποτέ τις
θυσίες που έκανε γι’ αυτόν, το λέει συχνά στη σπιτονοικοκυρά του, η οποία της
το μεταφέρει όταν…
Όταν πηγαίνει να τον δει
για τελευταία φορά. Καθώς ήταν χειμώνας και οι παραστάσεις είχαν σταματήσει,
πιέστηκε οικονομικά. Πιο πριν είχε δώσει χρήματα σε μια γυναίκα και ένα ζευγάρι
του θιάσου που τα είχαν ανάγκη, χωρίς να υπολογίσει την οικονομική στενότητα
που την περίμενε. Δανείστηκε από τοκογλύφο αλλά το αντάλλαγμα ήταν βαρύ, να
πέσει στην αγκαλιά του. Τι να κάνει, έπρεπε να βρει επειγόντως χρήματα, ήδη
είχε στείλει λιγότερα χρήματα στον αγαπημένο της την προηγούμενη φορά απολογούμενη.
Ο τοκογλύφος είχε κανονίσει να την παρακολουθήσουν και να της κλέψουν τα
χρήματα που θα της έδινε, όπως και έγινε. Αυτή, αγανακτισμένη, καταλαβαίνοντας τι
της είχε σκαρώσει, πηγαίνει και του τα ζητάει πίσω. Στο χέρι της κρατάει το
μαχαίρι που είχε πέσει από τη ζώνη ενός από τους ληστές. Αυτός πηγαίνει να την
βιάσει και δεύτερη φορά και αυτή τον σκοτώνει. Αρπάζει τα χρήματα και πηγαίνει
στο Τόκιο. Θέλει να τον δει για τελευταία φορά, ξέροντας ότι θα τη συλλάβουν
και θα την καταδικάσουν σε θάνατο. Λείπει. Τα δίνει στη σπιτονοικοκυρά του, και
από αυτήν μαθαίνει ότι ήταν πάντα στη σκέψη του.
Η ιστορία εξελίσσεται σε
μελόδραμα, με την απίθανη σύμπτωση να είναι αυτός ο εισαγγελέας στη δίκη της.
Θέλει να παραιτηθεί, αυτός φταίει για την κατάστασή της, πρέπει να καθίσει
δίπλα της, σαν κατηγορούμενος. Τον μεταπείθει. Θέλει να υλοποιηθεί το όνειρό
της, να τον δει επιτυχημένο στη ζωή.
Και πάλι το μοτίβο της
αυτοθυσίας της γυναίκας για τον άνδρα, στο οποίο αναφέρθηκα το καλοκαίρι μιλώντας
για μια πραγματική περίπτωση αυτή τη φορά και όχι μυθοπλασίας: η χωριανή μου η Μαίρη
Πολυχρονίδη, στην πυρκαγιά στο Μάτι έμεινε κοντά στον ανάπηρο σύζυγό της που
δεν μπορούσε να μετακινηθεί και πέθανε μαζί του.
Ο μεγάλος έρωτας έχει
βαθιές ρίζες και η απώλειά του δεν γιατρεύεται. Λίγους μήνες μετά την εκτέλεσή
της ο αγαπημένος της αυτοκτόνησε.
Η ταινία συνοδεύεται από benshi, δηλαδή αφηγητές. Οι benshi δεν διαβάζουν μόνο τους μεσότιτλους σαν να είναι οι ίδιοι οι
χαρακτήρες (έτσι γίνεται στο Νο και στο
Καμπούκι), λένε και ατάκες που θα μπορούσαν να υπάρχουν σε μεσότιτλους
αλλά που όμως θα βάραιναν την ταινία. Επίσης σχολιάζουν και γεμίζουν τα
αφηγηματικά κενά, εγγενή στην τέχνη του κινηματογράφου.
Τρυφερή και συγκινητική ταινία, θεωρείται από
τις καλύτερες του βωβού Μιτζόγκουτσι.
Ο εμφύλιος μαίνεται στην Ιαπωνία.
Μπορώ να υποθέσω ότι πρόκειται για την εξέγερση των οπαδών του σογκούν, όταν ο
αυτοκράτορας ξαναπήρε τα ινία της χώρας μετά το τελεσίγραφο του προέδρου Γκραντ
να ανοίξει τα σύνορα αλλιώς θα βομβάρδιζε τα λιμάνια της. Ξέρουμε ότι τελικά
κέρδισε ο αυτοκράτορας αλλά στην ιστορία του Μιτζόγκουτσι οι αντάρτες κερδίζουν
στο συγκεκριμένο νησί, μετά από μια προσωρινή ήττα. Οι κυβερνητικοί φεύγουν,
μένει όμως ο επικεφαλής αξιωματικός.
Οι δυο πόρνες, η Oyuki και
η φίλη της, πρέπει να εγκαταλείψουν το σπίτι που δουλεύουν, καθώς οι εκρήξεις μαίνονται
γύρω τους. Το ίδιο και μια οικογένεια ευκατάστατων αστών. Τελικά ταξιδεύουν με
την ίδια άμαξα. Τις βλέπουν με περιφρόνηση. Όμως από τα τρόφιμα που τους
προσφέρει η Oyuki τρώνε,
καθώς δεν είχαν τίποτα μαζί τους. Και δεν καταδέχονται να φάνε τα καρότα που
τρώει ο αμαξάς, πράγμα για το οποίο τους ειρωνεύεται. (Εδώ θυμήθηκα την
αρχοντομαθημένη Claudette Colbert
που παρά την πείνα της δεν ήθελε να αγγίξει τα καρότα που της πρόσφερε ο Clark Gable στην
ταινία του Frank Capra
«It happened one night»).
Πέφτουν στα χέρια
των αυτοκρατορικών. Ο επικεφαλής αξιωματικός μόλις έχει διατάξει την εκτέλεση
ενός αρχηγού των ανταρτών. Επαινεί το θάρρος του, όμως οι κανονισμοί τού
επιβάλλουν να τον εκτελέσει.
Ζητάει από την
οικογένεια των αστών την κόρη τους. Αυτοί προσπαθούν να την πείσουν να δεχθεί,
για να σωθούν. Η φίλη της Oyuki προθυμοποιείται να πάει στη θέση της. Όμως αυτός δεν την
θέλει, θέλει την κόρη της οικογένειας.
Δεν είναι
διεφθαρμένος, απλά τους δοκίμαζε. Τους αντιμετωπίζει με περιφρόνηση που προσπάθησαν
να πείσουν την κοπέλα να πάει μαζί του.
Η Oyuki, που της αρέσει, θα τον φλερτάρει,
με αξιοπρέπεια. Αυτός θα ενδώσει. Η φίλη της είναι εξοργισμένη που την
περιφρόνησε, και ζηλεύει την Oyuki.
Όταν οι κυβερνητικοί αποχωρούν και αυτός μένει, θέλει να τον παραδώσει στους αντάρτες.
Η Oyuki την μεταπείθει. Μάλιστα την πείθει να τον αφήσουν να το
σκάσει. Είναι και οι δυο ερωτευμένες μαζί του, όμως να μην τρέφουν αυταπάτες,
δεν έχουν καμιά ελπίδα, αυτές είναι πόρνες και αυτός γιος σαμουράι. Φεύγει με
μια βάρκα.
Την αδελφή του Mizoguchi την
έδωσαν να γίνει γκέισα οι γονείς του, όταν στριμώχτηκαν οικονομικά. Οι γκέισες
δεν είναι πόρνες, είναι entertainers,
όμως είναι εύκολο να κυλίσουν στην πορνεία. Δεν διάβασα αν η αδελφή του Μιτζόγκουτσι
κατάντησε πόρνη. Ο ίδιος δεν συγχώρησε ποτέ τον πατέρα του γι’ αυτό, καθώς και
για την σκληρή συμπεριφορά του απέναντι στη μητέρα του. Τα βάσανα των γυναικών
στην ανδροκρατούμενη κοινωνία, διαβάζω στη βικιπαίδεια, είναι μόνιμο θέμα στις
ταινίες του. Τους αστούς τους βλέπει με περιφρόνηση.
Στη βικιπαίδεια επίσης
διαβάζω ότι εδώ βλέπουμε για πρώτη φορά την επιμελημένη σκηνογραφία και τα
μεγάλα πλάνα. Κάποια από αυτά ξεκινούν φωτογραφικά, πριν υπάρξει κίνηση μέσα τους.
Καθώς είπαμε είμαι
ιδιοσυγκρασιακά συγκριτολόγος δεν άντεξα να μη διαβάσω το διήγημα του Μωπασάν «Boule de Suif» (Στην αγγλική
μετάφραση, που έχει τον τίτλο «Ball of fat»)
και να δω την «Άμαξα» του Τζον Φορντ, την οποία, όπως διαβάζω στον σύνδεσμο που
παραθέτω στον τίτλο, την εμπνεύστηκε και αυτός από το διήγημα του Μωπασάν.
Τι καλά που έκανα
και διάβασα τον Μωπασάν! Θυμάμαι πόσο μου άρεσε ο «Φιλαράκος».
Η σάτιρα, η γεμάτη
σαρκασμό σάτιρα του Μωπασάν είναι και εδώ αδυσώπητη. Και, σε αντίθεση με τον
«Φιλαράκο», εδώ υπάρχει η πόρνη με την οποία μπορούμε να ταυτιστούμε, μια και
είναι ο καλός χαρακτήρας στην πλοκή.
Στην άμαξα είναι
τρία ζευγάρια, εκπρόσωποι του εμπορικού και βιομηχανικού επιμελητηρίου και της
αριστοκρατίας. Υπάρχουν και οι δυο καλόγριες, εκπρόσωποι του κλήρου. Αφού
έφαγαν από το καλάθι της πόρνης, πρέπει τώρα να την πείσουν να δοθεί στον πρώσο
αξιωματικό (η υπόθεση τοποθετείται προφανώς το 1870, όταν νικήθηκαν οι γάλλοι
από τους πρώσους, και λίγο πριν την Κομούνα). Αν δεν δεχτεί να πάει μαζί του
δεν έχει σκοπό να τους αφήσει να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Μεταχειρίζονται όλα
τα τερτίπια, όλες τις μαλαγανιές για να την πείσουν, θυμίζοντάς της την Ιουδήθ
και τον Ολοφέρνη και δεν θυμάμαι ποιους άλλους. Όμως μόνο όταν αναλαμβάνουν οι
καλόγριες που τα επιχειρήματά τους καταλήγουν στο γενικό «ο σκοπός αγιάζει τα
μέσα» πείθεται.
Ο Cornudet, ένας ακόμη επιβάτης της
άμαξας, πιο πριν της είχε ζητήσει να πάει μαζί του. Του αρνήθηκε, γιατί δεν
ήθελε να το κάνει καθώς ο πρώσος αξιωματικός ήταν σε κοντινό δωμάτιο.
Δημοκράτης, όταν
βλέπει με τι περιφρόνηση της φέρονται στην άμαξα όταν συνέχισε το ταξίδι της,
χωρίς να της δώσουν καν από τα τρόφιμα που είχαν μαζί τους «ξεχνώντας» ότι από
τα δικά της τρόφιμα έφαγαν στην αρχή τους ταξιδιού τους (η «χοντρούλα», όπως θα
μεταφράζαμε τον τίτλο στα ελληνικά, είχε ξεχάσει να προμηθευτεί), και ενώ τα
δάκρυα τρέχουν από τα μάτια της και λυγμοί ταράζουν το στήθος της παρά τις
προσπάθειές της να τους συγκρατήσει, o Cornudet τραγουδάει σε όλη τη διαδρομή τη
Μασσαλιώτιδα, ξέροντας πόσο τους είναι ενοχλητικό αυτό το άσμα της γαλλικής
επανάστασης που αργότερα έγινε ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας.
Και τώρα η «Άμαξα».
Φυσικά την είχα
ξαναδεί την ταινία, αλλά πού να το θυμάμαι.
Αν εξαιρέσεις την
άμαξα και την πόρνη, δεν έχει καμιά σχέση με τον Μωπασάν, και φυσικά με τον Μιτζόγκουτσι.
Εξάλλου όπως διάβασα στον σύνδεσμο που παραθέτω, είναι μεταφορά ενός άλλου
διηγήματος, ενός αμερικάνου συγγραφέα. Την πόρνη εδώ την αντιμετωπίζουν αρχικά
με περιφρόνηση, όμως όταν βλέπουν πόσο φρόντισε τη λεχώνα γυναίκα και το μωρό,
αλλάζουν στάση απέναντί της. Και ο έρωτας εδώ ευοδώνεται, με την Τζων Γουέιν να
τη ζητάει σε γάμο. Όμως πιο πρώτα θα σκοτώσει τους τρεις που σκότωσαν τον
πατέρα του. Ένα μεγάλο μέρος της ταινίας δείχνει την καταδίωξη της άμαξας από
τους απάτσι, μέχρι που καταφτάνει το ιππικό.
Ο Μωπασάν επικεντρώνεται
περισσότερο στη σάτιρα των ανώτερων κοινωνικών τάξεων ενώ ο Μιτζόγκουτσι στη
ματαίωση του έρωτα των δύο πορνών. Είναι γνωστή εξάλλου η συμβουλή που δίνεται
στις πόρνες, να μην ερωτευθούν γιατί θα πληγωθούν. Όχι ότι αυτό θα συμβεί
οπωσδήποτε, αλλά στο «Pretty woman»
ακούμε στο τέλος ότι εδώ είναι Hollywood, δηλαδή
πρόκειται για παραμύθι, μην παίρνουν τα μυαλά σας αέρα.
Συμπληρώνω πολύ αργότερα,
ότι ανακάλυψα μια ακόμη ταινία πάνω στο διήγημα του Μωπασάν, τη «Φραουλίτσα»
(Пышка) του Μιχαήλ Ρομ. Είναι η πρώτη του ταινία και γυρίστηκε το 1934,
βουβή, παρά το ότι υπήρχε ήδη ο ομιλών κινηματογράφος.
Δεν θυμάμαι αν ο
Μωπασάν έγραψε, ίσως γιατί δεν το τόνισε ιδιαίτερα, ότι όλοι την συγχάρηκαν που
αρνήθηκε να πάει με τον πρώσο αξιωματικό. Όταν όμως είδαν ότι αυτός δεν είχε
σκοπό να τους αφήσει να φύγουν, άλλαξαν τακτική και άρχισαν να προσπαθούν να
την πείσουν. Επίσης βλέπουμε, αντιστικτικά, το φλερτ ενός γερμανού στρατιώτη με
τη μαγείρισσα του πανδοχείου (τα σύνορα της αγάπης). Μάλιστα ο γερμανός αυτός
στρατιώτης, τον οποίο τους έδωσε για συνοδεία ο πρώσος αξιωματικός, της
προσφέρει να φάει. Και φυσικά, μια και η ταινία είναι βουβή, δεν ακούμε τη
μασσαλιώτιδα.
Μου άρεσε πολύ η
σκηνοθεσία του Ρομ, με τα μεγάλα γκρο πλαν μέσα στην άμαξα και τα κοντινά πλάνα
στο πανδοχείο, καθώς και τις σκηνές με τις προσπάθειες των επιβατών να την
πείσουν σε ένα κωμικό κινηματογραφικό εφέ απαρίθμησης, καθώς και άλλες σκηνές
με ίδιο περιεχόμενο.
Την ταινία του Ρομ μπορείτε
να τη δείτε οι ρωσομαθείς στο youbute. Επίσης μπορείτε να δείτε και
την ταινία του Μιτζόγκουτσι στο youtube με αγγλικούς
υπότιτλους.
Έχω αναφερθεί κάμποσες φορές στο
μοτίβο της αυτοθυσίας της γυναίκας για τον άνδρα, αναφέροντας ως κλασικά
παραδείγματα την «Άλκηστη» και το «Αντίο παλλακίδα μου», διαβάζοντας όμως για
την ταινία στη βικιπαίδεια βλέπω ότι είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα έργα
του Μιτζόγκουτσι. Ήδη το είδαμε στην ταινία «The water magician». Και, βλέπω τώρα, και οι δυο ταινίες βασίζονται σε
μυθιστορήματα του Kyoka Izumi,
που σημαίνει ότι και αυτός είχε εμμονή με το θέμα της αυτοθυσίας της γυναίκας
για τον άνδρα. Επίσης ήταν συνηθισμένο μοτίβο στα έργα Shimpa, το πρώτο μοντέρνο είδος θεάτρου
που αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία μετά την παλινόρθωση του αυτοκράτορα.
Ο νεαρός έχει έλθει
στο Τόκιο να σπουδάσει, όμως η ζωή του ήλθε ανάποδα. Ετοιμάζεται να
αυτοκτονήσει, αλλά τον σώζει η κοπέλα που τον παίρνει υπό την προστασία της.
Όμως ποια προστασία, η ίδια έχει πουληθεί σε έναν γκάγκστερ και ο νεαρός
δουλεύει σ’ αυτόν σαν υπηρέτης. Ο γκάγκστερ αυτός ετοιμάζεται να σκαρώσει το
μεγάλο κόλπο, κλέβοντας αγάλματα από μια βουδιστική εκκλησία. Θέλει τη βοήθειά
της για να ξελογιάσει τον μοναχό. Την παρουσιάζει ως αδελφή του προξενεύοντάς
του την. Ξέρει ότι του αρέσει. Αυτή τον καταδίδει στην αστυνομία, η οποία
συλλαμβάνει όλη τη σπείρα.
Στη συνέχεια τους
βλέπουμε μαζί. Ο νεαρός διαβάζει, η κοπέλα τον στηρίζει. Όμως δύσκολα τα
βγάζουν πέρα, και όταν τα πράγματα σφίγγουν ιδιαίτερα, πείθεται από τη γυναίκα
που τη δανείζει, καθώς δεν θέλει να τη δανείσει άλλο, να δουλέψει ως πόρνη.
Το πράγμα θα
στραβώσει όταν κατηγορηθεί για κλοπή, για κάποια πράγματα που ξέχασε ένας
πελάτης της. Θα καταλήξει στη φυλακή. Ο νεαρός, θεωρώντας την κλέφτρα, δεν θα
ενδιαφερθεί για την τύχη της. Θα τελειώσει τις ιατρικές του σπουδές και θα
εργαστεί στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο.
Κάποια στιγμή θα
ζητήσουν τη βοήθειά του για μια κοπέλα που έχει πέσει αναίσθητη στο τραίνο. Με
έκπληξη θα δει ότι πρόκειται για την προστάτισσά του. Θα τη μεταφέρει στο
νοσοκομείο. Όμως δεν θα τον αναγνωρίσει, έχει καταντήσει τρελή από τα τόσα
βάσανα. Οι τύψεις κατατρώνε τον νεαρό.
Γιατί τρελή;
Θα παραθέσω ένα
απόσπασμα από το βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας».
Το θέμα της τρέλας είναι το θέμα μιας υποομάδας της τέταρτης ομάδας των έργων Nô.
«Η κύρια υποομάδα
όμως είναι εκείνη που περιλαμβάνει έργα τρέλας, και ονομάζονται monogurui-mono, ή kyojo-mono, έργα με τρελή
γυναίκα, μια και αυτή είναι συνήθως το τρελό πρόσωπο. Το διαταραγμένο ψυχικά
άτομο θεωρείται ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση καταληψίας. Στο Nô
δεν απεικονίζεται η τελική συντριβή, αλλά περισσότερο η πορεία που οδηγεί το
άτομο στην τρέλα. Η τρέλα θεωρείται ως μια υψηλή πνευματική κατάσταση που
συνοδεύεται με το χωρισμό από τον εαυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τρελοί
ποτέ δεν χρησιμοποιούνται ως κωμικά πρόσωπα, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει στη
Δύση. Η τρέλα δεν έχει θέσει στη γιαπωνέζικο χιούμορ.
Οι ήρωες των έργων
τρέλας προκαλούν μεγάλη συμπάθεια στο κοινό. Ο τρόπος παιξίματος των ηθοποιών
σε πολλά από τα έργα της κατηγορίας αυτής είναι σε μεγάλο βαθμό ρεαλιστικός ή
μιμητικός, με μια μελοδραματική χροιά, και μοιάζουν περισσότερο με το kabuki
παρά με το Nô».
Στο έργο βέβαια του Μιτζόγκουτσι
δεν βλέπουμε την πορεία που οδήγησε την κοπέλα στην ψυχολογική συντριβή της
αλλά την τελική της κατάληξη.
Το θέμα της
αυτοθυσίας της γυναίκας τον απασχολεί, γιατί η αδελφή του που πουλήθηκε ως
γκέισα τον πήρε αργότερα υπό την προστασία της και τον στήριξε, όπως και την
αδελφή τους. Στις ταινίες του λοιπόν ο Μιτζόγκουτσι εκδραματίζει μια δική του
κατάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι και στις δυο ταινίες που είδα η γυναίκα
εμφανίζεται σαν μητρική και αδελφική φιγούρα ταυτόχρονα, ενώ το ερωτικό
βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα, και μάλιστα σ’ αυτήν εδώ την ταινία σχεδόν δεν
γίνεται αναφορά σ’ αυτό.
