Rainer Werner Fassbinder, Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ (Die bitteren Tränen der Petra von Kant, 1972)

Rainer Werner Fassbinder, Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ (Die bitteren Tränen der Petra von Kant, 1972)

 

  Εν όψει της αυριανής προβολής της ταινίας «Peter von Kant» του François Ozon,  μεταφορά της ταινίας του Φασμπίντερ.

  Η οποία είναι και αυτή μεταφορά, μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του ομώνυμου θεατρικού του έργου.

  Δεν είναι ένα διάσημο έργο για να βάλουμε την μεταφορά του σε ταινία στον προκρούστη του θεατρικού έργου, όπως κάνουμε αναπόφευκτα για τα έργα του Τσέχωφ (πρόσφατα είδα τις κινηματογραφικές μεταφορές των τεσσάρων αριστουργημάτων του) και τα βρίσκουμε λίγο πολύ ελλειμματικά. Και διαπιστώνουμε για άλλη μια φορά, ότι ο κινηματογράφος έχει μεγαλύτερη εμβέλεια από ότι ένα μυθιστόρημα ή ένα θεατρικό έργο, εκτός και πρόκειται για Σαίξπηρ, Τσέχωφ κ.λπ.

  Φυσικά την είχαμε ξαναδεί την ταινία και μας άρεσε.

  Βασικά χωρίζεται σε δυο μέρη. Στο πρώτο μέρος βλέπουμε την ερωτική σχέση που έχει αρχίσει να δημιουργείται ανάμεσα στην Μάγκι Κάρστενσεν (εξαιρετική η ερμηνεία της) και στην Άννα Συγκούλα. Δράση χωρίς σασπένς, το μόνο ενδιαφέρον που βρήκα είναι οι αφηγήσεις τους για την προσωπική τους ιστορία. Η Άννα Συγκούλα μεγάλωσε σε προβληματική οικογένεια, με έναν αυταρχικό πατέρα που όταν τον απέλυσαν σκότωσε στο ξύλο τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε. Η Μάγκι, μεγαλύτερη σε ηλικία, φτασμένη σχεδιάστρια μόδας, είχε την ατυχία να σκοτωθεί ο πρώτος της άνδρας πριν γεννήσει την κόρη τους (Την ίδια ατυχία θα είχε και η γυναίκα μου αν είχα σκοτωθεί σε ένα τροχαίο το 1985, αλλά τη γλύτωσα χάρη στο κράνος). Τον δεύτερο άντρα της δεν τον ανεχόταν πια, ζήτησε διαζύγιο.

  Την αντιπαθούμε από την αρχή, φέρεται με σκαιότατο τρόπο στην υπηρέτριά της.

  Στο δεύτερο μέρος, όντας πια σε ερωτική σχέση με την Άννα, βλέπουμε να υποφέρει από τη ζήλεια. Καθώς είχαν συμφωνήσει να είναι ειλικρινείς μεταξύ τους, η Άννα της είπε για μια ερωτική της περιπέτεια, δηλαδή το πήδημα μιας βραδιάς, και την έκανε λιώμα. Όμως το τελειωτικό κτύπημα θα το δεχθεί όταν η Άννα θα πάει να συναντήσει τον άντρα της, τον οποίο παντρεύτηκε στην Αυστραλία αλλά είχε προβληματική σχέση μαζί του και τον παράτησε. Τώρα είναι ενθουσιασμένη που την πήρε τηλέφωνο, καθώς ήλθε στην Ευρώπη. Αργότερα μαθαίνουμε ότι του έστελνε γράμματα πότε πότε.

  Δεν μου αρέσουν ταινίες με ομοφυλοφιλικές σχέσεις αλλά αυτή μου άρεσε. Η απελπισία από την απώλεια του έρωτα είναι η ίδια, και στις ομοφυλόφιλες και τις ετεροφυλόφιλες σχέσεις. Την απελπισία αυτή δεν θυμάμαι να την έχω δει πιο εντυπωσιακή σε άλλη ταινία.

  Όμως η απελπισία αυτή βγάζει στα φόρα και τον κακό της χαρακτήρα. Τα βάζει με όλους: με τη μητέρα της, με την κόρη της (την είχε ξεφορτωθεί στέλνοντάς την εσώκλειστη σε κολλέγιο), και μια φίλη της που ήλθαν να της ευχηθούν την ημέρα των γενεθλίων της. Αν δεν ήταν ο κακός της χαρακτήρας θα τη συμπαθούσαμε για το δράμα που περνούσε, για την απελπισία με την οποία το βίωνε. Το ότι την εγκατέλειψε στη συνέχεια και η υπηρέτριά της, χωρίς καν να την χαιρετήσει, δεν είναι κάτι που μας εξέπληξε.

  Στα νιάτα μου ήμουν εικονολάτρης, δηλαδή θαύμαζα τους σκηνοθέτες που ήσαν in, και τέτοιος ήταν ο Φασμπίντερ εκείνα τα χρόνια. Όταν όμως έκανα τη σύγκριση ανάμεσα στην «Nora Helmer», μεταφορά σε τηλεταινία του «Κουκλόσπιτου» του Ίψεν, και το σύγκρινα με δυο αντίστοιχες μεταφορές όπου στη μια πρωταγωνιστούσε Η Κλαιρ Μπλουμ με τον Άντονι Χόπκινς και στην άλλη η Τζέην Φόντα, συνειδητοποίησα αυτή τη σκοτεινή, εξπρεσιονιστική, καταθλιπτική ατμόσφαιρα των περισσότερων έργων του Φασμπίντερ και έπαψε να μου αρέσει. Φαντάζομαι όχι μόνο σε μένα αλλά και σε άλλους, μια και δεν είδα κανένα έργο του να παίζεται σε επανέκδοση. Προβλήθηκε και μια βιογραφία του πριν τρία τέσσερα χρόνια, έγραψα γι’ αυτή αλλά δεν μπόρεσα να τη βρω. Επίσης δεν είδα να έχω γράψει για ταινία του.

  Ένα άλλο είδωλο της εποχής ήταν ο Μπέργκμαν, τον οποίο όμως, αντίθετα, θεωρώ από τους κορυφαίους. Δεν είναι τυχαίο ότι τα έργα του παίζονται συνεχώς σε επανέκδοση.

  Είμαι περίεργος να δω και τη μεταφορά από τον Οζόν.

  Δεν μου αρέσει γενικά ο Φασμπίντερ, όμως αυτή η ταινία μου άρεσε. Το ίδιο και η «Έφη Μπριστ», μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Τέοντορ Φοντάνε. Εκεί γράφω για την ταινία: «Είδα και την ομώνυμη ταινία του Φασμπίντερ. Ακολουθεί πιστότατα το μυθιστόρημα, όχι μόνο στους διαλόγους αλλά και στον εξωτερικό αφηγητή, τον οποίο ακούμε πάρα πολύ συχνά. Δεν επινοεί τίποτα δικό του. Και βέβαια η Χάνα Σιγκούλα είναι εξαιρετικότατη στο ρόλο της Έφη Μπριστ».

  Μου έχει μείνει στο μυαλό το τελευταίο πλάνο μιας ταινίας που είδα πριν πάρα πολλά χρόνια, η οποία δείχνει επίσης την απελπισία μιας λεσβίας που την εγκατέλειψε η αγαπημένη της. Θα ψάξω να τη βρω, θα τη δω και θα αναρτήσω. 

Τη βρήκα. Είναι η ταινία The killing of sister George (1968) του Robert Aldrich. Και εκεί η εγκαταλειμμένη λεσβία σπάει διάφορα, όπως και η Πέτρα φον Καντ.