Πέρα από το θέμα της
αυτοθυσίας της γυναίκας βλέπουμε ότι ο Μιτζόγκουτσι αντιμετωπίζει την πόρνη με
μεγάλη συμπάθεια. Δεν είναι μόνο το ότι ο πατέρας του πούλησε την μεγάλη του αδελφή
του σαν γκέισα, η οποία ίσως έγινε πόρνη όπως πολλές γκέισες, είναι και το ότι
ο ίδιος έζησε στη γειτονιά με τα μπουρδέλα, και μάλιστα συνέζησε με μια πόρνη (call girl γράφει η βικιπαίδεια),
παρόλο που η σχέση αυτή είχε μια τραγική κατάληξη, γιατί τον τραυμάτισε στην
πλάτη με ένα ξυράφι. Το σκάνδαλο στάθηκε αιτία να χάσει προσωρινά τη δουλειά
του σαν σκηνοθέτης στα στούντιο Nikkatsu.
Στιλιστικά, διαβάζω
στην βικιπαίδεια, ο Μιτζόγκουτσι χρησιμοποιεί εδώ την κινούμενη κάμερα και τις
αναδρομές. Δυο μεγάλες αναδρομές βλέπουμε στην ταινία, η μια με την ιστορία από
τότε που η κοπέλα απέτρεψε την τελευταία στιγμή τον νεαρό από την αυτοκτονία,
και η άλλη η προσωπική ιστορία του νεαρού μέχρι τότε.
Μπορείτε να δείτε
την ταινία στο youtube με
αγγλική μετάφραση των μεσότιτλων, μόνο των μεσότιτλων, όχι των αφηγητών.
8. 1935 The Poppy (Gubijin-so)
Η «Παπαρούνα» είναι
ένα μια «μπερδεμένη» (έτσι τη χαρακτηρίζει το ΙMDb, complicated) ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δυο γυναίκες και δυο
άνδρες.
Τον Ono τον περιμάζεψε έφηβο ο
πατέρας της Sayoko που
είναι καθηγητής. Περιφερόταν ορφανός και άστεγος στους δρόμους του Κιότο. Του
φέρθηκε σαν να ήταν παιδί του. Ταλαντούχος ο νεαρός, τον έστειλε να σπουδάσει
στο Τόκιο. Ήταν δεδομένο ότι θα παντρευόταν την κόρη του την Sayoko, η οποία τον αγαπούσε και την
αγαπούσε. Στο Τόκιο όμως ξελογιάστηκε με την Fujio, μια μοντέρνα κοπέλα και πολύ όμορφη, η οποία όμως ήταν να
παντρευτεί τον Munechika.
Σαν πρόταση γάμου θα του έδινε ένα ρολόι-κειμήλιο. Αντίθετα προτίθεται να το
δώσει στον Ono, τον
ταλαντούχο υποψήφιο διδάκτορα, ενώ ο Munechika είχε κοπεί ήδη δυο φορές στις εξετάσεις του για το
διπλωματικό σώμα.
Ο Ono στέλνει έναν
συμφοιτητή του στον πατέρα της Sayoko για να του πει ότι δεν θέλει πια αυτό το γάμο. H Sayoko που κρυφακούει τη
συζήτηση με τον πατέρα της σωριάζεται κάτω συντριμμένη. Ούτε να ακούσουν την
προσφορά του να τους ενισχύσει οικονομικά. Παίρνουν το τραίνο της επιστροφής.
Ο Munechika του τα
ψέλνει, και του λέει ότι πρέπει να σκεφτεί τελικά τι θέλει και να φερθεί σαν
άντρας. Παίρνει την απόφασή του, τρέχουν και οι δυο να τους βρούνε. Έχουν
ξενοικιάσει τους λέει ο ιδιοκτήτης του σπιτιού που έμεναν, άκουσα ότι πάνε στο
σταθμό του τραίνου για το Κιότο. Τρέχει με το φίλο του. Μόλις που προλαβαίνει.
Η Fujio, βλέποντας ότι έχασε τον Ono, προσφέρει το ρολόι στον Munechika, στον οποίο ήταν να
το δώσει από την αρχή. Αυτός όμως το αρπάζει και το πετάει στη θάλασσα,
ξέροντας ότι δεν τρέφει αισθήματα γι’ αυτόν.
Σε κάποια σκηνή η Sayoko, κλαίγοντας, λέει στον
πατέρα της ότι θα μείνει για πάντα κοντά του. Και θυμήθηκα ότι αυτό το μοτίβο,
που θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε ως το μοτίβο του συμπλέγματος της Ηλέκτρας,
το συνάντησα κάμποσες φορές στις ταινίες του Yasujiro Ozu, σαν κεντρικό μοτίβο.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «The downfall of Osen».
Ο Μιτζόγκουτσι έχει εμμονή με το θέμα
της αυτοθυσίας της γυναίκας για τον άντρα, εμμονή που, όπως είπαμε, οφείλεται
στο ότι ο πατέρας του «πούλησε» τη μεγάλη του αδελφή σαν γκέισα, δηλαδή σαν υποψήφια
πόρνη, και η αδελφή αυτή τον στήριξε στα πρώτα του βήματα.
Εδώ η κόρη ενδίδει
στις πιέσεις του αφεντικού της προκειμένου να εξασφαλίσει τα 300 yen που χρειάζεται ο πατέρας
της για να καλύψει το έλλειμα από τα χρήματα που καταχράστηκε στη δουλειά του.
Στη συνέχεια θα τα φτιάξει με ένα φίλο του αφεντικού της, για να πάρει τα 200 yen που χρειάζεται ο αδελφός
της προκειμένου να καταφέρει να τελειώσει τις σπουδές του. Μόλις τις τελειώσει
τον περιμένει έτοιμη δουλειά. Τα παίρνει και τον διώχνει. Θέλει να παντρευτεί
το φίλο της που της έκανε πρόταση γάμου. Όμως δεν θέλει να στηρίξει το γάμο της
σε ένα ψέμα, θα του πει όλη την αλήθεια.
Φαίνεται να δείχνει
κατανόηση. Όταν όμως τους συλλαμβάνει η αστυνομία, μάλλον μετά από καταγγελία
εκείνου που ένα πήδημα του στοίχισε τα 200 yen (από την εποχή εκείνη το yen έχει
υποτιμηθεί απίστευτα, αφού ο άνδρας στο «After the storm» πληρώνει διατροφή
στη γυναίκα του για το γιο τους 50.000 yen το μήνα) θα κάνει πίσω. Η πορνεία είναι παράνομη, τον
πιστεύουν ότι δεν την έσπρωξε αυτός και αυτή τη συγχωρούν μια και είναι η πρώτη
της φορά.
Και η διαφορά από
τις προηγούμενες ταινίες.
Ενώ σ’ εκείνες αυτοί που επωφελήθηκαν από την
αυτοθυσία της γυναίκας δείχνουν την ευγνωμοσύνη τους, συνειδητοποιούν την
οφειλή τους (ο νεαρός στο «The downfall of Osen καθυστερημένα»), εδώ, αντίθετα, τη διώχνουν από το σπίτι.
Σ’ αυτό το έργο υπάρχει επίσης το θέμα
της αυτοθυσίας της γυναίκας για τον άνδρα, όμως το κυρίαρχο θέμα είναι η θλιβερή
κατάσταση της γκέισας.
Δυο αδελφές γκέισες,
δυο διαφορετικές στάσεις απέναντι στα πράγματα. Η μεγάλη αδελφή φιλοξενεί τον
πάτρονά της στο σπίτι τους, τώρα που χρεοκόπησε. Τον αγαπάει. Η μικρή όμως
μισεί τους άνδρες που τις εκμεταλλεύονται, και προσπαθεί να τους χειριστεί.
Καταφέρνει έναν φτωχό υπάλληλο να της αγοράσει ένα κιμονό για την αδελφή της
για να μπορέσει να γίνει δεκτή σε ένα χορό, και να πείσει το αφεντικό του να
της δώσει χρήματα τα οποία χρησιμοποιεί για να διώξει τον πάτρονα της αδελφής
της από το σπίτι. Του λέει ψέματα ότι η αδελφή της δεν τον θέλει, απλά τον
ανέχεται. Επίσης καταφέρνει με μαλαγανιές να κάνει πάτρονά της αυτό το
αφεντικό. Αυτός, μαθαίνοντας ότι ο υπάλληλός του έκλεψε από το μαγαζί του
(μαγαζί με υφάσματα) για το κιμονό της γκέισας, του απαγορεύει να ξαναπατήσει
στη συνοικία Γκιόν, τη συνοικία με τις γκέισες. Όμως αυτός πηγαίνει να την
ξαναδεί, και τη βρίσκει με το αφεντικό του. Αυτός τον διώχνει λέγοντάς του ότι
απολύεται. Αυτός με τη σειρά του το καρφώνει στη γυναίκα του. Όμως δεν του
φτάνει αυτό, παρασύρει ύπουλα την γκέισα που τον κορόιδεψε με το κιμονό πουλώντας
του αγάπη και, δεν κατάλαβα, από το αμάξι που την μετέφερε την έριξε αυτός ή
αυτή έπεσε στο δρόμο φοβούμενη τα χειρότερα. Δεν σκοτώθηκε, και ελπίζουν ότι
δεν θα μείνει ανάπηρη.
Η αδελφή της στο
μεταξύ είχε ανακαλύψει τον πάτρονά της, μαθαίνει για τα ψέματα που του είπε,
και πηγαίνει να μείνει κοντά του. Όμως αυτός σε λίγο την εγκαταλείπει, πηγαίνει
στη γυναίκα του καθώς στην επαρχία όπου ζει του προσφέρθηκε μια διευθυντική
θέση σε μια επιχείρηση. Και η ταινία τελειώνει με την τραυματισμένη αδελφή να
παραπονιέται κλαίγοντας για τη μοίρα της γκέισας:
«Αν κάνουμε καλά τη
δουλειά μας μάς κατηγορούν ότι είμαστε ανήθικες. Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Τι θέλουν από μας; Γιατί πρέπει να υποφέρουμε τόσο; Γιατί να υπάρχουν οι
γκέισες σ’ αυτό τον κόσμο; Γιατί να υπάρχουμε; Δεν είναι σωστό, δεν είναι
καθόλου σωστό. Μακάρι να μην υπήρχαν ποτέ».
Την ταινία μπορείτε
να τη δείτε στο youtube με αγγλικούς
υπότιτλους.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Osaka elegy».
Και πάλι ένα έργο στο οποίο ο Μιτζόγκουτσι
διεκτραγωδεί τη μοίρα της γυναίκας, που αφήνεται στις υποσχέσεις και στους
χειρισμούς του άνδρα. Μόνο που εδώ στο τέλος υψώνει το ανάστημά της.
Ο γιος, παρά τις
αντιρρήσεις του πατέρα, θα φύγει μαζί της για το Τόκιο. Όμως εκεί θα την
παρατήσει και θα γυρίσει στο πατρικό του, να αναλάβει τη διεύθυνση του
ξενοδοχείου του πατέρα του. Η κοπέλα θα γεννήσει την κόρη τους, αλλά θα την
αναθέσει σε κάποια γυναίκα. Έχει βρει προστάτη, σαν γκέισα. Ένας νεαρός την
ερωτεύεται. Ένας θείος της θα εμφανισθεί, θιασάρχης, και θα ταξιδεύουν δίνοντας
παραστάσεις. Θα πάρει μαζί της και την κόρη της, που είναι ακόμη μωρό.
Θα φτάσουν και στην
πατρίδα της. Θα παίξουν ένα Kyogen
(κωμικός διάλογος ανάμεσα στις δυο πράξεις του Νο) που έχει σαν θέμα την
περίπτωσή της, μια κοπέλα την οποία παρατάει ο φίλος της και κάνει ένα μωρό.
Αυτός είναι ανάμεσα
στους θεατές. Θα τη βρει και θα της ζητήσει να παντρευτούνε. Αυτή αρνείται, του
λέει ότι είναι πόρνη. Αυτός λέει να πάρει τουλάχιστον το μωρό. Αυτή αρχικά
αρνείται. Όμως τι τύχη μπορεί να έχει μαζί της; Θα καταντήσει ή γκέισα ή πόρνη.
Έτσι υποχωρεί. Μάλιστα έχουν κάνει και την εγγραφή στο δημοτολόγιο.
Ο πατέρας του νέου
ούτε να το ακούσει. Δεν συγκινείται καθόλου που θα έχει μια εγγονή. Η κοπέλα,
βλέποντας την αναποφασιστικότητά του, παίρνει το μωρό και φεύγει. Δεν είναι αυτό
κατάλληλο περιβάλλον για να μεγαλώσει η κόρη της, του λέει.
Δεν μπόρεσα να βρω
για την ταινία λήμμα στη βικιπαίδεια, και το IMDb δίνει μια ελλιπή περίληψη. Δίνει ως διάρκεια μια ώρα και 48
λεπτά, όμως στο youtube η
διάρκεια είναι μια ώρα και 28 λεπτά. Ίσως είναι λάθος, ίσως όμως όχι, μπορεί να
χάθηκαν κάποια μέτρα φιλμ, γι’ αυτό ένιωσα κάποιο αφηγηματικό κενό, πώς την
εγκατέλειψε ο φίλος της. Επίσης υπάρχει πρόβλημα με τους υπότιτλους. Κρίνοντας
από την κινέζικη απόδοση των ιδεογραμμάτων των προσώπων, θα έλεγα ότι τη
μετάφραση την έκανε κινέζος που ξέρει γιαπωνέζικα, αλλά τα αγγλικά του είναι
εντελώς χάλια. Όπως και να έχει, ήταν μια ταινία τυπική του Mizoguchi που
μου άρεσε πολύ.
Πριν αναρτήσω έψαξα
και πάλι, και στο δεύτερο σύνδεσμο βρήκα ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Η ταινία
είναι εμπνευσμένη από την «Ανάσταση» του Τολστόι, έργο που διάβασα πριν χρόνια,
δεν το θυμάμαι, θέλω να το ξαναδιαβάσω και όλο το αναβάλω γιατί μπαίνουν άλλα
στη μέση.
Περιέργως στη μετάφραση
των ιδεογραμμάτων στο translate.google.com μου βγάζει
μόνο προφορά, aikunori,
ενώ επιλέγοντας γλώσσα τα κινέζικα μου βγάζει «ερωτική θλίψη».
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Sisters of the Gion».
Η ταινία αυτή χάθηκε. Γιατί κάνω
λοιπόν ανάρτηση; Μα για να τα λέμε όλα. Το «Τραγούδι του στρατοπέδου» πρέπει να
είναι μια ταινία προπαγανδιστική 82 λεπτών, για τον σινοϊαπωνικό πόλεμο.
Στοιχεία για την ταινία μπορείτε να βρείτε στο γιαπωνέζικο
λήμμα της βικιπαίδειας, στη φιλμογραφία του Μιτζόγκουτσι, ψάχνοντας στη
χρονολογία.
Το «προπαγανδιστική»
το υποθέτω, γι’ αυτό και χάθηκε. Στο youtube βρήκα ένα βίντεο με το τραγούδι, και με αγγλικούς
υπότιτλους. Δεν ξέρω όμως αν το βίντεο το έκανε ο Μιτζόγκουτσι και ήταν
ενσωματωμένο στην ταινία. Μπορείτε να το δείτε εδώ, αξίζει τον κόπο.
Βάζοντας τον
γιαπωνέζικο τίτλο στο translate.google.com όμως μου
βγάζει σαν μετάφραση «Το τραγούδι του ήλιου». Εννοεί προφανώς του ανατέλλοντος
ηλίου, μια μετωνυμία της Ιαπωνίας.
Στην αρχή νόμισα ότι στην ταινία
είχαμε το μοτίβο της σταχτοπούτας: η φτωχή παραμάνα που τα φτιάχνει με το θετό
γιο του διάσημου ηθοποιού καμπούκι, που προορίζεται για διάδοχός του. Όμως όχι,
το θέμα ήταν πάλι το εμμονικό του Μιτζόγκουτσι, η αυτοθυσία της γυναίκας για
τον άνδρα.
Ο γιος δεν παίζει
καλά, όμως όλοι τον κολακεύουν για το παίξιμό του. Αυτός διαισθάνεται ότι δεν
είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα, και συγκινείται αφάνταστα όταν η παραμάνα του
αδελφού του, που είναι μωρό, πραγματικός γιος της οικογένειας αυτός, του λέει
την αλήθεια για το παίξιμό του. Του λέει την αλήθεια για να προσπαθήσει να
γίνει καλύτερος, να μην επαναπαυθεί στις κολακείες.
Την ερωτεύεται γιατί
του είπε την αλήθεια, όπως υποπτευόμαστε ότι τον είχε ερωτευθεί κι αυτή. Η
μητέρα του, πιστεύοντας ότι η παραμάνα πάει να τον τυλίξει, την απολύει. Ο γιος
πηγαίνει και τη βρίσκει, της ζητάει να παντρευτούν και ανακοινώνει την πρόθεσή
του στον πατέρα του. Αυτός εξοργίζεται και ο γιος φεύγει από το σπίτι. Θα
εξασκήσει την τέχνη του μακριά από την οικογένεια.
Μετά από ένα χρόνο
τον βρίσκουμε στην Οσάκα στο θίασο ενός θείου του. Είναι απογοητευμένος από τις
επιδόσεις του στο θέατρο και έχει σκοπό να φύγει με έναν περιοδεύοντα θίασο.
Όμως έρχεται η παραμάνα, τον βρίσκει και τον ενθαρρύνει. Συγκατοικούν σαν ημινόμιμο-ημιπαράνομο
ζευγάρι. Όταν ο θείος του πεθαίνει μετά από τέσσερα χρόνια παίρνει πια την
απόφασή του να συμμετάσχει σε έναν περιοδεύοντα θίασο. Όμως οι καταστάσεις
είναι άσχημες, υπάρχουν κόντρες ανάμεσα στα μέλη του θιάσου, τα οικονομικά δεν
είναι και τόσο καλά, ο γιος είναι απογοητευμένος, τον βλέπουμε κάποια στιγμή να
ξεσπάει σε τέτοιο βαθμό πάνω στην παραμάνα που φτάνει στο σημείο να την
κτυπήσει. Αυτή όμως εξακολουθεί να τον αγαπάει. Αλλά και αυτός, όπως δείχνει η
συνέχεια.
Αρνείται να
παρακαλέσει τον αδελφό του να τον πάρει σε ένα θίασο της οικογένειας στην
Οσάκα. Πηγαίνει κρυφά και τον παρακαλεί η παραμάνα. Συμφωνεί, αλλά με τον όρο
ότι θα παίξει καλά σε έναν ρόλο που θα του δώσουν και ότι θα χωρίσει απ’ αυτόν,
γιατί αλλιώς δεν θα τον δεχτούν στην οικογένεια. Η παραμάνα, προκειμένου για το
μέλλον του ανθρώπου που αγαπά, συναινεί.
Εξαιρετική η ερμηνεία
που δίνει σε ένα ρόλο onnagata
(ηθοποιοί που εξειδικεύονταν στους γυναικείους ρόλους καθώς οι σογκούν είχαν
απαγορεύσει να παίζουν γυναίκες ηθοποιοί, επειδή πολύ γρήγορα επιδίδονταν στην
πορνεία). Η παραμάνα παρακολουθεί πίσω από τα παρασκήνια, λυπημένη αλλά και
χαρούμενη ταυτόχρονα.
Η οικογένεια, μετά
από αυτό τον θρίαμβο, δέχεται να γυρίσει στο Τόκιο. Μάταια την αναζητά στο
τραίνο της αναχώρησης. Το τραίνο ξεκινά, και ο αδελφός του τού δίνει ένα γράμμα
της στο οποίο του εξηγεί ότι πρέπει να χωρίσουν για το καλό της καριέρας του. Αυτός
κατηγορεί τον αδελφό του ότι την πίεσε, αλλά αυτός του λέει δεν χρειάστηκε
καθόλου να την πιέσει, καταλάβαινε κι αυτή ότι μαζί της δεν θα γινόταν δεκτός
στην οικογένεια.
Επιτυχημένος, μετά
από χρόνια, επιστρέφει με τον οικογενειακό θίασο στην Οσάκα. Ο θείος της τον
βρίσκει και του λέει ότι είναι σοβαρά άρρωστη, είναι δύσκολο να βγάλει την
βραδιά, και τον παρακαλεί να έλθει να τη δει. Αυτός τρέχει πράγματι και τη
βρίσκει. Τώρα που έσμιξαν θα γίνει καλύτερα. Ναι, του λέει, έχουν τόσες μέρες
μπροστά τους, πρέπει να φύγει μια και θα είναι το τιμώμενο πρόσωπο σε μια διαδρομή
θριάμβου με το πλοίο στον ποταμό που διασχίζει την πόλη.
Ο γιος υποκλίνεται
συνεχώς ευχαριστώντας τα πλήθη που τον επευφημούν ενθουσιωδώς από τις όχθες και
τα μπαλκόνια. Η παραμάνα ακούει τις επευφημίες και παρακινεί το θείο της να
πάει να δει και να έλθει μετά να της περιγράψει. Όμως είναι αργά. Η παραμάνα
ξεψυχάει στα χέρια της αδελφής της την ίδια ώρα που ο κόσμος επευφημεί τον
αγαπημένο της.
Είναι ο πρώτος
κινηματογραφικός ρόλος του Shotaro Hanayaqi, ο οποίος είναι
ηθοποιός καμπούκι. Η ιαπωνική βικιπαίδεια έχει βιογραφικά του, όμως όχι της Horoyoshi Takada που
έχει το ρόλο της παραμάνας. Μου άρεσαν οι ερμηνείες τους, ιδιαίτερα της Τακάντα
με την θλιμμένη τρυφερότητα που είχε η φωνή της.
Διαβάζω στη
βικιπαίδεια ότι η ταινία αυτή θεωρείται η καλύτερη προπολεμική του Μιτζόγκουτσι,
με την άρτια σκηνοθεσία και τα μακρά πλάνα. Και συνειδητοποιώ τώρα ότι έχω υφολογικές
προτιμήσεις. Μπορεί τα μακρά πλάνα να δίνουν μια μεγαλύτερη αίσθηση ρεαλισμού -
ήταν ως γνωστό τα αγαπημένα του Αγγελόπουλου - όμως εγώ θα ήθελα περισσότερα
γκρο πλαν, που σου επιτρέπουν να βλέπεις τις εκφράσεις στις οποίες
αποτυπώνονται τα συναισθήματα των ηρώων. Όμως τεχνικά μου φαίνεται ότι λίγο
πολύ αλληλοαποκλείονται.
Και τώρα να κάνω την
αποδόμηση που δεν τόλμησα να κάνω τόσο καιρό.
Ένας από τους
σκοπούς που υπηρετεί η αφήγηση στην τέχνη είναι και να προβάλει αξίες. Μια
τέτοια αξία προβάλλεται με το μοτίβο της αυτοθυσίας της γυναίκας για τον άνδρα.
Θα αναφέρω πάλι τα παραδείγματα της Άλκηστης και της Παλλακίδας («Αντίο
παλλακίδα μου»). Θυμήθηκα τώρα και τη Μαργαρίτα Γκωτιέ, που κι αυτή παραιτήθηκε
από τον άνδρα που αγαπούσε κατ’ απαίτηση του πατέρα του.
Γιατί όμως να έχουμε
μόνο το μοτίβο της αυτοθυσίας της γυναίκας και όχι και το μοτίβο της αυτοθυσίας
του άντρα; Μα γιατί ζούμε σε ανδροκρατούμενη κοινωνία και ο άνδρας «επαινεί»
την αυτοθυσία της γυναίκας προβάλλοντάς την ως αξία, για να την ενθαρρύνει.
Και γιατί αυτή η
εμμονή του Μιτζόγκουτσι με το μοτίβο της αυτοθυσίας της γυναίκας,
παρουσιάζοντας μάλιστα κάποιες φορές τους άνδρες ως περίπου αγνώμονες της
θυσίας της; Μήπως υπήρξε ο ίδιος αγνώμων στην αδελφή του, την οποία είχε πουλήσει
ο πατέρας του σαν γκέισα και η οποία τον στήριξε στα πρώτα βήματά του; Υπάρχει
κάποια βιογραφία του που θα μπορούσαμε να διαβάσουμε, να δούμε αν όντως είναι
έτσι; Η βικιπαίδεια παραθέτει μόνο βασικές βιογραφικές πληροφορίες.
Υποθέσεις κάνουμε,
ε, να μην τον θάψουμε τον καημένο το Μιτζόγκουτσι, που τόσο πολύ μας αρέσει ως
σκηνοθέτης.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Straits of love and hate»
- 1940 A Woman of Osaka (Naniwa Onna)
Στο βιογραφικό της Kinuyo Tanaka διαβάζω ότι η ταινία
αυτή χάθηκε.
Πρόκειται για ένα
εξαίρετο έργο ενός εξαίρετου σκηνοθέτη, που αναφέρεται σε ένα πραγματικό
ιστορικό γεγονός. 47
σαμουράι εκδικήθηκαν το θάνατο του αφέντη τους, το 1703. Σε αναγνώριση των
ευγενικών κινήτρων τους δεν εκτελέστηκαν, αλλά τους επιτράπηκε να αυτοκτονήσουν
με χαρακίρι. Πάνω στο ιστορικό αυτό γεγονός γράφηκαν πολλά έργα, ήδη από εκείνη
την εποχή, τόσο για το θέατρο kabuki όσο και για το κουκλοθέατρο, και κυρίως γι’ αυτό. Για το έργο έγραψα τα παρακάτω στο βιβλίο μου
«Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας» (Εκδόσεις ΑΛΔΕ 2010).
«Το αριστούργημα της
μετά τον Monzaemon εποχής είναι το Kanadehon Chushingura (μεταφράστηκε στη Δύση με διάφορους
τίτλους, όπως Οι 47 σαμουράι, κ.ά.), έργο
συλλογικό των Takeda Izumo II, Namiki Sosuke και
Miyake
Shoraku. Η
υπόθεση, παρμένη από πραγματικό γεγονός της εποχής, είναι η εξής: 47 σαμουράι
εκδικούνται το θάνατο του αφέντη τους. Σκοτώνουν τον φονιά του, του κόβουν το
κεφάλι και το αποθέτουν πάνω στον τάφο του. Μετά παραδίδονται στην αστυνομία.
Καταδικάζονται σε θάνατο, αλλά, σε αναγνώριση των ευγενών κινήτρων τους, τους
επιτρέπεται να κάνουν seppuku (χαρακίρι).
Το περιστατικό αυτό
οδήγησε στη συγγραφή και άλλων έργων με παρόμοια υπόθεση, το παραπάνω όμως τα
έχει επισκιάσει. Κι αυτό γιατί περιέχει όλες τις πιθανές θεατρικές καταστάσεις
που θα μπορούσε να προσφέρει το θέμα του: ποικιλία τοπίων, παλάτια και πορνεία,
τοπία ανοιξιάτικα και τοπία χειμερινά, καθαρές συγκρούσεις, ηρωική αυτοθυσία,
και τελική τιμωρία του κακού, με τρόπο που ικανοποιείται και η επίσημη
δικαιοσύνη (κατ’ επέκταση η λογοκρίνουσα εξουσία) και η προσωπική ηθική, με τον
τιμητικό θάνατο των ηρώων» (δεν δίνω τη σελίδα γιατί δεν μπορώ να ψάχνω ψύλλους
στ’ άχερα, ενώ μπορώ να βρω αμέσως το απόσπασμα στο ηλεκτρονικό κείμενο).
Έχοντας υπόψη μου
τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι» του Αϊζενστάιν που γυρίστηκε για να αναπτερώσει το
φρόνιμα των ρώσων κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έκανα τη σκέψη ότι και ο Kenji Mizoguchi οδηγήθηκε πιθανόν
από ένα παρόμοιο κίνητρο στο γύρισμα αυτής της ταινίας. Η μεταφορά εξάλλου
είναι προφανής: οι 47 σαμουράι θυσιάστηκαν για τον κύριό τους, το ίδιο πρέπει
να κάνουν και οι γιαπωνέζοι στρατιώτες, να θυσιαστούν για την πατρίδα. Ο χρόνος
γυρίσματός της (1941) ευνοεί αυτή την υπόθεση.
Το έργο έχει τη
μεγαλοπρέπεια του θεάτρου Νο (βλέπουμε και παράσταση Νο μέσα στο έργο) ή της
αρχαίας τραγωδίας. Κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς, έχοντας μια θεατρική
σύλληψη, μεγάλους διαλόγους και φιγούρες που κινούνται με την αργή, τελετουργική
κίνηση των ηθοποιών του θεάτρου Νο. Ένας Κουροσάβα θα γύριζε εντυπωσιακές
σκηνές μάχης, όταν οι 47 σαμουράι ορμούν στην κατοικία του Κίρα για να τον
σκοτώσουν. Όμως όλα αυτά συμβαίνουν off stage, τα μαθαίνουμε από μια επιστολή. Ακόμη και ο θάνατος του Asano, όπως και το χαρακίρι
των σαμουράι, δεν παρουσιάζεται ζωντανά πάνω στη σκηνή. Κάποιος φωνάζει κάθε
φορά το όνομα του σαμουράι που αυτοκτονεί. Τελευταίος μένει ο θαλαμηπόλος Oishi, ο επικεφαλής τους. Τον
βλέπουμε να πηγαίνει στον τόπο που θα κάνει χαρακίρι με την έκφραση της ύψιστης
ικανοποίησης ενός ανθρώπου που έχει εκτελέσει το καθήκον του. Και το έργο
τελειώνει.
Πολύ ωραίες είναι
και οι άλλες ταινίες που είδαμε, «Chushingura» (The loyal
47 ronin, 1958) του Kunio Watanabe, «Chushingura» (The 47 masterless samurai, 1959) του Sadatsugu Matsuda, «Chushingura» (47 samurai, 1962) του Hiroshi Inagaki, «Η πτώση του κάστρου
των Άκο» (1978) του Kinji Fukasaku,
την τηλεταινία «Vendetta of obligation» (1985) των Toshio Masuda & Buichi Saito, «Chushingura» (1994) του Kon Ichikawa.
Είδαμε επίσης την «Crest of betrayal» (Το αποκορύφωμα της
προδοσίας, 1994) του Kinji Fukasaku,
που είναι μια ιστορία στα πλαίσια των 47 ronin. Ο 48ος ronin πιέζεται να παρατήσει την πόρνη
φίλη του, η οποία μάλιστα είναι έγκυος με το παιδί του, για την μουγκή κόρη
ενός αξιωματούχου στην υπηρεσία του Κίρα. Η μητέρα της μουγκής πληρώνει έναν
φίλο του να της προσφέρει ένα αφέψημα τάχα σταλμένο από αυτόν, που όμως στην
πραγματικότητα είναι δηλητήριο. Παραμορφώνεται, αποβάλλει και πεθαίνει. Στη
συνέχεια βλέπουμε την ταινία να εξελίσσεται σε φαντασίας, όπως η αμερικάνικη με
τον Keanu Reeves.
Βλέπουμε το φάντασμά της που τον παραπλανεί να σκοτώσει την μουγκή. Τον
πληγώνουν θανάσιμα οι υπηρέτες του πατέρα της. Στην επιδρομή των 47 ronin στο σπίτι του Κίρα
βρίσκονται και αυτοί ως φαντάσματα, παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα. Στο τέλος
τους βλέπουμε να αποχωρούν μαζί. Στο έργο είδαμε σκηνές καμπούκι, το χορό του
λιονταριού, ενώ το παίξιμο των ηθοποιών συχνά θύμιζε το στυλιζάρισμα του
ιαπωνικού θεάτρου.
Παρατηρώντας τις ταινίες
αυτές στη χρονολογική τους διαδοχή, βλέπω ότι προχωρούν σύμφωνα με την τριμερή
δομή του θεάτρου Νο, σε Jo-ha-Kyu, δηλαδή αργά, γρήγορα, πολύ γρήγορα.
Και αυτό φαίνεται να ισχύει γενικά σε όλες τις ταινίες περιπέτειας. Για
παράδειγμα οι ατμοσφαιρικές αστυνομικές ταινίες των μέσων του αιώνα έχουν
παραχωρήσει τη θέση τους σήμερα σε ταινίες που χαρακτηρίζονται από ένα γρήγορο
ρυθμό, με σφαίρες να πέφτουν σαν χαλάζι και με άφθονο κυνηγητό. Έτσι ενώ στην
ταινία του Mizoguchi η εκτέλεση του Κίρα γίνεται off stage και την μαθαίνουμε από
επιστολή, στις άλλες τρεις καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της ταινίας, με
εντυπωσιακές σκηνές μάχης ανάμεσα στους σαμουράι και στους φρουρούς του Κίρα.
Επίσης η αυτοκτονία που υποδηλώνει το υψηλό ήθος των σαμουράι, μόνο στην «Πτώση
του κάστρου των Άκο» φαίνεται, αλλά όχι off stage. Ο Oishi αυτοκτονεί κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας. Εξαιρετικές
ταινίες και οι τέσσερις, αλλά του Mizoguchi μου
άρεσε περισσότερο. Περιμένω να δω και την άλλη, με τον Keanu Reeves, που γυρίζεται τώρα.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως αντιμετωπίζεται η ίδια ιστορία στην Αμερική.
Πάντως η «Και οι εφτά ήσαν υπέροχοι» δεν ξεπέρασε με τίποτα την ταινία του
Κουροσάβα.
Υπάρχει και μια
ταινία-συνέχεια των 47 ronin,
The last ronin, για την οποία έχω
κάνει ξεχωριστή
ανάρτηση
Υπάρχει επίσης και
μια ταινία στην οποία οι 47 ronin
αποτελούν τη συνέχεια. Είναι αυτή εδώ: Kazuo Mori, Samurai
Vendetta (1959)
Μια
ιστορία αγάπης, με φοβερές σκηνές ξιφομαχίας. Η τελική σκηνή είναι εντυπωσιακή.
Ο μονόχειρας σαμουράι Tange σκοτώνει τους περισσότερους εχθρούς του. Έρχεται
πάνω στην ώρα ο Yasubei και σκοτώνει τους υπόλοιπους. Η Chiharu, την οποία
έχουν πυροβολήσει, σέρνεται στο χιόνι και αρπάζει το χέρι του Tange. Έτσι, με
σφιγμένα τα χέρια ξεψυχούν και οι δυο. Ο Yasubei με τους υπόλοιπους ronin
εισβάλλουν στο σπίτι του Kira, για την εκδίκηση. Εξαιρετική ταινία.
Σήμερα, δηλαδή χθες (2-1-2014), πριν 3 ώρες, είδα και την ταινία με τον Keanu Reeves που
έχει τίτλο «47 ρονίν» στα Village cinema, στο Mall. Πρόκειται για ταινία
φαντασίας (δαίμονες, μια μάγισσα που μεταμορφώνεται σε αλεπού και στο τέλος σε
δράκο), με το απαραίτητο για δυτική ταινία ερωτικό στοιχείο, και με
εντυπωσιακές σκηνές μάχης στο τέλος, που δεν δικαιολογούν καθόλου πως από αυτή
τη σύγκρουση βγήκαν ζωντανοί και οι 47 σαμουράι, για να αυτοκτονήσουν τελικά.
Οι γιαπωνέζικες μου άρεσαν περισσότερο, αλλά αυτό μπορεί να είναι απλά ζήτημα
γούστου.
Δεν ξέρω αν χάθηκε ή απλώς δεν τη βρήκα. Έκανα ένα ψάξιμο,
θα έλεγα ότι χάθηκε, δεν βρήκα καμιά πληροφορία για την ταινία.
Οι προηγούμενες ταινίες του Μιτζόγκουτσι
είναι «The woman of Osaka»,
την οποία δεν βρήκαμε, και οι «47 ronin», η πρώτη ταινία
του που είδαμε και για την οποία κάναμε ανάρτηση πριν έξι χρόνια. Η επόμενη
ταινία του είναι «The life of an actor»
την οποία επίσης δεν βρήκαμε και δεν ξέρουμε αν είναι από τις χαμένες. Για τον
Όζου βρήκα ένα σύνδεσμο που αναφέρει ποιες σώθηκαν και τις βρήκα όλες, όμως δεν
βρήκα ανάλογο σύνδεσμο με τις σωσμένες του Μιτζόγκουτσι. Η επόμενη ταινία του
είναι ο «Miyamoto Musashi».
Ιστορικό πρόσωπο ο Miyamoto Musashi (1584-1645), έχουν
γυριστεί ταινίες και σήριαλ με αυτόν ως κεντρικό ήρωα, δεν νομίζω απόλυτα
βιογραφικές. Σε μια απ’ αυτές πρωταγωνιστεί ο Τοσίρο Μιφούνε. Η εποχή που
έδρασε ήταν η εποχή της εγκαθίδρυσης του σογκουνάτου κατά την οποία ο
αυτοκράτορας ήταν διακοσμητικός, η οποία διήρκησε από το 1600 περίπου ως το
1868, οπότε ο αυτοκράτορας ανέλαβε και πάλι τα ηνία της χώρας μετά από ένα
σύντομο εμφύλιο.
Νόμιζα ότι θα έβλεπα
εντυπωσιακές σκηνές μάχης με σαμουράι, όμως όχι, το θέμα της ταινίας ήταν το
πνεύμα των σαμουράι, η αναζήτηση του Δρόμου.
Τα δυο αδέλφια, ένας
νεαρός και μια κοπέλα, πηγαίνουν στον Μιγιαμότο Μουσάχι και τον παρακαλούν να
τους μάθει ξιφομαχία για να εκδικηθούν το θάνατο του πατέρα τους. Αυτός
αρνείται. Αν είναι για εκδίκηση, με τίποτα, είναι ενάντια στο πνεύμα του Δρόμου.
Όμως οι δολοφόνοι
του πατέρα τους, δυο άτομα, παραφυλάνε και τους ακούνε. Στη συνέχεια πηγαίνουν σε έναν άλλο δάσκαλο, τον
Kojiro
Sasaki, ζητώντας
του να τους μάθει ξιφομαχία, για να αμυνθούνε. Αρνείται κι αυτός με τη σειρά
του, δεν είναι αυτός ο Δρόμος των σαμουράι. Θα τους παραφυλάξουμε και θα τους
σκοτώσουμε, του λένε τότε.
Αυτός
συγκατατίθεται, όμως όχι γιατί τον ενδιαφέρει η βεντέτα τους αλλά γιατί έτσι θα
προκαλέσει τον Μιγιαμότο σε μονομαχία, καθώς θα θελήσει να εκδικηθεί τον θάνατό
τους. Θέλει να μάθει όλος ο κόσμος ποιος είναι ο καλύτερος, αυτός ή ο Μουσάχι.
Πράγματι τους στήνουν
καρτέρι και σκοτώνουν τον αδελφό. Ετοιμάζονται να σκοτώσουν και την αδελφή αλλά
ο Sasaki του αποτρέπει:
δεν είναι σωστό να σκοτώσουν μια γυναίκα.
Πετυχαίνει το σχέδιό
του, ο Μιγιαμότο δέχεται την πρόσκληση. Όμως πιο πριν οι δυο δολοφόνοι
παραμονεύουν να σκοτώσουν την κοπέλα, ίσως και τον Μιγιαμότο. Δεν πετυχαίνουν
το στόχο τους, ο Μιγιαμότο τους αντιμετωπίζει και τους πληγώνει. Είναι πεσμένοι
στο έδαφος. -Μπορείς τώρα να τους εκδικηθείς αν θέλεις, λέει στην κοπέλα (στο
ρόλο της η Kinuyo Tanaka).
Αυτή διστάζει. -Είναι σακάτηδες, δεν θα μπορέσουν πια να ξαναπιάσουν ξίφος στο
χέρι τους. Αυτή εξακολουθεί να διστάζει.
Και το κήρυγμα της
συγνώμης: -Γιατί δεν τους βοηθάς;
Ναι, θα τους
βοηθήσει, αλλά σαν αντάλλαγμα του ζητάει να μην πάει σ’ αυτή τη μονομαχία.
Όμως αυτός θα πάει.
Δεν θα δούμε καμιά
εντυπωσιακή μονομαχία, με το πρώτο κτύπημα ρίχνει κάτω νεκρό τον αντίπαλό του.
Περπατάει μαζί με
την κοπέλα. Αυτή του λέει ότι δεν θέλει να γίνει εμπόδιο στο Δρόμο του και θα
γίνει καλόγρια. Αυτός την επαινεί για την απόφασή της. Της λέει ότι δεν θα
παντρευτεί ποτέ και ότι θα τη θεωρεί ως την πνευματική του σύζυγο.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «The story of the last chrysanthemums».
- 1944 Three Generations of Danjuro (Danjuro Sandai)
Ούτε αυτή την ταινία τη βρήκα.
Ενώ το θέμα του «Miyamoto Musashi» ήταν το πνεύμα των
σαμουράι, στο «The famous sword Bijomaru»
το θέμα είναι το ξίφος των σαμουράι.
Δεν χρειάστηκε να
περάσει παρά μόνο ένας χρόνος για να αλλάξει στάση ο Μιτζόγκουτσι πάνω στο θέμα
της εκδίκησης. Αλλά ας δούμε την υπόθεση.
Ο Onoda έχει πάρει
από μικρό υπό την προστασία του τον Kiyone Sakurai, ο οποίος είναι μαθητευόμενος στον Kiyohide Yamatomori, κατασκευαστή ξιφών.
Ο Kiyone φτιάχνει ένα ξίφος για τον προστάτη του, το οποίο όμως
σπάζει σε μια σύγκρουση μη μπορώντας έτσι να υπερασπιστεί τον αφέντη του από
την επίθεση των εχθρών του. Ο αφέντης σώθηκε από τους υπόλοιπους της ακολουθίας
του, όμως ο Onoda έπεσε σε δυσμένεια. Τότε ο Naito του
προτείνει τη μεσολάβησή του για να αποκατασταθεί, με αντάλλαγμα να του δώσει
για γυναίκα την κόρη του την Sasae.
Αυτός αρνείται, δεν θα χρησιμοποιήσει την κόρη του σαν δόλωμα, του λέει. Αυτός
εξοργισμένος από την άρνησή του τραβάει το ξίφος του και τον σκοτώνει.
Η Sasae, που είναι έμπειρη στην ξιφομαχία
διδαγμένη από τον πατέρα της, ορκίζεται εκδίκηση και παρακαλεί τον Kiyone, ο οποίος είναι κρυφά
ερωτευμένος μαζί της και αυτή μ’ αυτόν, να φτιάξει ένα ξίφος ειδικά γι’ αυτήν,
για να πάρει το αίμα του πατέρα της πίσω. Ο Kiyone με ένα φίλο του προσπαθούν να
πείσουν τον μάστορα να τους βοηθήσει να φτιάξουν το ξίφος. Αυτός αρχικά
αρνείται, όμως τελικά ενδίδει στις παρακλήσεις τους. Στη συνέχεια τους βλέπουμε
να φτιάχνουν το ένα ξίφος μετά το άλλο, χωρίς να είναι καθόλου ικανοποιημένοι
από το αποτέλεσμα. Τους έχει μείνει ατσάλι μόλις για ένα ξίφος, αλλά είναι
τυχεροί και το καταφέρνουν. Στο εργαστήριο που φτειάχνουν το ξίφος
παρευρίσκεται σαν φάσμα και η Sasae.
Είναι η εποχή του
εμφύλιου, 1868. Η κοπέλα με τους δυο φίλους της είναι με τον αυτοκράτορα, ο Naito με
τον σογκούν. Οι αυτοκρατορικές δυνάμεις τους αφήνουν να περάσουν από το μέτωπο
των συγκρούσεων προκειμένου να βρουν τον Naito. Τον βρίσκουν, και στη μονομαχία που ακολουθεί, ενώ οι
οβίδες σκάζουν γύρω τους, η Sasae τον σκοτώνει.
Ευτυχώς εδώ έχουμε
πραγματικό happy end,
όχι τον πνευματικό γάμο του Miyamoto Musashi με την κοπέλα που είδαμε στην προηγούμενη ταινία του.
Δεν βρήκα την
προηγούμενη ταινία του Mizoguchi,
«Three
generations of Danjuro»,
έτσι η προηγούμενη ανάρτησή μας είναι για την προ-προηγούμενη ταινία του, «Miyamoto Musashi».
Την ταινία μπορείτε
να τη δείτε στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.
Διαβάζω στο IMDb, όπου μπορείτε να δείτε τα ονόματα
και των τριών άλλων σκηνοθετών, ότι ο Μιτζόγκουτσι σκηνοθέτησε μόνο την αρχή
της ταινίας (αν και στα γράμματα της αρχής βλέπω και άλλα τρία ονόματα).
Προπαγανδιστική ταινία και αυτή για να αναπτερώσει το φρόνημα των γιαπωνέζων που
όμως σώθηκε, σε αντίθεση με το «Song of the camp» που χάθηκε – ή
μήπως εγώ δεν το βρήκα;
Με πρεμιέρα στις 22
Φεβρουαρίου 1945, φαίνεται ότι δεν είχε αρχίσει ακόμη η αντίστροφη μέτρηση για
την Ιαπωνία.
Να πω προκαταβολικά
ότι μου άρεσε πολύ η ταινία. Δεν είχε το μιλιταριστικό ύφος παρά ελάχιστα, και
επικεντρωνόταν περισσότερο στους πολίτες, στα μετόπισθεν.
Στο αρχικό πλάνο
μαθαίνουμε ότι η αυτοκρατορία της Ιαπωνίας ιδρύθηκε το 660 π.Χ. (και για όσους
δεν αρέσει το π.Χ., πριν από τη χρονολογία μας). Στη συνέχεια ακούμε μια
προσευχή-υπόσχεση στους ουράνιους θεούς, ότι θα ανταποκριθούν… ότι θα… ότι θα…
Μετά πηδάμε στον 2601ο χρόνο της αυτοκρατορίας, που είναι το 1941. Ακούμε
πάλι μια ανάλογη προσευχή-υπόσχεση, ενώ βλέπουμε σκηνές ντοκιμαντερίστικες με
πεζικάριους, ιππικό, πλοία, αεροπλάνα, τανκς, και στο τέλος μια μάχη.
Η μάχη καταλαγιάζει
και οι στρατιώτες σκέφτονται την πατρίδα τους ενώ ακούμε ένα σχετικό τραγούδι.
Ο επικεφαλής αξιωματικός τους λέει να κλείσουν τα μάτια και να ταξιδέψουν μέχρι
την πατρίδα. Αυτό κάνουν και εμείς μεταφερόμαστε στα μετόπισθεν, βλέποντας
σκηνές από τη ζωή των πολιτών.
Στο πρώτο επεισόδιο δείχνεται
η υπερπροσπάθεια των πολιτών να προσφέρουν για τον πόλεμο. Ολόκληρο τσούρμο
τρέχουν με τα φτυάρια να καθαρίσουν τις σιδηροδρομικές γραμμές από το χιόνι
όπου έχει μπλοκαριστεί ένα τραίνο.
Ένας επίστρατος
συναντάει πιτσιρικάκια που τραγουδάνε. Θα αρχίσει να τραγουδάει και αυτός: θα
ρίξουμε τον Νίμιτς και τον Μακ Άρθουρ στην κόλαση. Η τραγική ειρωνεία είναι
βέβαια ότι ο Μακ Άρθουρ θα συναντιόταν λίγους μήνες αργότερα με τους
στρατιωτικούς αρχηγούς τους, όταν η Ιαπωνία είχε παραδοθεί άνευ όρων μετά τις
ατομικές βόμβες. Και τους απείλησε να μην κατηγορήσουν τον αυτοκράτορα. Αν
καθόταν στο σκαμνί ο αυτοκράτορας, όλος ο γιαπωνέζικος λαός θα ξεσηκωνόταν.
Στη συνέχεια βλέπουμε
πάλι εργαζόμενους, στα εργοστάσια κυρίως. Μετά ένα τσούρμο παιδιά να παίζουν με
αεροπλανάκια. Ένα παιδί έχει δηλώσει κρυφά από τον πατέρα του ότι θέλει να πάει
στη σχολή πιλότων. Ο πατέρας του είναι εξοργισμένος που του το έκρυψε, όμως είναι
περήφανος για την πράξη του. Θα γίνει κι αυτός καμικάζι.
Γιατί του το έκρυψε;
Επειδή είναι
μοναχοπαίδι και φοβόταν ότι θα στενοχωριόταν πολύ.
Το επόμενο επεισόδιο
είναι ιδιαίτερα συγκινητικό.
Ο προξενητής έρχεται
στην οικογένεια της νύφης για να ανακοινώσει ότι ο υποψήφιος γαμπρός ζητάει να
ακυρωθεί το συνοικέσιο παρόλο που η νύφη του άρεσε πολύ. Ο λόγος; Του ήλθε η
πρόσκληση να καταταγεί. Η κοπέλα όμως (η Kinuyo Tanaka) επιμένει να γίνει ο γάμος. Μα αν σκοτωθεί; Ή χειρότερα,
αν μείνει ανάπηρος, το ξέρει ότι θα τον νταντεύει μια ζωή; Ναι, το ξέρει, όμως έτσι
πρέπει, αφού πάει να αγωνιστεί για την πατρίδα.
Στη συνέχεια
βλέπουμε στρατιώτες σε ένα τραίνο. Ένας στρατιώτης, εξουθενωμένος, γέρνει πάνω
στον ώμο του αξιωματικού που κάθεται δίπλα του. Δεν έχει πρόβλημα λέει αυτός
στον στρατιώτη που πάει να τον ξυπνήσει. Όταν φτάνουν στη στάση που πρέπει να
κατεβεί του δίνει προσεκτικά τη θέση του, για να μην τον ξυπνήσουν.
Στο επόμενο
επεισόδιο βλέπουμε σκηνές από τον κόσμο που τρέχει να κρυφτεί στα καταφύγια
καθώς οι Αμερικάνοι βομβαρδίζουν, και με εμπρηστικές βόμβες, ακούμε. Έχουν κάτι
σαν τσουλήθρες στις πολυκατοικίες για να κατεβαίνουν γρήγορα. Μια γυναίκα
προσπαθεί να παρηγορήσει το μωρό της που κλαίει.
Μετά βλέπουμε πάλι
παιδιά που ακούνε την κατήχηση του δασκάλου και ζητωκραυγάζουν. Στη συνέχεια
ένας λαϊκός χορός συνοδευόμενος με τραγούδι, και μετά ένας κλασικός χορός μόνο
με μουσική. Τα μανίκια στα φορέματα των κοριτσιών σ’ αυτό το χορό ήταν διπλάσια
σε μήκος από τα χέρια τους, όπως και στην Όπερα του Πεκίνου, για να γίνεται πιο
χαριτωμένη η όρχησή τους. Και ξανά ο λαϊκός χορός.
Στη συνέχεια έχουμε
τον αδελφό που έχει γυρίσει με άδεια από το μέτωπο να διαβάζει το ημερολόγιο
του πατέρα του, για το πόσο ευτυχισμένος ήταν με τη γέννησή του, πράγμα που
επιβεβαιώνει και η μητέρα του που είναι δίπλα. Στη συνέχεια η αδελφή του τού
αφηγείται για τη βύθιση του Buenos Aires Maru,
πλοίο του Ερυθρού Σταυρού με τραυματίες, όπως την άκουσε από μια επιζήσασα
νοσοκόμα. Αποκλείεται να μην είδαν το σήμα του τα αεροπλάνα. Μάλιστα πολυβολούσαν
αυτούς που είχαν μπει στις βάρκες να σωθούν.
Κατόπιν βλέπουμε
τους καμικάζι, και αμέσως μετά μια περίπου επιμνημόσυνη συγκέντρωση με
στρατιωτικούς και συγγενείς των καμικάζι που σκοτώθηκαν. Τραγουδάνε ένα
τραγούδι σαν αυτά που ξέρω από το καμπούκι, και καθώς το άκουγα έλεγα μέσα μου «κάτι
μου θυμίζει, κάτι μου θυμίζει…». Και βρήκα τελικά: τα ριζίτικα. Τραγουδούσαν
περίπου στο ίδιο στυλ.
Και ξαναγυρίζουμε
στα αρχικά πλάνα, καθώς οι στρατιώτες αφυπνίζονται από το νοερό ταξίδι στην
πατρίδα από κάποιον αγγελιοφόρο, που τους λέει ότι πρέπει να είναι έτοιμοι για
την επίθεση. Και ξανά σκηνές ντοκιμαντερίστικες όπως αυτές της αρχής, με
αεροπλάνα και στρατιώτες.
Ναι, μου άρεσε πολύ
αυτή η ταινία. Εξάλλου δεν γυρίζονται τέτοιου είδους ταινίες κάθε μέρα.
Utamaro (歌麿をめぐる五人の女
Utamaro o meguru gonin no onna)
Ο Ουταμάρο είναι ζωγράφος και
χαράκτης. Ζωγραφίζει πόρνες οι οποίες τον ερωτεύονται, όμως αυτός, όπως λέει
μια τους, είναι ερωτευμένος με τις γυναίκες.
Ο Koide, σαμουράι ζωγράφος, εξοργίζεται όταν
διαβάζει σε μια ξυλογραφία του ότι η ζωγραφική του είναι ανώτερη από την
επίσημη ζωγραφική. Πάει να του ζητήσει το λόγο, και καταλήγει να γίνει μαθητής
του αναγνωρίζοντας την ανωτερότητά του. Και βέβαια παρατάει την αρραβωνιαστικιά
του ξέροντας ότι, παρά την απελπισία της, δεν θα τον συγχωρέσει που εγκατέλειψε
το υψηλό στάτους του ζωγράφου-σαμουράι για να ακολουθήσει την τέχνη ενός
ταπεινού ξυλογλύπτη.
Ένας φίλος του Ουταμάρο,
ο Shozaburo, είναι ερωτευμένος
με μια καλλονή, της οποίας ο Ουταμάρο ζωγράφισε την πλάτη για να της κάνει μετά
αυτή τη ζωγραφιά τατουάζ ο τατουατζής. Παρατάει την Οκίτα (Kinuyo Tanaka), την αρραβωνιαστικιά
του, και το σκάει μαζί της στην εξοχή. Αυτή τον ανακαλύπτει και τον φέρνει
πίσω. Όταν όμως μαθαίνει ότι εξακολουθεί να βλέπεται μαζί της, εξοργισμένη τον
μαχαιρώνει μπροστά στα μάτια της και μετά και την ίδια. Ξέρει ότι είναι
καταδικασμένη, ότι θα την εκτελέσουν, ίσως με μαρτυρικό θάνατο, όμως νοιώθει,
σαν ερωτευμένη, ότι έτσι έπρεπε να κάνει. Η προτελευταία σκηνή με τον
αποχαιρετιστήριο λόγο στους φίλους της είναι μεγαλειώδης.
Και η τελευταία σκηνή;
Ο Ουταμάρο με την
παρέα του κρυφοκοιτάζουν τις κυρίες της ακολουθίας ενός daimyo καθώς,
κατά διαταγή το κυρίου τους, πέφτουν με τα εσώρουχα στο νερό σε μια λίμνη και
πιάνουν ψάρια. Εντυπωσιασμένος από την ομορφιά μιας απ’ αυτές, την παρακαλεί να
γίνει μοντέλο του. Αυτή θα δεχθεί.
Ναι, υπάρχει κάμποσο
γυμνό σ’ αυτή την ταινία, όχι όμως ολόγυμνο, αλλά έτσι κι αλλιώς εντυπωσιακό
για ταινία εκείνης της εποχής.
Ο Daimyo που μαθαίνει τι έγινε τον
συλλαμβάνει και αφού τον κρατάει πέντε μέρες φυλακισμένο τον καταδικάζει 50
μέρες σε κατ’ οίκον περιορισμό, όμως με δεμένα τα χέρια. Όταν περνάνε οι 50 μέρες
και οι φίλοι του τον καλούν να το γιορτάσουν (η τελευταία σκηνή), αυτός τους
λέει να το γιορτάσουν μόνοι τους, ο ίδιος ανυπομονεί να ζωγραφίσει.
Ας το γράψω επί
τέλους και αυτό.
Στις γιαπωνέζικες
ταινίες το σακί τρέχει όπως σε μας στην Κρήτη η ρακέ.
Την ταινία μπορείτε
να τη δείτε στο youtube με
αγγλικούς υπότιτλους (μην πατήσετε για υπότιτλους γιατί βγαίνουν οι αυτόματοι
γιαπωνέζικοι).
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Victory song».
Κεντρικό και σ’ αυτή την ταινία είναι
το θέμα της αυτοθυσίας της γυναίκας για τον άνδρα, όμως ο Μιτζόγκουτσι θίγει
και άλλα θέματα όπως το νομικό σύστημα και την αναλγησία των καπιταλιστών, αλλά
και τους στρατιωτικούς που κυβέρνησαν περίπου δικτατορικά και οδήγησαν την
Ιαπωνία στον πόλεμο και στην ήττα. Η δημοκρατία είναι πια γεγονός, μπορούν να
ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον.
Η Χιρόκο (Kinuyo Tanaka) υπερασπίζεται την
κυρία Ασακούρα, η οποία σε μια στιγμή απελπισίας, όταν πέθανε ο άνδρας της που
είχε τραυματισθεί στη δουλειά του και η εταιρεία στην οποία δούλευε σταμάτησε
να του δίνει την αποζημίωση και η ίδια ήταν κυριολεκτικά χωρίς πόρους, έπνιξε
το μωρό της. Ο εισαγγελέας ο οποίος βρίσκεται απέναντί της είναι ο άνδρας της
αδελφής της Κόνο, ο οποίος είχε στείλει τον αρραβωνιαστικό της για πέντε χρόνια
στη φυλακή για τις φιλελεύθερες ιδέες του στη διάρκεια του πολέμου με
αποτέλεσμα να υπονομευθεί θανάσιμα η υγεία του. Με την αποφυλάκισή του πηγαίνει
κατευθείαν στο νοσοκομείο όπου η Χιρόκο τον περιποιείται. Ούτε κατά διάνοια να
τον παρατήσει όπως τη συμβουλεύουν.
Ο εισαγγελέας που
βλέπει την καρέκλα του να τρίζει κάτω από τα πόδια του με το νέο καθεστώς
προσπαθεί να πείσει την Χιρόκο, βάζοντας και τη γυναίκα του σαν μεσάζοντα, να
παραιτηθεί από την υπεράσπιση αυτής της γυναίκας, όμως η ίδια αρνείται.
Αρκετά
καταπιεστικός, η Κόνο αποφασίζει τελικά να τον εγκαταλείψει. Στο μήνυμα που
στέλνει στην αδελφή της ανάμεσα στα άλλα της γράφει: «Αγαπητή Χιρόκο, θα
ξεκινήσω από την αρχή. Δεν είμαι πια μια κούκλα, θέλω να γίνω μια ανεξάρτητη
γυναίκα, όχι μια γυναίκα που την κάνει κουμάντο ένας άνδρας».
Δεν μπορεί, σίγουρα
ο Μιτζόγκουτσι θα είχε δει το «Κουκλόσπιτο» το Ίψεν.
Η αγόρευση της
Χιρόκο στο δικαστήριο σαν υπεράσπιση είναι καταπέλτης. Ανάμεσα στα άλλα λέει:
«Αυτή είναι μια
φεουδαλική κοινωνία. Είναι ένα οικογενειακό σύστημα στο οποίο οι άνδρες κάνουν
κουμάντο. Τι θέση δόθηκε σ’ αυτές τις γυναίκες; Στερήθηκαν τα ατομικά τους
δικαιώματα και υποχρεώθηκαν να ζουν σαν σκλάβες, και εξαναγκάσθηκαν να
υπηρετούν τους άνδρες σαν σκλάβες. Έπρεπε να δώσουν ό,τι είχαν και δεν είχαν
στους άνδρες και η αυτοθυσία αναδείχθηκε σε αρετή. Πολλές τέτοιες ιστορίες
γυναικών έχουν φτάσει μέχρι σ’ εμάς σήμερα, και ακόμη και στις σημερινές μέρες
χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα για τις γυναίκες».
Άραγε είχε την
αίσθηση της αυτοκριτικής ο Μιτζόγκουτσι όταν τα έγραφε αυτά; Οι περισσότερες
προηγούμενες ταινίες του – τις επόμενες δεν τις έχω δει ακόμη – έχουν ακριβώς
αυτό ως θέμα, την αυτοθυσία της γυναίκας για τον άνδρα, ένα θέμα που και ο
ίδιος το αντιμετώπισα κριτικά στην ανάρτησή μου για την ταινία του «The story of the last chrysanthemum».
Όχι, δεν είναι
δυνατόν, σκέφτομαι. Την αυτοθυσία αυτή την παρουσιάζει στα πλαίσια του έρωτα.
Γίνεται κριτικός όταν οι άνδρες παύουν να δείχνουν ευγνωμοσύνη. Και κυρίως
θέλει να προκαλέσει τη συμπάθειά μας, τον «έλεο» με την αριστοτελική έννοια,
για αυτές τις γυναίκες, που θυσιάζονται από αγάπη για τους άνδρες, είτε
βρίσκουν είτε δεν βρίσκουν ανταπόκριση.
Τελικά κέρδισε την
υπόθεση;
Ο Μιτζόγκουτσι
αφήνει ανοικτό το τέλος, όπως π.χ. και ο Ασγάρ Φαρχάντι στο «Ένας χωρισμός»,
μια και αυτό που τον ενδιαφέρει είναι η κοινωνική καταγγελία και όχι μια
ιστορία με σασπένς, στην οποία έχουμε το happy end. Βέβαια το προσημαίνει στον τίτλο και στο μήνυμα που παίρνει
από την, αδελφή νομίζω, του αρραβωνιαστικού της όταν της ανακοινώνει το θάνατό
του στο νοσοκομείο, όπου, ανάμεσα στα άλλα της λέει ότι «Είπε ότι σίγουρα θα
νικήσεις».
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Utamaro and his five women».
Η ταινία είναι ένας ύμνος στον έρωτα
και στο καινούριο θέατρο.
Ο Shimamura φιλοδοξεί να γνωρίσει το
δυτικό θέατρο στο ιαπωνικό κοινό. Δεν είναι εύκολη υπόθεση, το παραδοσιακό
θέατρο, Νο και Καμπούκι, έχουν βαθιές ρίζες.
Θέλει να ανεβάσει το
«Κουκλόσπιτο» του Ίψεν. Όμως ποια μπορεί να είναι η κατάλληλη Νόρα; Πέφτει πάνω
της όταν τη βλέπει να τσακώνεται άγρια με τον άντρα της τον οποίο έχει
εγκαταλείψει και αυτός προσπαθεί να τη φέρει πίσω.
Θα ερωτευθούν ο ένας
τον άλλο.
Ο έρωτας και το
θέατρο δεν θέλουν συμβιβασμούς. Ο Shimamura ερωτεύεται τη Νόρα του, τη Sumako, και φτάνει στο σημείο
να εγκαταλείψει την οικογένειά του. Θα προσπαθήσουν να διαδώσουν το νέο θέατρο,
θα κάνουν περιοδείες όχι μόνο στην Ιαπωνία αλλά και στο εξωτερικό, θα παίξουν
κάτω από δύσκολες συνθήκες, όμως το νέο θέατρο τελικά θα εδραιωθεί.
Αλλά ο θρίαμβος του
έρωτα δεν σταματάει εκεί.
Ο Shimamura αρρωσταίνει
από πνευμονία και πεθαίνει. Την ίδια βραδιά πείθουν την Sumako που θέλει να μείνει δίπλα στο
νεκρό του να μην ακυρώσει την παράσταση, στο Imperial Theater. Αυτή θα ήταν και η επιθυμία του
Shimamura.
Πηγαίνει και δίνει
μια εξαιρετική ερμηνεία σε μια υπέροχη παράσταση.
Λίγες μέρες μετά
αυτοκτονεί. Δεν άντεξε την απώλεια του αγαπημένου της.
Στο βιβλίο μου «Εισαγωγή
στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας» (ΑΛΔΕ 2010) γράφω για τα στάδια που
πέρασε το νέο θέατρο στην Κίνα, αρχικά με το Shimpa, στη συνέχεια με το Shingeki και τέλος με το Angura, μείζονες θεατρικές
κινήσεις του ομιλούντος θεάτρου. Οι ήρωες του Μιτζόγκουτσι τοποθετούνται στο Shimpa, τέλη του 18ου
αιώνα, καθώς στο έργο δεν βλέπουμε καθόλου αυτοκίνητα, μόνο κάτι ρικσό.
Αλλά το διάβασα και σε ένα σύνδεσμο.
Μπορείτε να δείτε
την ταινία στο youtube με αγγλικούς
υπότιτλους.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Victory of women».
Το θέμα της πορνείας κατατρύχει είπαμε
τον Μιτζόγκουτσι, καθώς η αδελφή του πουλήθηκε σαν γκέισα, δηλαδή σαν πόρνη,
από τον πατέρα τους, και η οποία τον στήριξε στα πρώτα του βήματα. Όμως στα
προπολεμικά έργα η πόρνη είναι η αγία πόρνη, που αναγκάζεται να καταφύγει στην
πορνεία για τον άνδρα που αγαπά. Σ’ αυτό το μεταπολεμικό έργο η γυναίκα
αναγκάζεται να καταφύγει στην πορνεία λόγω της φτώχειας και λόγω εξαναγκασμού
από τον άντρα.
Η τρίτη κοπέλα
κυριολεκτικά βιάζεται πριν καταντήσει πόρνη, του πεζοδρομίου. Από τις δυο
αδελφές η Kinuyo Tanaka έχει τις μεγαλύτερες αντιστάσεις, όμως και αυτή υποκύπτει
τελικά στις πιέσεις του αφεντικού της, που αποδεικνύεται ότι είναι ένας έμπορος
ναρκωτικών. Με έκπληξη θα ανακαλύψει ότι έχει σχέσεις και με την αδελφή της η
οποία θα καταλήξει και αυτή στην πορνεία, τρέφοντας μίσος για τους άντρες. Μετά
από μια έφοδο της αστυνομίας κατά την οποία θα μεταφερθούν στο νοσοκομείο (δεν
έχει γίνει ακόμη πόρνη, είχε πάει να βρει την αδελφή της) θα ανακαλύψει ότι όχι
μόνο είναι έγκυος αλλά και συφιλιδική. Ο φίλος τους που σε λίγο θα τον συλλάβουν
ήθελε να κάνει έκτρωση. Αυτός της κόλλησε και τη σύφιλη.
Θα γεννήσει νεκρό το
μωρό της. Τρέφει μίσος για τους άνδρες, θα τους εκδικηθεί μεταδίδοντάς τους το
νόσημα, όπως κάνουν σήμερα κάποιοι φορείς του aids. Όμως στην πορεία θα μετανιώσει,
θέλει να παντρευτεί και να κάνει παιδί.
Η Tanaka έχει
αποφασίσει και αυτή να επιστρέψει στο σωστό δρόμο. Θα πείσει και την τρίτη
κοπέλα, όχι χωρίς δυσκολία. Κάποιες του συναφιού θα εξοργισθούν και θα την
κτυπήσουν άγρια. Κάποιες άλλες όμως θα παρέμβουν λίγο μετά για να την
υπερασπιστούν. Είναι δικαίωμά τους να επιστρέψουν στο σωστό δρόμο.
Πόσο άγιες είναι
αυτές οι πόρνες που έχουν οδηγηθεί όχι μόνο στη σωματική, αλλά και στην ψυχική
εξαθλίωση;
Η τελευταία εικόνα είναι συγκλονιστική,
βλέποντας τις δυο κοπέλες να βαδίζουν ανάμεσα στα ερείπια της βομβαρδισμένης
πόλης.
Μελαγχολική ταινία,
δείχνει τη γυναίκα όχι μόνο σαν το μεγαλύτερο θύμα του πολέμου αλλά και σαν
θύμα στα χέρια του άνδρα. Μου θύμισε το «Κύκλο»
του Τζαφάρ Παναχί.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «The love of the actress Sumako».
H Kinuyo Tanaka ζητάει
από τον φίλο της να την πάρει μαζί του στο Τόκιο. Είναι στέλεχος του Φιλελεύθερου
Κόμματος (η ιστορία διαδραματίζεται γύρω στο 1890). Το κόμμα αγωνίζεται για τη
δημιουργία συντάγματος και εκλογές. Μπορεί ο αυτοκράτορας να ανέτρεψε τον
σογκούν το 1868, αλλά το φεουδαρχικό σύστημα δεν άλλαξε, απλώς άλλαξε ο
αφέντης.
Αυτός την
αποθαρρύνει, προβάλλοντας τις δυσκολίες που εγκυμονεί το εγχείρημά της. Και
πρώτα πρώτα οι γονείς της δεν θα συγκατατεθούν. Όμως αυτή θα φύγει όταν βλέπει
μια οικογένεια γνωστή τους να «πουλούν» την κόρη τους. Μα γιατί; Μα για να μην
πεθάνουν από την πείνα (ψέματα). Συγκατατέθηκε και αυτή, σαν μια εκδήλωση της θυγατρικής
αγάπης για τους γονείς, έτσι της λένε όταν πηγαίνει και τους βρίσκει για να
διαμαρτυρηθεί.
Θα φύγει για το
Τόκιο. Ο φίλος της θα αρνηθεί να τη φιλοξενήσει προβάλλοντας ένα σωρό
δικαιολογίες. Όμως θα βρει καταφύγιο, και θα δουλέψει για το Φιλελεύθερο Κόμμα.
Αποκαλύπτεται ότι
τελικά ο φίλος της ήταν πράκτορας της Κυβέρνησης. Τον διώχνουν. Όσο για τον ηγέτη
του, θέλει να διαλύσει το κόμμα, πιστεύοντας ότι αυτό είναι η πιο κατάλληλη
κίνηση εκείνη την εποχή, προκειμένου να αποφύγουν παραπέρα καταπιεστικά μέτρα
της κυβέρνησης. Την ηγεσία την αναλαμβάνει ένας άλλος από τα στελέχη του
κόμματος ο οποίος είναι ερωτευμένος με την Τανάκα, και ο οποίος θα συνεχίσει
τον αγώνα.
Θα τα φτιάξουν. Και
στο εξής θα αγωνιστούν μαζί, θα είναι η πολύτιμη βοηθός του.
Η πώληση των
γυναικών φαίνεται ότι ήταν συνηθισμένο φαινόμενο στην Ιαπωνία, και μάλιστα
μέχρι τον μεσοπόλεμο, όπως βλέπουμε στην ταινία του Kei Kumai, «Sandaka no. 8» όπου πρωταγωνιστεί
και πάλι η Τανάκα. Εκεί τις πουλούσαν για να δουλέψουν τάχα στο εξωτερικό. Την
κοπέλα που την πραγματική της ιστορία παρακολουθούμε στην ταινία, παρόμοια με
πολλών άλλων κοριτσιών, την έβαλαν να δουλέψει σαν υπηρέτρια σε μπουρδέλο.
Για ένα χρόνο. Μετά
την υποχρέωσαν να δουλέψει και σαν πόρνη.
Την γνωστή της
Τανάκα που την πούλησαν οι γονείς της την έβαλαν να δουλέψει σε ένα εργοστάσιο.
Όμως κάποια στιγμή την υποχρέωσαν, όπως και όλες τις κοπέλες που δούλευαν εκεί,
να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με τους άνδρες προϊσταμένους τους. Αγανακτισμένη
θα βάλει φωτιά και θα το κάψει. Η Τανάκα που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή εκεί
για να την πάρει θα συλληφθεί από τους αστυνομικούς που καταφτάνουν και η πράξη
της θα της καταλογισθεί σαν πολιτική ενέργεια. Θα συλληφθεί και ο φίλος της σαν ηθικός
αυτουργός και θα καταδικαστούν.
Όμως οι καιροί έχουν
αλλάξει. Ο αυτοκράτορας αναγκάζεται να δώσει αμνηστία σε όλους τους πολιτικούς
κρατούμενους, να δεχθεί τη δημιουργία συντάγματος και εκλογές. Ο φίλος της
φυσικά θα εκλεγεί, με διαφορά από τους άλλους υποψήφιους του κόμματος.
Θα συζήσουν, ο γάμος
είναι μέσα στα σχέδιά τους. Θα πάρει μαζί της και την κοπέλα αυτή σαν οικιακή
βοηθό.
Και η συνέχεια;
Ο φίλος της θα τα
φτιάξει με την υπηρέτριά τους. Η Τανάκα θα το ανακαλύψει. Όχι, δεν σκοπεύει να
της τον πάρει, της αρκεί να ζει μαζί τους σαν παλλακίδα του, είναι η καλύτερη
προοπτική που έχει στη ζωή της.
-Αν οι γυναίκες σκέφτονται έτσι δεν θα
ελευθερωθούν ποτέ, της λέει η Τανάκα. Η ελευθερία και η ισότητα είναι οι
προϋποθέσεις για να είναι η γυναίκα ευτυχισμένη, αυτά έλεγε [ο φίλος της] για
τις γυναίκες. Πού να το φανταστώ. Από εκεί θα έπρεπε να ξεκινήσω. Από εκεί θα
ξεκινήσω τώρα, καταλήγει.
Ναι, σκοπεύει να
συνεχίσει τον αγώνα για την απελευθέρωση της γυναίκας. Τον φίλο της που πρόδωσε
τα ιδανικά του θα τον εγκαταλείψει.
Στο τραίνο με το
οποίο φεύγει θα έλθει η υπηρέτρια να τη συναντήσει. -Πάρε με μαζί σου, της
λέει. Νομίζω ότι κατάλαβα το νόημα αυτών που μου είπες. Δείξε μου το δρόμο της
γυναίκας.
Παρεμπιπτόντως ο
«Δρόμος» είναι μια από τις κεντρικές έννοιες στην ανατολική φιλοσοφία, διαβάζω
γι’ αυτόν τώρα σε μια ιστορία της κινέζικης φιλοσοφίας. Μέχρι τώρα είχα ακούσει
για τον «Δρόμο» των σαμουράι.
Στη τελευταία σκηνή
της ταινίας ένα frame της οποίας έχω βάλει στην ανάρτηση, βλέπουμε τις δυο
γυναίκες αγκαλιασμένες.
Η «Φλόγα της αγάπης
μου» μου θύμισε την ταινία «Οι σιωπές του
παλατιού» της Μουφίντα Τλατλί, για την οποία μίλησα σε ένα συνέδριο. Οι
Τυνήσιοι έδιωξαν τους Γάλλους αποικιοκράτες, όμως η κατάσταση των γυναικών δεν
άλλαξε, παρέμεινε η ίδια.
Η ταινία αυτή είναι
η πιο φεμινιστική και η πιο πολιτική του Μιτζόγκουτσι από όσες έχω δει, οι
οποίες είναι αυτές που έχουν σωθεί μέχρι το 1949 που γυρίστηκε. Τη συνιστώ στις
γυναικείες οργανώσεις που συχνά προβάλλουν ταινίες που αναφέρονται στο γυναικείο
ζήτημα.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Women of the night».
Kenji Mizoguchi
21. 1950 Portrait of Madame Yuki a.k.a. A Picture of Madame Yuki (雪夫人絵図 Yuki fujin ezu)
Τελικά πολλοί
σκηνοθέτες, όπως και συγγραφείς άλλωστε, έχουν τις θεματικές τους εμμονές. Για
τον Γιασουτζίρο Όζου είναι η ανθρώπινη καλοσύνη. Για τον Κέντζι Μιτζόγκουτσι
είναι η θλιβερή μοίρα της γυναίκας.
Αυτό είναι το θέμα
και του «Πορτραίτου της κυρίας Γιούκι».
Όμως διαφέρει η
πραγμάτευσή του από εκείνη των προηγούμενων ταινιών του. Στις προπολεμικές
είχαμε τη γυναίκα που θυσιάζεται για τον άντρα που αγαπά. Στις μεταπολεμικές,
έχουμε τη γυναίκα σαν θύμα του άντρα, που υψώνει όμως το ανάστημά της. Εδώ
έχουμε πάλι τη γυναίκα-θύμα, που όμως δεν μπορεί να υψώσει το ανάστημά της,
διαψεύδοντας την αφηγηματική μου αναμονή για ένα happy end, χωρίς το οποίο μια
ταινία μου αρέσει λιγότερο.
Η κυρία Γιούκι είναι
αριστοκρατικής καταγωγής. Ο άντρας της τής φέρεται άσχημα, με αποκορύφωμα να
φέρει την ερωμένη του στο σπίτι. Τον περισσότερο καιρό τον περνάει μαζί της στο
Κιότο. Η υπηρέτριά της με την οποία ξεκινάει η ταινία φαίνεται αγανακτισμένη με
αυτή τη συμπεριφορά, όμως δεν μπορεί να κάνει και τίποτα. Η ίδια φαίνεται να
αδυνατεί να ξεκολλήσει από τον άντρα της. Γιατί; Αυτό με ξενέρωσε: επειδή είναι
σεξουαλικά δεμένη μαζί του, όπως ομολογεί η ίδια. Όσες φορές έχει προσπαθήσει
δεν τα έχει καταφέρει.
Τρέφει όμως τρυφερά
αισθήματα για έναν άντρα, λίγο μεγαλύτερό της ο οποίος την ξέρει από κορίτσι.
Βέβαια ούτε κατά διάνοια να τα φτιάξει μαζί του, όπως θα έκανε κάθε άλλη στην
δική μας κουλτούρα. Και ο ίδιος;
Κι αυτό με ξενέρωσε:
αποδεικνύεται ένας δειλός, που πρέπει να μεθύσει για να μπορέσει να
αντιμετωπίσει τον άντρα της, να του τα ψάλει.
Η κυρία Γιούκι δεν
έχει καμιά σχέση με τις προηγούμενες ηρωίδες του Μιτζόγκουτσι, εκτός του ότι
υποφέρει κι αυτή από την κακομεταχείριση του άντρα. Και ποια είναι η αντίδρασή
της, και μάλιστα όταν ο άντρας της την πλησιάζει μετανοιωμένος καθώς
διαπιστώνει ότι η ερωμένη του τον έχει ξεγελάσει με τον δικό της εραστή; Αυτοκτονεί
πέφτοντας στην παρακείμενη λίμνη.
Η υπηρέτρια με την
οποία τελειώνει η ταινία σε μια κυκλική δομή, πετώντας στη λίμνη τη ζώνη της
και την πόρπη της που απεικόνιζε το Βούδα που βρήκε στο δρόμο της (το frame που βάλαμε για εικόνα της ανάρτησης),
σχολιάζει αγανακτισμένη: -Η μαντάμ Γιούκι, μια γυναίκα χωρίς θάρρος, μια
γυναίκα χωρίς θάρρος. Καθώς φεύγει τη βλέπουμε να σκεπάζει το πρόσωπό της με το
χέρι της, κλαίοντας προφανώς.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Flame of my love».
Σ’ αυτή την ταινία τα βασικά θέματα
είναι δυο: η γυναικεία αυτοθυσία, όμως αυτή τη φορά για την αδελφή (πρώτα η μια
και ύστερα η άλλη) και η γυναίκα που εξακολουθεί να υποφέρει εξαιτίας των
φεουδαρχικών κατάλοιπων μετά την πτώση του σογκουνάτου το 1868. Στην
προ-προηγούμενη ταινία είδαμε τους αγώνες για σύνταγμα, για κοινοβούλιο, ενώ τα
προβλήματα των γυναικών αφέθηκαν για τις καλένδες.
Τον Shinnosuke τον ψήνουν να
παντρευτεί, όμως αυτός αρνείται όλα τα προξενιά, θέλει να πάρει μια γυναίκα που
να του αρέσει πραγματικά. Η τελευταία υποψήφια νύφη είναι η Shizu. Τη συνοδεύει στη συνάντηση
γνωριμίας η αδελφή της η Όγιου, η οποία είναι χήρα με ένα αγοράκι. Ο Shinnosuke εντυπωσιάζεται
από την ομορφιά της, και αυτή τον θεωρεί σαν ένα πολύ κατάλληλο γαμπρό για την
αδελφή της.
Η αδελφή της πιάνει
τα σήματα στον αέρα. Ξέρει ότι η Oyu δεν μπορεί να τον παντρευτεί λόγω των φεουδαρχικών
παραδόσεων, πρέπει να μείνει ανύπαντρη για να μεγαλώσει τον γιο της που είναι
και ο διάδοχος-φορέας του ονόματος της οικογένειας. Δεν θα δυσκολευτεί να
πεισθεί από την αδελφή της να παντρευτεί τον Shinnosuke με το επιχείρημα ότι είναι ο μόνος τρόπος για να τη
βλέπει, γιατί ένας άλλος γαμπρός, πιθανότατα από άλλη πόλη, θα τους χώριζε για
μεγάλα διαστήματα.
Η Shizu δέχεται ξέροντας τα αισθήματα που
τρέφουν ο ένας για τον άλλο. Όμως δεν θέλει να προδώσει την αδελφή της και έτσι
μόλις γίνεται ο γάμος δηλώνει στον άντρα της ότι, καθώς ξέρει τα αμοιβαία τους
αισθήματα, θέλει ο γάμος τους να μείνει λευκός. Αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος
που τον παντρεύτηκε, για να μπορούν να βλέπονται οι δυο τους. Ο Shinnosuke αναγκάζεται να
συμβιβαστεί.
Το θέμα του
ανεκπλήρωτου έρωτα για το οποίο γράφουμε κατά καιρούς («Περί έρωτος και άλλων
δαιμονίων», «Ο σκύλος της Μαρί», κ.ά.) είναι το τρίτο θέμα της ταινίας. Οι δυο ερωτευμένοι
θα αρκεστούν στην πλατωνική τους σχέση που, παρεμπιπτόντως, θα ήταν αδιανόητη
για τα δυτικά δεδομένα. Η Shizu
κάνει ό,τι μπορεί για να βρίσκονται όσο γίνεται πιο συχνά μαζί οι δυο τους.
Τα πράγματα αλλάζουν
όταν ο μικρός πεθαίνει από πνευμονία, ενώ έχουν αρχίσει ήδη τα κουτσομπολιά, τα
οποία βέβαια φτάνουν στα αυτιά των δυο οικογενειών. Δεν υπάρχει πια λόγος να μένει
με την οικογένεια του άντρα της, πρέπει να γυρίσει στην πατρική της οικογένεια.
Ο αδελφός της την πείθει να παντρευτεί κάποιον πλούσιο που την είδε πρόσφατα
και την ερωτεύθηκε.
Θα δεχθεί γιατί στο
μεταξύ η αδελφή της αναγκάστηκε να της ομολογήσει ότι ο γάμος της είναι λευκός
και ότι ο λόγος που παντρεύτηκε τον Shinnosuke ήταν για να τους διευκολύνει
να βρίσκονται μαζί.
Και ήλθε η σειρά της
να θυσιαστεί για την αδελφή της. Δέχεται να παντρευτεί τον πλούσιο αυτόν για να
μην διαλύσει το γάμο της, ξέροντας ότι και αυτή είναι ερωτευμένη μαζί του.
Γίνονται πια κανονικό
ζευγάρι, η Shizu μένει έγκυος, όμως λίγο μετά τη γέννα πεθαίνει. Ο Shinnosuke πηγαίνει
στη βίλλα κοντά στη λίμνη όπου ζει η Oyu και αφήνει το μωρό σε ένα παγκάκι. Τα
κλάματά του την οδηγούν σ’ αυτό. Σε ένα γράμμα που έχει αφήσει πάνω του της τα
εξηγεί όλα, ο ίδιος έχει αποφασίσει να μην την ξαναδεί.
Όταν είδα στα
γράμματα της αρχής ότι η ταινία είναι μεταφορά της νουβέλας του Τζουνιτσίρο
Τανιζάκι «The reed cutter»
(ο καλαμοκόπτης) αποφάσισα να τη δω αφού διαβάσω πρώτα τη νουβέλα.
Η ιστορία είναι
εγκιβωτισμένη. Ο αφηγητής πηγαίνει σε μια λίμνη για να απολαύσει την πανσέληνο.
Εκεί θα συναντήσει κάποιον ο οποίος θα του αφηγηθεί την ιστορία που
παρακολουθήσαμε στην ταινία. Τον πήγαινε εκεί ο πατέρας του κάθε πανσέληνο για
να δουν από μακριά τη βίλλα. Και όταν έγινε δέκα χρονών του διηγήθηκε την
ιστορία, προειδοποιώντας τον ότι δεν θα την κατανοούσε πλήρως παρά μόνο όταν
μεγάλωνε.
Πέρα από τις
μικροδιαφορές της νουβέλας από την ταινία, εδώ βρίσκεται η μεγάλη διαφορά: O άνθρωπος αυτός δεν ήταν
άλλος από το γιο του Shinnosuke και της Shizu
που μεγάλωσε με τον πατέρα του, όχι όπως στην ταινία που παραδόθηκε στην Oyu.
Δεν ξέρω αν είμαι
προκατειλημμένος επειδή προέρχομαι από το χώρο της λογοτεχνίας, αλλά κάθε
κινηματογραφική μεταφορά ενός μυθιστορήματος τη βρίσκω κατώτερη από το
λογοτεχνικό έργο, προπαντός όταν είναι μεγάλου συγγραφέα. Οι περιγραφές της
ομορφιάς και της εκλεπτυσμένης αγωγής της Oyu από τον Τανιζάκι είναι ασύγκριτες. Ακόμη καθώς ο
κινηματογράφος είναι ελλειπτικός λόγω της ασυνέχειας των σκηνών, πολλές φορές
μου δημιουργείται αφηγηματική ασάφεια, αν και όχι εδώ. Δεν νομίζω όμως ότι όλοι
οι θεατές συνέλαβαν στην ταινία αυτό που δηλώνεται απερίφραστα στη νουβέλα: ο
άνδρας της Oyu γρήγορα
τη βαρέθηκε και την παράτησε στη βίλλα, προσφέροντάς της βέβαια μια χλιδάτη
ζωή, ενώ ο ίδιος ζούσε στο Τόκιο. Το ότι θα είχε τη φιλενάδα του όπως ο άνδρας
της Γιούκι (η προηγούμενη ταινία) είναι ευκόλως εννοούμενο.
Στη νουβέλα διαβάζω
επίσης ότι ο Shinnosuke
αρχικά ήταν αποφασισμένος να μην παντρευτεί ποτέ, ότι «ήταν αποφασισμένος να
μείνει προσκολλημένος στον αγνό του θαυμασμό για την Miss Oyu, να την κρατήσει για
πάντα σαν την μυστική, πνευματική του σύζυγο». Την «πνευματική σύζυγο» τη
συναντήσαμε και στην ταινία του Μιτζόγκουτσι «Miyamoto Musashi».
Διαβάζω ακόμη:
«Αν ο πατέρας ήταν
αποφασισμένος να οδηγήσει τον έρωτά του μέχρι το τέλος, δεν θα είχε άλλη
επιλογή τότε από το να αυτοκτονήσει μαζί με την Miss Oyu. Πράγματι μου είπε ότι
είχε καταλήξει σ’ αυτή την απόφαση πολλές φορές, όμως η ύπαρξη της Oshizu δεν τον άφηνε να την
εκτελέσει».
Έχουμε διαβάσει και
αλλού για τις διπλές αυτοκτονίες, τόσο στην Ιαπωνία όσο και στην Κίνα, όταν οι
ερωτευμένοι βρίσκονταν σε αδιέξοδο, κυρίως λόγω των αυστηρών κανόνων της εποχής
που δεν τους άφηναν να γίνουν ζευγάρι.
Η εγκιβωτίζουσα
ιστορία, το οδοιπορικό του αφηγητή μέχρι να συναντήσει τον άνθρωπο εκείνο, μου
θύμισε μια τάση που υπήρχε τόσο στην κινέζικη όσο και την γιαπωνέζικη
δραματουργία κατά την περίοδο της κινέζικης δυναστείας Yuan (1279-1368). Αντιγράφω το σχετικό
απόσπασμα από το βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας».
«…οι δραματουργοί
της εποχής Yuan, όπως
άλλωστε και οι γιαπωνέζοι ομόλογοί τους, κάθε άλλο παρά διακρίνονταν για την
«αγωνία της επίδρασης» για την οποία μιλάει ο Harold Bloom. Απεναντίας, κοίταζαν
να ενσωματώσουν στα έργα τους όσο γίνεται περισσότερους στίχους προγενέστερων
δημιουργών, σε σημείο πολλές φορές τα έργα τους να μοιάζουν σαν ένα απλό
συνονθύλευμα αποσπασμάτων από παλιότερα έργα».
Φαίνεται ότι η τάση
αυτή δεν ήταν μόνο στη δραματουργία, και όχι μόνο στην εποχή Yuan. Στην εγκιβωτίζουσα ιστορία του
Τανιζάκι διαβάζουμε στίχους παλιών ποιητών, αλλά και αποσπάσματα από
πεζογραφικά έργα. Όμως εμείς θα παραθέσουμε ένα χάι κου για την πανσέληνο, κατά
την οποία, διαβάζω, έδιναν πάρτι σε ανοιχτούς χώρους για να τη απολαύσουν.
«Πανσέληνος! Μα πότε
πρόλαβε και γέρασε το βουνό Ότοκο;».
Το τμήμα αυτό που
καλύπτει περισσότερο από το ένα τρίτο της νουβέλας βρίθει επί πλέον από
υποσημειώσεις, κυρίως ιστορικού χαρακτήρα. Και μαθαίνω ότι οι συγκρούσεις
σογκούν και αυτοκράτορα είναι πολύ πιο παλιές από τον 17ο αιώνα,
οπότε επικράτησαν οι σογκούν για σχεδόν διακόσια χρόνια. Ένας αυτοκράτορας, ο Gotoba, κάπου το 1200 μ.Χ.,
είχε εξορισθεί για πάνω από δέκα χρόνια από τον σογκούν. Ήταν
αυτοκράτορας-ποιητής, όπως και άλλοι αυτοκράτορες.
Μπορείτε να δείτε
την ταινία στο youtube με ιαπωνικούς
υπότιτλους. Την κατεβάζετε, και ψάχνετε για τους αγγλικούς. Τη δική μου
ανάρτηση την κατέβασαν. Τελικά, βλέπω τώρα ξαναδιαβάζοντας το κείμενο, ότι και
αυτή την κατέβασαν.
Στην προσπάθειά μου να αναρτήσω στο youtube όσες
ταινίες του Mizoguchi
δεν υπήρχαν με αγγλικούς υπότιτλους ξέχασα να δω και τις υπόλοιπες. Μου έμεναν
ακόμη 10 από τις 32 που έχω, και αποφάσισα να τις δω τώρα στις διακοπές μου,
δίνοντάς τους απόλυτη προτεραιότητα.
Στην «Κυρία του
Μουσασίνο» βλέπουμε πάλι τη γυναίκα-θύμα, όχι όμως κυρίως του άνδρα αλλά των
φεουδαρχικών παραδόσεων και προπαντός της έννοιας της τιμής στην οποία φαίνεται
ολοκληρωτικά προσκολλημένη. Μου θύμισε την Μαντάμ
Γιούκι.
Ο άντρας της την
απατάει, όμως δεν διανοείται να του ανταποδώσει τα ίδια με τον ξάδελφο, ο
οποίος είναι ερωτευμένος μαζί της, όπως άλλωστε και αυτή με αυτόν. Τον
εξορκίζει να της ορκισθεί ότι θα μείνουν για πάντα ερωτευμένοι, έστω και αν δεν
ενωθούν σωματικά ποτέ. Αυτός σηκώνεται και φεύγει. Δεν είναι σίγουρος ότι
μπορεί να κρατήσει τέτοιον όρκο μένοντας δίπλα της (μένει στο σπίτι τους).
Ο άντρα της το σκάει
με την αδελφή της. Και όχι μόνο αυτό, έχει κλέψει και κάποια χαρτιά που της
δίνουν την κυριότητα στο κτήμα και στο σπίτι, κληρονομιά από τον πατέρα της. Με
κάποια νομικίστικα που δεν τα κατάλαβα, θα μπορέσει να τα μεταγράψει στο δικό
του όνομα. Μόνο αν πεθάνει, της λέει ο γαμπρός της, μπορεί να αποφευχθεί αυτό,
και βέβαια αφού με διαθήκη αφήσει τα δυο τρίτα σε άλλα πρόσωπα (φαίνεται ότι ο
σύζυγος, με το θάνατο της γυναίκας του, κληρονομεί οπωσδήποτε το ένα τρίτο. Σε
μας εδώ, από όσο ξέρω, κληρονομεί το ένα τέταρτο).
Αυτή, απελπισμένη
και από τη φυγή του ξαδέλφου, αποφασίζει να αυτοκτονήσει. Δεν θα πεθάνει
αμέσως, θα προλάβουν να μαζευτούν όλοι τριγύρω της και θα την ακούσουν να λέει
συγκινητικά λόγια που θα τους γεμίσουν ενοχές.
Η αυτοκτονία της ήταν
επί πλέον και μια πράξη αυτοθυσίας για τον άντρα (είπαμε, μόνιμο θέμα στον Mizoguchi), και συγκεκριμένα
για τον ξάδελφο, που του αφήνει το κτήμα του Μουσασίνο, το οποίο υπεραγαπούσε,
όπου είχαν περάσει εκεί τα παιδικά τους χρόνια. Στην περιδιάβαση σ’ αυτό τους
πλημμυρίζουν οι αναμνήσεις τους, σκηνές που είχαν περάσει εκεί μαζί όταν ήσαν
παιδιά.
Για πρώτη φορά
συνειδητοποιώ ότι ο Mizoguchi αποφεύγει τα γκρο πλαν. Βλέπει τους ήρωές του από κάποια
απόσταση, όχι μεγάλη βέβαια, σαν από τα μπροστινά καθίσματα ενός θεάτρου. Δεν
τον ενδιαφέρει τόσο να απεικονίσει την εκφραστικότητα των προσώπων όσο να μας μεταφέρει
τα λόγια τους και να αφηγηθεί τις πράξεις τους.
Εξαιρετική η Kinuyo Tanaka όπως
πάντα. Προχθές είδα την βιογραφία της στην ταινία «Ηθοποιός»
του Kon Ichikawa.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Miss Oyu».
«Η
ζωή της Οχάρου» είναι μια από τις καλύτερες ταινίες του Κέντζι Μιτζόγκουτσι (έτσι
άκουσα να προφέρεται το όνομά του στην ταινία «Η ηθοποιός» του Kon Ichikawa, και όχι Μιτζογκούτσι, όπως έχει αποδοθεί το όνομά του
στα ελληνικά). Εδώ δεν παρουσιάζει τη γυναίκα να αυτοθυσιάζεται για τον άντρα
όπως στις περισσότερες ταινίες του, την παρουσιάζει να θυσιάζεται από τους
ισχυρούς, αλλά και από τους γονείς.
Υπηρετεί το παλάτι. Οι γονείς της υπηρετούν
κάποιον ναό. Ανήκουν στην υψηλή κοινωνία. Όμως όταν ερωτεύεται, αρχίζει η πτώση
της. Τους εξορίζουν, ενώ τον αγαπημένο της τον εκτελούν. Είναι ανεπίτρεπτη η
σχέση με άτομο κατώτερης κοινωνικής σειράς.
Στη συνέχεια οι γονείς της την πιέζουν να
γίνει παλλακίδα ενός daimyo, ενός άρχοντα της
περιοχής, του οποίου η γυναίκα δεν κατάφερε να του δώσει απόγονο. Του γεννάει
το αγόρι, και μετά από λίγο οι αυλικοί την διώχνουν. Ο λόγος; Καθώς είναι πολύ
όμορφη ο daimyo της έχει μεγάλη αδυναμία, και
φοβούνται ότι θα του εξαντλήσει τις δυνάμεις.
Στη συνέχεια οι γονείς της την πουλούν σε
έναν οίκο-πορνείο πολυτελείας. Στο επεισόδιο αυτό ο Μιτζόγκουτσι εκδραματίζει
την προσωπική του ιστορία που τον σημάδεψε ψυχολογικά. Ο πατέρας του πούλησε
την αδελφή του σαν γκέισα (οι περισσότερες γκέισες δεν ήσαν απλά entertainers, ήσαν εταίρες, πόρνες πολυτελείας, courtesans και όχι whores) πράγμα που δεν του το συγχώρησε ποτέ. Ίσως συναίνεσε και
αυτή, προκειμένου να τους βγάλει από την δεινή οικονομική τους κατάσταση. Στη
συνέχεια, σαν μεγάλη αδελφή στήριξε τον μικρότερο αδελφό της. Και ο αδελφός
αυτός, ο Μιτζόγκουτσι, ανέπτυξε μια κάθεξη στις πόρνες, ζούσε στη γειτονιά με
τις πόρνες, και μάλιστα συνέζησε με μια πόρνη, η οποία όταν τσακώθηκαν του
χάραξε την πλάτη με ένα ξυράφι, αφήνοντάς του μια βαθιά ουλή.
Μέχρι εδώ όλα συμβαίνουν κατά το εικός και το
αναγκαίο. Στη συνέχεια όμως βρίσκει την Οχάρου η μια κακοτυχιά μετά την άλλη. Ξέφυγε
από το σπίτι αυτό, παντρεύτηκε κάποιον που την αγαπούσε, αλλά λίγο αργότερα τον
δολοφόνησαν. Από τότε αρχίζει η μεγάλη πτώση της. Θα καταντήσει κοινή πόρνη,
και στο τέλος ζητιάνα. Και ο Μιτζόγκουτσι δεν την βάζει να πεθαίνει στο τέλος,
όπως κάνει με τις περισσότερες ηρωίδες του. Η τελευταία σκηνή τη δείχνει να
περιφέρεται όπως ο Οιδίποδας, όχι τυφλή αλλά όμως χωρίς να έχει διαπράξει καμιά
«αμαρτία», ζητιανεύοντας.
Εξαιρετική ταινία, με μια Kinuyo Tanaka να δίνει κυριολεκτικά ρεσιτάλ ερμηνείας, κάτι που υπονοήθηκε
και στην ταινία του Ichikawa. Το επεισόδιο όπου ο
πελάτης την πληρώνει όχι για να κάνει έρωτα μαζί της αλλά για να δείξει σε
κάποιους προσκυνητές σε ποια κατάντια μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος είναι
συγκλονιστικό. Το ίδιο και το επεισόδιο όπου, ενώ της λένε ότι θα την πάνε στο
ανάκτορο του γιου της που διαδέχθηκε τον πατέρα του για να μείνει μαζί του, της
επιτρέπουν απλά να τον δει από μακριά. Αυτή συνεχώς τους ξεφεύγει για να δει
από πιο κοντά το γιο της.
Μεγάλος ο Μιτζόγκουτσι, χαίρομαι που έβαλα σε
πρώτη προτεραιότητα να δω και τις υπόλοιπες ταινίες του.
Ξέχασα να το γράψω,
η ταινία ξεκινάει από το τέλος όπου βλέπουμε την Οχάρου ζητιάνα και μετά
αφηγείται την ιστορία της, δημιουργώντας το «σασπένς του πώς» κατάντησε
ζητιάνα, προκαλώντας ταυτόχρονα τον έλεό μας με την αριστοτελική σημασία της
λέξης.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «The lady of Musashino».
Μπορείτε να δείτε
την ταινία στο youtube με
ελληνικούς υπότιτλους και με αγγλικούς, σε καλύτερη ανάλυση, εδώ.
Οι γκέισες είναι, όπως είπαμε, μια
εμμονή για τον Μιτζόγκουτσι. Στην ταινία αυτή βλέπουμε την Miyoharu, την γκέισα, να παίρνει τελικά σαν
μαθητευόμενή της (maiko)
την Eiko, κόρη μιας
στενής της φίλης, επίσης γκέισας, που πέθανε πρόσφατα. Η Eiko την
θερμοπαρακαλεί να τη δεχθεί, ο θείος της την πιέζει να κάνει έρωτα μαζί του,
θέλει να ξεφύγει. Όμως πρέπει να ζητήσουν την έγκριση του πατέρα της. Αυτός
αρνείται να υπογράψει, θέλοντας να μην έχει καμιά σχέση με την κόρη του, την
οποία βέβαια έχει να τη δει χρόνια. Τελικά θα ξεπεράσουν το σκόπελο της
υπογραφής.
Η ταινία είναι χωρίς
σασπένς, αποτελείται από διάφορα επεισόδια στα οποία διεκτραγωδείται η ζωή της
γκέισας. Το να της την πέσει ο πελάτης για να τη βιάσει είναι ένα απ’ αυτά. Η Eiko θα
αντισταθεί γενναία και θα του καταφέρει μια πολύ μεγάλη πληγή με τα δόντια της
που θα τον στείλει για ένα μήνα στο νοσοκομείο.
Η γκέισα, όπως
είπαμε, δεν είναι πόρνη αλλά μπορεί να καταλήξει εύκολα στην πορνεία δεχόμενη
την ερωτική συνεύρεση με πελάτες της. Αυτή είναι η χειρότερη περίπτωση. Μια
άλλη περίπτωση, η πιο συνηθισμένη που ήταν η περίπτωση της μητέρας της Eiko, είναι να βρει προστάτη.
Ο προστάτης είναι ο ξεχωριστός πελάτης που τη γεμίζει δώρα, με τον οποίο όμως
έχει σεξουαλικές σχέσεις. Η Miyoharu δεν θέλει να έχει προστάτη, και φυσικά ούτε σεξουαλικές
σχέσεις με κανένα πελάτη της. Στο τέλος όμως θα υποκύψει για να βγουν από το
οικονομικό αδιέξοδο, αποτρέποντας έτσι την Eiko να δεχθεί προστάτη. -Εγώ θα είμαι ο
προστάτης σου, της λέει, γεμίζοντάς τη δώρα που αγόρασε με τα χρήματα που της
έδωσε ο πελάτης στον οποίο ενέδωσε.
Στην ανάρτησή μας
για το «Πορτραίτο
της κυρίας Yuki»
γράψαμε: «Τελικά πολλοί σκηνοθέτες, όπως και συγγραφείς άλλωστε, έχουν τις
θεματικές τους εμμονές. Για τον Γιασουτζίρο Όζου είναι η ανθρώπινη καλοσύνη.
Για τον Κέντζι Μιτζόγκουτσι είναι η θλιβερή μοίρα της γυναίκας».
Στην ταινία αυτή του
Μιτζόγκουτσι βλέπουμε την οζουική καλοσύνη στο πρόσωπο της Miyoharu να κατευθύνεται για πρώτη φορά
όχι σε έναν άντρα για τον οποίο η γυναίκα τρέφει, μισοσυνειδητά-μισοασυνείδητα,
ερωτικά αισθήματα, αλλά σε μια άλλη γυναίκα την οποία βλέπει σαν κόρη. Την
καλοσύνη της αυτή τη βλέπουμε και σε ένα άλλο επεισόδιο, όταν έδωσε κάποια
πολύτιμα προσωπικά της αντικείμενα μια και δεν είχε χρήματα στον πατέρα της Eiko, όταν πήγε και της
κλαύτηκε ότι ήταν σε τόσο δεινή οικονομική κατάσταση που σκόπευε να
αυτοκτονήσει.
Χάρηκα πολύ αυτή την
ταινία γιατί επί πλέον διέψευσε την αφηγηματική προσδοκία μου για ένα unhappy end, όπως το συνηθίζει ο
Μιτζόγκουτσι.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Η
ζωή της Οχάρου».
Την ταινία μπορείτε να
τη δείτε στο youtube αλλά
χωρίς υπότιτλους. Μπορείτε να την κατεβάσετε και να ψάξετε για υπότιτλους, ίσως
βρείτε. Τη δική μου ανάρτηση την κατέβασαν.
Μ’ αυτή την ταινία ο
Μιτζόγκουτσι κάνει μια στροφή σε ταινίες εποχής.
Η υπόθεση
διαδραματίζεται τον 17ο αιώνα, μια εποχή εμφύλιου πολέμου. Ο
Γκεντζουρό είναι αγρότης, αλλά και αγγειοπλάστης. Ο Τομπέι είναι κι αυτός
αγρότης, φίλος του. Ο Γκεντζουρό ονειρεύεται να γίνει πλούσιος για να μη στερεί
τίποτα από τη γυναίκα του και το γιο του. Ο Τομπέι, παντρεμένος και αυτός,
ονειρεύεται να γίνει σαμουράι, για να νοιώθει η γυναίκα του περήφανη πλάι του.
Μια καινούρια
φουρνιά από αγγεία παραλίγο να καταστραφεί όταν έφτασαν οι στρατιώτες.
Επιμένουν να πάνε να τα πουλήσουν, παρά τις αντιρρήσεις των γυναικών τους. Με
τη βάρκα, τους λέει κάποιος, θα είναι πιο ασφαλείς. Παίρνουν τη βάρκα. Στο
δρόμο όμως μαθαίνουν ότι οι πειρατές καραδοκούν. Αφήνουν τις γυναίκες και
συνεχίζουν.
Τι γίνεται μετά;
Πουλούν τα αγγεία,
πιάνουν καλά λεφτά. Ο Τομπέι αγοράζει την πανοπλία και τη λόγχη που ονειρευόταν,
τη φοράει, σωστός σαμουράι. Ο Γκεντζουρό πέφτει στα δίκτυα μιας γυναίκας, που
όμως είναι φάντασμα. Οι εχθροί τους κατέστρεψαν τον οίκο τους, τους σκότωσαν
όλους. Δεν είχε προλάβει να γνωρίσει τον έρωτα. Τον γνώρισε με τον Γκεντζουρό.
Θέλει να τον πάρει μαζί της. Όμως ο ίδιος, κάποια στιγμή, προειδοποιείται από
ένα μάγο και το σκάει.
Κακιά η γυναίκα;
Όλος ο οίκτος μας
πηγαίνει σ’ αυτήν που λαχταρούσε τον έρωτα, καθώς δεν είχε προλάβει να τον
γνωρίσει ζωντανή.
Ο Τομπέι θα πέσει
πάνω σε στρατιώτες. -Εσύ σαμουράι; Εσύ είσαι αγρότης, την πανοπλία σου από
κάπου την έκλεψες. Και του την παίρνουν αφού του δίνουν ένα γερό μπερντάχι. Στο
δρόμο της επιστροφής του στο χωριό συναντάει τη γυναίκα του σε ένα πορνείο. Την
είχαν βιάσει κάποιοι στρατιώτες, αλλά μεγαλόψυχοι της άφησαν χρήματα. Θα του τα
ψάλλει που δεν την άκουσε, και αυτός θα την συγχωρέσει.
Ο Γκεντζουρό θα
γυρίσει στο χωριό. Στο σπίτι θα συναντήσει τη γυναίκα του, με το γιο τους
κοιμισμένο στην αγκαλιά της. Όμως θα βρεθεί και αυτός προ εκπλήξεως. Τη γυναίκα
του την είχαν σκοτώσει (έχουμε δει το επεισόδιο που την τραυμάτισαν), και ο
πρόεδρος του χωριού είχε αναλάβει τον γιο του. Όμως το προηγούμενο βράδυ τον
έχασε. Φαντάστηκε ότι γύρισε σπίτι. Είναι εκεί σε μια γωνιά, όπου τον είχε
βάλει ο πατέρας του, κοιμισμένος. Συνειδητοποιεί τότε ότι το γιο του τον είχε
φέρει το φάντασμα της γυναίκας του.
Η ταινία τιμήθηκε με
Αργυρό Λιοντάρι στο φεστιβάλ Βενετίας. Είναι μια από τις ταινίες με τις οποίες
το δυτικό κοινό γνώρισε τον γιαπωνέζικο κινηματογράφο. Όμως εμβληματική γι’
αυτή τη γνωριμία υπήρξε η ταινία του Κουροσάβα «Ρασομόν», όπως ακούμε στην
ταινία «Η
ηθοποιός» του Kon Ichikawa.
Σχεδόν πάντα γράφω
για το θέμα της ταινίας. Εδώ που δεν υπάρχει θέμα (δυο ιστορίες με φαντάσματα
από το ομώνυμο βιβλίο του Ueda Akinari ένωσε σ’ αυτή την ταινία ο Μιτζόγκουτσι) συνειδητοποιώ τον
συναισθηματικό τόνο. Σε όλες τις ταινίας του Mizoguchi κυριαρχεί η απαισιοδοξία. Η δυστυχία πλήττει τους
ήρωες, μια δυστυχία από την οποία δεν μπορούν να αποδράσουν. Βρίσκεται στους
αντίποδες του Yasujiro Ozu,
στις ταινίες του οποίου η ανθρωπιά και η καλοσύνη που χαρακτηρίζουν τους ήρωές
του μας γεμίζουν με αισιοδοξία.
Η ταινία με τη
μουσική της, τα τραγούδια της, αλλά και με το βάδισμα του φαντάσματος της
νεκρής αρχόντισσας και της ακολουθίας της, θυμίζει θέατρο Νο.
Την ταινία μπορείτε να
τη δείτε στο youtube με
κορεάτικους υπότιτλους. Δυστυχώς η δική μου ανάρτηση αποκλείστηκε, καθώς και
μια άλλη που είχε αγγλικούς. Μπορείτε να την κατεβάσετε και ίσως βρείτε
υπότιτλους. Δοκιμάστε και μ’ αυτή την ανάρτηση, που
είναι χωρίς υπότιτλους.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Η
γκέισα».
Και πάλι μια ταινία εποχής που όμως τοποθετείται πολύ πίσω,
στον 12ο αιώνα, οπότε ίσχυε η δουλεμπορία. Ληστές συνελάμβαναν στα
σταυροδρόμια κόσμο και τους πουλούσαν σαν δούλους.
Σ’ αυτό το έργο ο
Μιτζόγκουτσι δεν μιλάει ειδικά για την θλιβερή μοίρα της γυναίκας αλλά για τη
θλιβερή μοίρα των σκλάβων, αντρών και γυναικών.
Ο κυβερνήτης πέφτει
σε δυσμένεια και εξορίζεται. Ο λόγος; Παράκουσε μια διαταγή του αυτοκράτορα,
δεν ήθελε να επιβαρύνει άλλο τους χωρικούς. Στέλνει τη γυναίκα του και τα
παιδιά του, ένα γιο και μια κόρη, στους γονείς της. Δεν μπορεί να θεωρηθεί πια
άξιος σύζυγός της. Πριν αποχωριστούν όμως παραγγέλνει στο γιο του: «Δεν μπορεί
να θεωρείται κανείς άνθρωπος αν δεν δείχνει ευσπλαχνία. Ακόμη και αν είσαι
σκληρός με τον εαυτό σου, να δείχνεις ευσπλαχνία για τους άλλους».
Όταν όμως μετά από έξι χρόνια ο πατέρας της
πεθαίνει, ο θείος τους διώχνει από το σπίτι. Αναγκάζεται να ψάξει να βρει τον
άνδρα της. Στο δρόμο όμως τους συλλαμβάνουν ληστές. Πωλούνται χωριστά τα
παιδιά, χωριστά αυτή.
Υπάρχει έντονο
σασπένς στην ιστορία, όμως ο Μιτζόγκουτσι ήθελε να δείξει κυρίως τη θλιβερή ζωή
των δούλων. Αν το σκάσουν, τους σημαδεύουν στο πρόσωπο. Οι δουλειές είναι
εξαντλητικές, ο επιστάτης Μπέιλιφ είναι πολύ σκληρός (δεν θα έπρεπε ένας
αρνητικός ήρωας να είναι τίτλος ταινίας, πιο ταιριαστός θα ήταν «Τα σκλαβωμένα
αδέλφια»). Και μια γυναίκα που είναι άρρωστη δεν θα την θεραπεύσουν, θα την πάνε
στο βουνό να πεθάνει.
Αναρωτιέμαι αν τα
ίδια γίνονταν και στους σκλάβους στην αρχαιότητα. Παρά την απιθανότητά του, τα
παιδιά ενός αξιωματούχου να συλλαμβάνονται και να πωλούνται ως δούλοι, ας μην
ξεχνάμε ότι και ο Πλάτωνας πουλήθηκε ως δούλος. Ευτυχώς που βρέθηκε ο Αννίκερις
και τον εξαγόρασε.
Ο γιος δραπετεύει
παίρνοντας μαζί του την άρρωστη γυναίκα. Την περιποιούνται και αναρρώνει σε
έναν βουδιστικό ναό.
Και οι τύχες του
αλλάζουν. Ο πρωθυπουργός στον οποίο πηγαίνει με συστατική επιστολή από τον επί
κεφαλής του ναού, εκτιμώντας πάρα πολύ τον πατέρα του, μακαρίτη τώρα, για τη
στάση του απέναντι στους χωρικούς, θα τον διορίσει κυβερνήτη. Πού θέλει να
πάει; Μα στην επαρχία που βρίσκεται ο επιστάτης Μπέιλιφ.
Θα εκδώσει διαταγή
να απελευθερωθούν όλοι οι δούλοι. Οι δούλοι του Μπέιλιφ θα βάλουν φωτιά στο
σπίτι του. Αυτός θα φύγει με την οικογένειά του.
Η αδελφή του;
Πνίγηκε. Όταν αυτός δραπέτευσε, ξέροντας ότι η ίδια δεν θα μπορούσε να ξεφύγει
και θα την υπέβαλαν σε βασανιστήρια προκειμένου να μαρτυρήσει προς τα πού πήγε
ο αδελφός της, προτίμησε να πνιγεί πέφτοντας στο παρακείμενο ποτάμι.
Δακρύβρεχτο τέλος. Ο
γιος, που έχει παραιτηθεί από τη θέση του ξέροντας ότι αυτό που έκανε ήταν
αντίθετο με τις επιταγές του αυτοκράτορα, θα συναντήσει τελικά τη μητέρα του.
Είναι τυφλή και κουτσή από το ένα πόδι, καθώς της έκοψαν τον τένοντα όταν πήγε
να δραπετεύσει. Της λέει ότι θα μπορούσε να μείνει κυβερνήτης, όμως προτίμησε
να ακολουθήσει την ηθική επιταγή του πατέρα του: να δείχνει ευσπλαχνία.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Ugetsu».
Kenji Mizoguchi
27. 1954 The Crucified Lovers a.k.a. A
Story from Chikamatsu (近松物語 Chikamatsu
monogatari)
Ο πρωτότυπος τίτλος είναι «Μια ιστορία
του Chikamatsou».
Ποιος είναι αυτός ο Chikamatsou;
Είναι ο Chikamatsou Monzaemon.
Και ποιος είναι
αυτός ο Chikamatsou Monzaemon;
Παραθέτω ένα από τα
αποσπάσματα στα οποία αναφέρομαι σ’ αυτόν από το βιβλίο μου «Εισαγωγή
στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας».
«Η περίοδος Genraku
(τυπικά 1688-1703, αλλά ουσιαστικά 1665-1740) χαρακτηρίζεται από μια
πολιτιστική άνθιση που δεν άφησε ανεπηρέαστο το kabuki. Τότε έγραψε τα αριστουργήματά
του και ο μεγαλύτερος δραματουργός της Ιαπωνίας, ο Chikamatsu Monzaemon».
Είναι λοιπόν ο
μεγαλύτερος δραματουργός της Ιαπωνίας, σύμφωνα με τις πηγές μου.
Στο Ισλάμ τους
παράνομους εραστές τους λιθοβολούν ακόμη. Όμως δεν νομίζω στην Ιαπωνία να εξακολουθούν
να τους σταυρώνουν.
Δεν είναι εραστές,
όμως το αφεντικό του τους υποψιάζεται. Αναγκάζονται να το σκάσουν. Η μοίρα τους
είναι αβέβαιη. Αποφασίζουν να αυτοκτονήσουν μαζί. Αυτός της λέει ότι μια και
πρόκειται να πεθάνουν, θέλει να της εξομολογηθεί τον έρωτά του. Αυτή
συγκινείται. -Τώρα δεν θέλω να πεθάνω, του λέει αγκαλιάζοντάς τον.
Τελικά θα τους
εντοπίσουν. Όμως θα πάρουν μόνο τη γυναίκα, για να μη γίνει σκάνδαλο που θα
σημάνει το τέλος της επιχειρηματικής δραστηριότητας του άντρα της. Την επομένη
θα έλθει η αστυνομία για να πάρει τον άντρα.
Ο πατέρας του, που
τους κατέδωσε, θα τον ελευθερώσει στο μεταξύ. Ανήσυχος αυτός θα τρέξει να βρει
την αγαπημένη του. Δεν μπορεί πια να κουκουλωθεί το ότι αγαπιούνται. Και θα
οδηγηθούν μαζί στη σταύρωση. -Ποτέ δεν είδα την κυρία με τέτοια έκφραση
ευτυχίας, σχολιάζει μια γυναίκα από το πλήθος.
Και πάλι η γυναίκα
θύμα. Αναγκάστηκε να υποκύψει στην πίεση της οικογένειάς της να παντρευτεί τον
πλούσιο, τριάντα χρόνια μεγαλύτερό της, που θα τους βοηθούσε οικονομικά. Όσο
για τον άντρα της, μια απλή υποψία την παίρνει για βεβαιότητα, την ίδια στιγμή
που αυτός την έπεφτε στην υπηρέτρια.
Πάντα με unhappy end ο
Μιτζόγκουτσι, πάντα η διεκτραγώδηση της μοίρας της γυναίκας. Και βέβαια το
μεγαλείο του έρωτα.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Ο
επιστάτης Μπέιλιφ».
Για δεύτερη φορά μετά την ταινία «Μια
γκέισα» ο Μιτζόγκουτσι μας παρουσιάζει τη ζωή ενός σπιτιού με γκέισες, όμως
για πρώτη φορά η γκέισα παρουσιάζεται ως συνώνυμη της πόρνης.
Η κόρη έχει κάνει
απόπειρα αυτοκτονίας. Γιατί; Την παράτησε ο αρραβωνιαστικός της. Ο λόγος; Γιατί
οι δικοί του ανακάλυψαν ότι η μητέρα της διευθύνει ένα πορνείο και έχει κακή
φήμη (Ο τίτλος της ταινίας). Σώθηκε, και η ταινία ξεκινάει βλέποντάς την να
επιστρέφει στη μητέρα της.
Δεν της αρέσει
καθόλου η δουλειά της, όμως, της λέει αυτή, χάρη σ’ αυτή τη δουλειά
σπούδασε.
Υπάρχει μια ιστορία
με σασπένς, αλλά πιστεύω ότι είναι εντελώς προσχηματική. Ο Μιτζόγκουτσι, σ’
αυτή την ταινία που τα επεισόδιά της διαδραματίζονται σχεδόν εξολοκλήρου στο
πορνείο, θέλει να δείξει τη ζωή της πόρνης.
Ο Μιτζόγκουτσι,
είπαμε, έχει μια κάθεξη με τις πόρνες, από τότε που ο πατέρας του πούλησε την
μεγάλη του αδελφή σαν γκέισα και η οποία τον στήριξε. Έζησε στη γειτονιά με τις
πόρνες, και μάλιστα συνέζησε για ένα διάστημα με μια πόρνη.
Η προσχηματική
ιστορία: ο φίλος της μητέρας έχει στρέψει το ενδιαφέρον του τώρα πια στην κόρη.
Θέλει να φύγει μαζί της για το Τόκιο. Φυσικά η μητέρα είναι γεμάτη ζήλεια. Όμως
η κόρη όταν μαθαίνει για αυτή τη σχέση εξοργίζεται μαζί του. Θα τον αποπέμψει,
και μάλιστα με βίαιο τρόπο.
Η πορνεία είναι ένα
επάγγελμα όπως όλα τα άλλα. Οι πόρνες δεν είναι αυτές που παρουσιάζει το γνωστό
στερεότυπο. Αν κατέληξαν να κάνουν αυτό το επάγγελμα είναι γιατί πιέστηκαν από
διάφορους λόγους.
Και σε άλλες ταινίες
του Μιτζόγκουτσι ακούσαμε τη συμβουλή που δίνουν σε μια πόρνη: να μην ερωτευθεί
ποτέ γιατί θα πληγωθεί.
Μια πόρνη
ερωτεύεται. Το σκάει με το φίλο της. Όμως κάποια στιγμή θα επιστρέψει. Ο φίλος
της την απογοήτευσε.
Μια άλλη πόρνη
αρρωσταίνει. Είναι απελπισμένη, πρέπει να δουλέψει για να στείλει λεφτά στην
αδελφή της που φροντίζει τον άρρωστο πατέρα τους. Η κόρη την καθησυχάζει
λέγοντάς της ότι θα της στέλνει αυτή χρήματα μέχρι να αναρρώσει.
Όμως έχει καρκίνο
και πεθαίνει. Ο αδελφή της έρχεται στην κηδεία. Θερμοπαρακαλεί να την κρατήσουν
στο σπίτι, να δουλέψει όπως η αδελφή της. Η κόρη την αποπέμπει λέγοντάς της ότι
είναι καλύτερα να βρει κάποια άλλη δουλειά.
Η κόρη στο μεταξύ
έχει αλλάξει γνώμη για τις πόρνες. Τώρα πια τις βλέπει με μεγάλη συμπάθεια, όχι
με περιφρόνηση. Και όταν η μητέρα της αρρωσταίνει, αναλαμβάνει τη διεύθυνση του
σπιτιού. Ναι, δεν σκοπεύει να επιστρέψει στο Τόκιο, θα διαδεχθεί τη μητέρα της.
Και όταν η αδελφή της πεθαμένης πόρνης επιστρέφει για δεύτερη φορά και την
παρακαλεί να την κρατήσει, αυτή τη φορά θα δεχθεί. Στο κάτω κάτω ένα επάγγελμα
είναι κι αυτό, και μάλιστα το αρχαιότερο.
Ο Μιτζόγκουτσι
λατρεύει το παραδοσιακό γιαπωνέζικο θέατρο, όπως κι εγώ.
Δεν θυμάμαι σε ποια ταινία του που είδα πρόσφατα υπήρξε ένα απόσπασμα από μια
παράσταση bunraku (κουκλοθέατρο). Σ’ αυτήν εδώ την ταινία βλέπουμε
αποσπάσματα, μεγάλης διάρκειας μάλιστα, Καμπούκι και Νο. Και η μουσική
υπόκρουση των ταινιών του είναι συχνότατα παραδοσιακή μουσική, σαν αυτή του
παραδοσιακού θεάτρου.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Οι
σταυρωμένοι εραστές».
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Σταυρωμένοι
εραστές».
Με την ταινία αυτή έχουμε μια μεγάλη
στροφή στο έργο του Μιτζόγκουτσι.
Κατ’ αρχάς, η ταινία
είναι έγχρωμη, μια από τις δυο έγχρωμες που γύρισε. Έπειτα, αναφέρεται σε ένα
ιστορικό γεγονός που διαδραματίστηκε τον 12ο αιώνα (Η ιστορία
ξεκινάει το 1137, διαβάζουμε στα γράμματα της αρχής). Τρίτο, δεν
διεκτραγωδείται πια η μοίρα της γυναίκας. Απεναντίας η γυναίκα, μητέρα του
κεντρικού ήρωα, έχει κακό και φιλόδοξο χαρακτήρα. Δεν διστάζει να εγκαταλείψει
τον άντρα της και τα παιδιά της αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Υπήρξε courtesan, ερωμένη του
αυτοκράτορα. Όταν αυτός σε μια επίσκεψή του στο σπίτι της είδε να πηδάει από το
παράθυρο ένας καλόγερος την παράτησε, ήθελε την αποκλειστικότητα, τι διάβολο
αυτοκράτορας ήταν, όμως ήθελε και να την «αποκαταστήσει». Έτσι την πάντρεψε με
τον ένα από τους δυο ακόλουθούς του που τον συνόδευαν στις επισκέψεις του.
Ο γιος, όταν
μαθαίνει αυτή την ιστορία, αναρωτιέται τίνος γιος είναι, του αυτοκράτορα ή του
καλόγερου; -Είσαι δικός μου γιος, του λέει ο πατέρας του.
Ναι, είναι δικός του
γιος αφού τον μεγάλωσε, και τον αγαπάει σαν να είναι γνήσιο παιδί του. Αλλά και
ο γιος, όταν μαθαίνει ότι σκοπεύουν να τον δολοφονήσουν, τρέχει και τον σώζει.
Τα υιοθετημένα
παιδιά το ξέρουν αυτό, γονιός είναι αυτός που τα μεγάλωσε και όχι αυτός που τα
γέννησε·
αν και, στην περίπτωσή τους, μόνο ποια είναι η βιολογική τους μητέρα μπορεί να
μάθουν κάποια μέρα, ο πατέρας είναι σχεδόν πάντα άγνωστος. Βρέθηκα μπροστά στη
συνάντηση ενός τέτοιου γιου με την πραγματική του μητέρα, σαν ένας δεύτερος διερμηνέας.
Ο γιος μεγάλωσε στη Σουηδία, δεν ήξερε ελληνικά, μόνο σουηδικά. Φυσικά η
συζήτηση γινόταν στα αγγλικά.
Ταραγμένη εποχή,
βλέπουμε τη σύγκρουση ανάμεσα στον καλόγερο-αυτοκράτορα που είχε αποσυρθεί σε
μοναστήρι, και στον νυν αυτοκράτορα. Οι σαμουράι τους οποίους επιστράτευσαν οι
ευγενείς που υποστήριζαν τον αυτοκράτορα θα παίξουν μεγάλο ρόλο σ’ αυτές τις
συγκρούσεις. Και η ταινία τελειώνει με τον γιο να προφητεύει την αρχή της
ένδοξης περιόδου των σαμουράι. Στο εξής οι σαμουράι θα έπαιζαν ένα πολύ
σημαντικό ρόλο στην ιαπωνική κοινωνία.
Ο νεαρός ανήκει στη
φυλή των Τάιρα.
Για τη φυλή αυτή διάβασα
για πρώτη φορά, πριν χρόνια, στο βιβλίο του John
Meynard Smith, «Η θεωρία της εξέλιξης».
Ελάχιστα χρόνια
αργότερα από την εποχή που συνέβησαν τα γεγονότα της ταινίας (ξεκίνησαν το
1937, διαβάζουμε στα γράμματα της αρχής) ξέσπασε μια σύγκρουση ανάμεσα στις
φυλές των Μιναμότο (λέγονται και Γκέντσι) και των Τάιρα (λέγονται και Χάικε),
οι οποίοι κυριαρχούσαν μέχρι τότε και ο αυτοκράτορας απ’ αυτή τη φυλή διάλεγε
τους αξιωματούχους του. Αυτή διήρκησε πέντε χρόνια (1180-1185) και λέγεται
πόλεμος Γκεμπέι. Μια αποφασιστική μάχη δόθηκε σε ένα κόλπο. Οι νικημένοι Τάιρα
ζήτησαν να σωθούν τρέχοντας στη θάλασσα, και πολλοί πνίγηκαν.
Οι ψαράδες στον
κόλπο αυτό έβγαζαν κάποια οστρακοειδή που είχαν πάνω τους ραβδώσεις που
σχημάτιζαν διάφορα σχήματα. Κάποια από τα σχήματα αυτά έμοιαζαν με ανθρώπινα
πρόσωπα. Οι προληπτικοί ψαράδες νόμιζαν ότι ήταν μέσα σ’ αυτά τα οστρακοειδή
(έχω ξεχάσει πώς τα λένε, ίσως είναι σαν αυτό που βρήκα στο διαδίκτυο) οι ψυχές
των πνιγμένων Τάιρα, και τα έριχναν πίσω στη θάλασσα. Αυτά, αναπαραγόμενα,
κληροδοτούσαν τα ίδια περίπου σχήματα στους απογόνους τους, με αποτέλεσμα, μετά
από εκατοντάδες χρόνια, όλα τα οστρακοειδή στον κόλπο αυτό να έχουν πάνω στο
όστρακο το σχήμα ενός προσώπου.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «The woman in the rumor».
Κι αυτή ταινία εποχής, κι αυτή
έγχρωμη, όμως εδώ, σε αντίθεση με την προηγούμενη, διεκτραγωδείται άλλη μια
φορά η μοίρα της γυναίκας.
Η Yang Guifei (έτσι μεταγράφεται στα
κινέζικα το όνομά της. Το Guifei
σημαίνει ανώτερη παλλακίδα), δούλευε σαν υπηρέτρια, παρόλο που ανήκε στην
οικογένεια Yang που είχε αρκετή επιρροή στο παλάτι. Αυτή την επιρροή
κοίταζαν να την αυξήσουν προσφέροντας στον αυτοκράτορα, που ήταν απαρηγόρητος
από τον θάνατο της γυναίκας του, μια από τις τρεις κόρες της οικογένειας. Ο
αυτοκράτορας τις αρνήθηκε και τις τρεις. Ένας φιλόδοξος στρατηγός πρόσεξε την
ομορφιά της Yang Guifei,
ξαδέλφη τους (όταν μιλάμε για οικογένεια εκείνη την εποχή μιλάμε για εκτεταμένη
οικογένεια, αυτό που λέμε εμείς σήμερα «σόι») και την παρουσίασε στον
αυτοκράτορα. Του άρεσε, και έγινε η ευνοούμενή του. Ταυτόχρονα αυξήθηκε η
επιρροή των τριών αδελφών, ενώ δυο άλλα μέλη της οικογένειας κατέλαβαν ανώτατες
θέσεις. Όμως ήταν διεφθαρμένοι, ο λαός υπέφερε από τη βαριά φορολογία, και ένας
φιλόδοξος στρατηγός αποφάσισε να εκμεταλλευτεί τη δυσαρέσκεια αυτή για να
ανεβεί ο ίδιος στο θρόνο, κάνοντας επανάσταση. Ενώ βάδιζε κατά της πρωτεύουσας
ο αυτοκράτορας δραπέτευσε με την Yang Guifei, έχοντας μαζί του πιστούς του στρατιώτες και τους δυο της
οικογένειας Yang. Όμως
και οι στρατιώτες που έμειναν στην πρωτεύουσα του ήσαν πιστοί, ήξεραν ότι η
οικογένεια Yang ήταν η
αιτία της λαϊκής δυσαρέσκειας, ο αυτοκράτορας τους ήταν συμπαθής. Σκότωσαν τις
τρεις αδελφές και πήγαν και βρήκαν το βασιλιά. Του είπαν ότι μένουν πιστοί σ’
αυτόν, αλλά τα μέλη της οικογένειας Yang πρέπει να σκοτωθούν. Σκοτώνουν τους
δυο που είχε μαζί του ο αυτοκράτορας, ενώ την Yang Guifei την αναγκάζουν να
απαγχονισθεί. Επιστρέφοντας ο αυτοκράτορας στην πρωτεύουσα βλέπει ότι ήδη τον
είχε εκτοπίσει ο γιος του. Φυσικά είναι απαρηγόρητος από το θάνατο της ευνοούμενής
του παλλακίδας.
Μου άρεσε που ο
Μιτζόγκουτσι δεν έδειξε ρεαλιστικά τον απαγχονισμό της αλλά «συνεκδοχικά»,
πρώτα δείχνοντάς την να δίνει στους στρατιώτες την εσάρπα της για να κρεμαστεί μ’
αυτήν και όχι με το σχοινί που είχαν ήδη ετοιμάσει, και έπειτα δείχνοντας απλώς
τα κοσμήματά της που έριξε κατά γης πριν ανεβεί στην κρεμάλα.
Στην Yang Guifei αναφέρομαι σε τρία
σημεία στο βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας». Παραθέτω
τα σχετικά αποσπάσματα. Το πρώτο:
«Πολλοί συγγραφείς
έγραψαν για το kunqu. Οι πιο σημαντικοί ήσαν ο Hong Sheng από το Νότο και ο Kong Shangren από το Βορρά. Ο Hong Sheng έγραψε έντεκα
δράματα, από τα οποία πιο δημοφιλές στην εποχή του ήταν το Ανάκτορο της Αιωνιότητας. Αναφέρεται στον έρωτα του αυτοκράτορα
Ming Huang (712-755) της δυναστείας Tang και της παλλακίδας του Yang Gui Fei. Οι δυο ερωτευμένοι
έδωσαν όρκο μπροστά στο Ανάκτορο της Αιωνιότητας να μη χωρίσουν ποτέ. Όταν σε
μια επανάσταση η παλλακίδα αναγκάστηκε από τους επαναστάτες να κρεμαστεί, ο
αυτοκράτορας κράτησε τον όρκο του και πήγε να της κρατήσει για πάντα συντροφιά
στο Ανάκτορο της Σελήνης. Η ιστορία αυτή αποτέλεσε το θέμα πολλών έργων, όπως Η ιστορία της αιώνιας λύπης του Chen Hong. Σε μια ημέρα
πένθους για τη βασιλομήτορα είχε την ατυχή ιδέα να παρουσιάσει αυτό το έργο.
Τιμωρήθηκε σκληρά γι’ αυτή την επιλογή, έχασε τη θέση του και εκδιώχτηκε από
τον Λογοτεχνικό Όμιλο. Μόλις είχε περάσει τα 50 όταν έπεσε μεθυσμένος από ένα
ιστιοφόρο στο νερό και πνίγηκε. Ένας φίλος του έγραψε γι’ αυτόν σε ένα ποίημά
του: Ο δάσκαλος συνθέτει στίχους, η πρώτη
γυναίκα παίζει το λαούτο, η δεύτερη τραγουδάει. Τι εικόνα ευτυχισμένης
αρμονίας!».
Διαφέρει από την
ιστορία του Μιτζόγκουτσι, και αναρωτιέται κανείς αν είναι περισσότερο ή
λιγότερο πιστός απ’ αυτόν στο ιστορικό γεγονός.
Και το δεύτερο.
«Κατά τη δυναστεία Tang
(618-907) αναπτύχθηκε παραπέρα ο αυλικός χορός, ιδιαίτερα κατά τη διακυβέρνηση
του αυτοκράτορα Ming Huang (Xuan Zong, 712-755). Αυτός ίδρυσε την πρώτη
θεατρική σχολή, τον Αχλαδόκηπο (Li
Yuan), για χατίρι της αγαπημένης του παλλακίδας Yang Gui Fei, για την οποία γράφηκαν
πάρα πολλά έργα, όπως Η μεθυσμένη ομορφιά.
(Σημείωση: Σ’ αυτό το έργο ο αυτοκράτορας «στήνει» σε ένα ερωτικό ραντεβού την
αγαπημένη του παλλακίδα, πηγαίνοντας σε μια άλλη, και αυτή γίνεται τύφλα στο
μεθύσει. Χρησιμοποιείται ως έργο αναφοράς από την Jo Riley στο έργο της Chinese
theater and the actor in performance, Cambridge, 1997, Cambridge University
Press). Ο αυτοκράτορας, για να κάνει την αγαπημένη του να γελάσει,
ανέβαινε συχνά πάνω στη σκηνή, μαζί με τους άλλους ηθοποιούς, ντυμένος κλόουν».
Εκτός από το έργο Κουν
Τσου στο οποίο αναφερθήκαμε στην προηγούμενη παράγραφο, διαβάζουμε εδώ ότι
γράφηκαν με βάση το ιστορικό αυτό γεγονός πολλά θεατρικά έργα.
Και το τρίτο.
Ο Bai Pu ή Bai Zhenfu (1226-μετά το 1306) καταγόταν από οικογένεια αξιωματούχων.
Μετά την κατάρρευση της δυναστείας κατέφυγε στον Νότο, στο Gin Ling (Nanjing).
Αποτραβηγμένος από τη δημοσιότητα, έχοντας αρνηθεί διοικητικά πόστα, αφιερώθηκε
στο γράψιμο. Από τα 16 δράματα που έγραψε σώζονται τρία, και αποσπάσματα από
άλλα τρία.
Το πρώτο είναι Ο αυτοκράτορας Ming της δυναστείας Tang
ακούει τη νυχτερινή βροχή να πέφτει πάνω στο δένδρο wu tung (παυλόνια).
Είναι ο γνωστός αυτοκράτορας στον οποίο αναφερθήκαμε πιο πριν, ο ιδρυτής του Αχλαδόκηπου. Η παλλακίδα Yang Gui Fei, για να μην την
σκέφτεται ο αυτοκράτορας κατά τη διάρκεια της μάχης και μειωθεί η ανδρεία του,
αυτοκτονεί».
Το έργο αυτό
διασκευάστηκε αργότερα στην όπερα του Πεκίνου «Αντίο παλλακίδα μου, που έδωσε
και το όνομα στη γνωστή ταινία του Chen Kaige. Την ανέβασα ολόκληρη στο youtube, δώρο της δασκάλας μου στον
Σύνδεσμο Φιλίας Ελλάδας-Κίνας κυρίας Yu, καθηγήτριας γλωσσολογίας στο πανεπιστήμιο της Σαγκάης.
Πάνω στην ιστορία
της Yang Guifei
έχουν γυριστεί και πέντε ταινίες, όπως διαβάζω στον σύνδεσμο της βικιπαίδειας
που αναφέρεται στη βιογραφία της. Μια από αυτές βρίσκεται στο youtube, εδώ και εδώ. Μια
άλλη τη γύρισε ο Chen Kaige,
τον οποίο σκοπεύω να δω κάποια στιγμή πακέτο. Έχει γυριστεί και σήριαλ πάνω
στην ιστορία της. Θα δω όποια ταινία βρω για την Yang Guifei, για να κάνω επί πλέον
εξάσκηση στα κινέζικά μου.
Η προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Tales of the Taira clan».
Την ταινία ΔΕΝ
μπορείτε να τη δείτε στο youtube με
αγγλικούς υπότιτλους. Τώρα που κοίταξα στο youtube για επιβεβαίωση πριν αναρτήσω
είδα ότι την κατέβασαν. Ίσως ήταν δική μου ανάρτηση, δεν θυμάμαι.
Ο «Δρόμος της ντροπής» είναι ένας
γιαπωνέζικος «Δρόμος
με τα κόκκινα φώτα». Με την τελευταία του αυτή ταινία ο Μιτζόγκουτσι (πέθανε
τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, από λευχαιμία, στα 58 του χρόνια) ξαναγυρνάει
στο αγαπημένο του θέμα.
Εδώ δεν έχουμε
γκέισες που εκδίδονται, το σπίτι είναι πορνείο, οι γυναίκες σ’ αυτό είναι
πόρνες που ντύνονται με κιμονό, σαν γκέισες. Ο φακός παρακολουθεί τις πόρνες
αυτές στην προσωπική τους ζωή, δίνοντας έτσι ένα πανόραμα των προβλημάτων και των
καταστάσεων που αντιμετωπίζουν.
Μια πρέπει να ζήσει
τον άρρωστο άντρα της που έχει και τη φροντίδα του μωρού τους. Ήταν έτοιμοι να
αυτοκτονήσουν (οι διπλές αυτοκτονίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην Ανατολή),
και η γυναίκα νιώθει πολύ ευτυχής που δεν το έκαναν, το μωρό τους δίνει μεγάλη
χαρά. Μια άλλη αντιμετωπίζει την απόρριψη του γιου της που, μεγάλος πια, δεν
θέλει να έχει καμιά σχέση μαζί της εξαιτίας της δουλειάς της, ξεχνώντας ότι
αυτή τον συντηρούσε στέλνοντας λεφτά στο σπίτι των παππούδων του με τους οποίους
μεγάλωσε. Μια άλλη προσπαθεί να ξεφύγει με τον γάμο. Ο άντρας της υποτίθεται
ότι είναι ευκατάστατος κατασκευάζοντας τσόκαρα. Σε λίγο καιρό όμως
συνειδητοποιεί ότι την ήθελε σαν άμισθη βοηθό, να του φροντίζει επί πλέον και
το σπίτι. Γυρίζει πίσω. Η όμορφη Ayako Wakao, την οποία είδαμε και στην ταινία «Μια
γκέισα» στο ρόλο της μαθητευόμενης γκέισας, έχει την μεγαλύτερη πελατεία.
Φυλάσσει τα λεφτά της, έχει το σκοπό της. Έναν πελάτη που είναι ερωτευμένος
μαζί της τον ξεγελάει ότι τάχα θα τον παντρευτεί και του αποσπάει πολλά χρήματα.
Στο τέλος, έχοντας μαζέψει αρκετό κομπόδεμα, φεύγει από το πορνείο και ανοίγει
ένα κατάστημα με υφάσματα. Μια τρελαίνεται. Μια άλλη αποπέμπει τον πατέρα της
που προσπαθεί να την πάρει από το πορνείο. Της λέει ότι πέθανε η μητέρα της.
-Δεν είσαι καλύτερος, του λέει, που γύριζες με τη μια και με την άλλη αντί να
φροντίσεις να θεραπευθεί η μητέρα μου, και πριν περάσει χρόνος από το θάνατό
της πήγες και ξαναπαντρεύτηκες. Βλέπουμε και τη νεαρή υπηρέτρια του πορνείου να
πιέζεται από την αφεντικίνα της να
δουλέψει σαν πόρνη γιατί η μητέρα της την έπαιρνε τηλέφωνο και της ζητούσε
χρήματα, είχε μαζευτεί μεγάλο χρέος, ήταν αδύνατο να το αποπληρώσει σαν
υπηρέτρια. Και η ταινία τελειώνει βλέποντάς τη, φοβισμένη, να προσπαθεί δειλά
δειλά να καλέσει τους περαστικούς, μισοκρυμμένη πίσω από την πόρτα του σπιτιού.
Οι παλιές, έξω στο δρόμο, προσπαθούν να τους παρασύρουν σχεδόν με το ζόρι.
Μεγάλος ο
Μιτζόγκουτσι, το είπαμε, χάρηκα πολύ που αποφάσισα να δω όλες του τις ταινίες.
Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την ταινία Yang Guifei.
Filmography
- 1923 813 (The Adventures of Arsène Lupin)
- 1923 Blood and Soul (Chi to Rei)
- 1923 Dreams of Youth (Seishun no Yumeji)
- 1923 Foggy Harbour (Kiri no Minato)
- 1923 Harbour of Desire (Joen no Chimata)
- 1923 In the Ruins (Haikyo no Naka)
- 1923 Song of Failure (Haisan no Uta wa Kanashi)
- 1923 The Night (Yoru)
- 1924 Chronicle of the Rainy Season (Samidare Zoshi)
- 1924 Death at Dawn (Aka Tsuki no Shi)
- 1924 Queen of Modern Times (Gendai no Jo)
- 1924 Queen of the Circus (Kyokubadan no Jo)
- 1924 Song of the Mountain Pass (Toge no Uta)
- 1924 Strong is the Female (Jose wa Tsuyoshi)
- 1924 The Sad Idiot (Kanashiki Hakuchi)
- 1924 This Dusty World (Jin-Kyo)
- 1924 Turkeys in a Row/The Trace of a Turkey (Shichimencho no Yukue)
- 1924 Woman of Pleasure (Kanraku no Onna)
- 1925 A Sketch on the Road/Street Scenes (Gaijo no Sukechi)
- 1925 General Nogi and Kuma-San (Nogi Taisho to Kuma-San)
- 1925 No Money, No Fight (Musen Fusen)
- 1925 Out of College (Gakuso o Idete)
- 1925 Song of Home (Furusato no Uta)
- 1925 The Earth Smiles (Daichi wa Hohoemu)
- 1925 The Human Being (Ningen)
- 1925 The White Lily Laments (Shirayuki wa Nageku)
- 1925 Under the Crimson Sunset (Akai Yuki ni Terasarete)
- 1926 A Paper Doll’s Whisper of Spring (Kami-Ning-Yo Haru No Sasayaki)
- 1926 It’s My Fault New Version (Shin Onoga Tsumi)
- 1926 Kin[13]
- 1926 Passion of a Woman Teacher (Kyoren no Onna Shisho)
- 1926 The Boy From the Sea (Kaikoku Danji)
- 1926 The Copper Coin King (Doka-O)
- 1927 The Cuckoo New Version (Jihi Shincho)
- 1927 The Imperial Grace (Ko-On)
- 1928 A Man’s Life (Hito no Issho)
- 1928 My Loving Daughter (Musume Kawaiya)
- 1929 Bridge of Japan (Nihonbashi)
- 1929 Metropolitan Symphony (Tokai Kokyogaku)
- 1929 The Morning Sun Shines (朝日は輝く Asahi wa kagayaku)
- 1929 Tokyo March (東京行進曲 Tōkyō kōshin-kyoku)
- 1930 Hometown (Fujiwara Yoshie no furusato)
- 1930 Tojin Okichi (唐人お吉 Tōjin Okichi)
- 1931 And Yet They Go On (Shikamo Karera wa Yuku)
- 1932 Dawn in Manchuria/The Dawn of the Founding of Manchuko and Mongolia
- 1932 The Man of the Moment/Timely Mediator (Toki no Ujigami)
- 1933 Gion Festival (Gion Matsuri)
- 1933 The Shimpu Group (Shimpu-Ren)
- 1933 Cascading White Threads/White Threads of the Waterfall/The Water Magician (滝の白糸 Taki no Shiraito)
- 1934 Aizō Tōge (愛憎峠 "The Mountain Pass of Love and Hate"), a lost film.[14]
- 1935 Oyuki the Virgin (Maria no Oyuki)
- 1935 The Downfall of Osen (折鶴お千 Orizuru Osen)
- 1935 The Poppy (Gubijin-so)
- 1936 Naniwa Elegy a.k.a. Osaka Elegy (浪華悲歌 Naniwa hika or Naniwa erejī)
- 1936 Sisters of the Gion (祇園の姉妹 Gion no kyōdai)
- 1937 Straits of Love and Hate (愛怨峡 Aien kyō)
- 1938 Song of the Camp (Roei no Uta)
- 1939 The Story of the Last Chrysanthemums (残菊物語 Zangiku monogatari)
- 1940 A Woman of Osaka (Naniwa Onna)
- 1941 The 47 Ronin a.k.a. The Loyal 47 Ronin of the Genroku Era (元禄忠臣蔵 Genroku chūshingura)
- 1941 The Life of an Actor (Geido Ichidai Otoko)
- 1944 Miyamoto Musashi (宮本武蔵)
- 1944 Three Generations of Danjuro (Danjuro Sandai)
- 1945 The Famous Sword Bijomaru (名刀美女丸 Meitō Bijomaru)
- 1945 Victory Song (Hisshoka) Dir: Masahiro Makino and Hiroshi Shimizu (Mizoguchi directed opening sequence only)
- 1946 Utamaro and His Five Women a.k.a. Five Women Around Utamaro (歌麿をめぐる五人の女 Utamaro o meguru gonin no onna)
- 1946 Victory of Women (Josei no Shori)
- 1947 The Love of the Actress Sumako (女優須磨子の恋 Joyū Sumako no koi)
- 1948 Women of the Night (夜の女たち Yoru no onnatachi)
- 1949 Flame of My Love (わが恋は燃えぬ Waga Koi wa Moenu)
- 1950 Portrait of Madame Yuki a.k.a. A Picture of Madame Yuki (雪夫人絵図 Yuki fujin ezu) Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.
- 1951 Miss Oyu (お遊さま Oyū-sama) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους
- 1951 The Lady of Musashino a.k.a. Lady Musashino (武蔵野夫人 Musashino fujin) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.
- 1952 The Life of Oharu (西鶴一代女 Saikaku ichidai onna) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με ελληνικούς υπότιτλους και με αγγλικούς εδώ.
- 1953 A Geisha a.k.a. Gion Music Festival (祇園囃子 Gion bayashi) Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο youtube, ίσως και με αγγλικούς υπότιτλους.
- 1953 Ugetsu (雨月物語 Ugetsu monogatari) Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο youtube με κορεάτικους υπότιτλους. Δυστυχώς τη δική μου ανάρτηση την αποκλείστηκε, καθώς και μια άλλη που είχε αγγλικούς. Μπορείτε να την κατεβάσετε και ίσως βρείτε υπότιτλους. Δοκιμάστε και μ’ αυτή την ανάρτηση, που είναι χωρίς υπότιτλους.
- 1954 Sansho the Bailiff (山椒大夫 Sanshō dayū) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με ελληνικούς υπότιτλους.
- 1954 The Crucified Lovers a.k.a. A Story from Chikamatsu (近松物語 Chikamatsu monogatari) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με ελληνικούς υπότιτλους.
- 1954 The Woman in the Rumor a.k.a. The Crucified Woman (噂の女 Uwasa no onna) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.
- 1955 Tales of the Taira Clan (Shin Heike Monogatari 新・平家物語) Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.
- 1955 Princess Yang Kwei-Fei (Yokihi) Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.
- 1956 Street of Shame (Akasen Chitai) Μπορείτε να δείτε την ταινία στο youtube με ιαπωνικούς υπότιτλους. Μπορείτε να την κατεβάσετε και να ψάξετε για αγγλικούς. Τη δική μου ανάρτηση, με αγγλικούς, την κατέβασαν.
Posts
No comments:
Post a Comment