Έβα Βαϊσβάιλερ, Φρόιντ, η βιογραφία μιας οικογένειας

 

Έβα Βαϊσβάιλερ, Φρόιντ, η βιογραφία μιας οικογένειας (μετ. Νίκος Δεληβοριάς), Μεταίχμιο 2008, σελ. 447

 

  Για τον φίλο μου το Θανάση τρεις είναι οι άνθρωποι που τον επηρέασαν: Ιησούς, Φρόιντ και Max Weber.

  Και μένα επίσης τρεις: Ένγκελς, Φρόιντ, Konrad Lorenz.

  Και βέβαια η ιστορία.

  Το βρήκα στους πάγκους ενός περιπτέρου, περαστικός, και το αγόρασα χωρίς δισταγμό.

  Δεν είναι η βιογραφία του Φρόιντ, είναι η βιογραφία των Φρόιντ.

  Μια τέτοια βιογραφία ρίχνει περισσότερο φως στη βιογραφία του Φρόιντ, μια και τον τοποθετεί μέσα στον οικογενειακό αστερισμό.

  Φαλλοκράτης ο Φρόιντ, η συγγραφέας στέκεται κριτικά απέναντί του. Βέβαια εκείνη την εποχή σχεδόν όλοι οι άντρες ήταν φαλλοκράτες.

  «Ο Φρόιντ όμως δεν θα γίνει ποτέ φίλος της μόρφωσης των γυναικών» (σελ. 92).

  Απέτρεπε τις κόρες του από το να σπουδάσουν.

  Διαβάζοντας τη βιογραφία αναρωτήθηκα μήπως δεν βρισκόμασταν στη Βιέννη αλλά σε κάποια ισλαμική χώρα.

  Χειρότερα, στο Αφγανιστάν.

  Στις γυναίκες δεν επιτρέπεται να σπουδάσουν. Πρέπει να προετοιμάζονται να γίνουν καλές σύζυγοι.

  «Το κορίτσι [ασθενής του Φρόιντ] ευφυέστατο, αλλά σε αντίθεση με τον αδελφό της, δεν μπορεί να σπουδάσει και εμφανίζει από αντίδραση άσθμα και παράλληλη απώλεια της φωνής, και μάλιστα κάνει και απόπειρα αυτοκτονίας» (σελ. 105).

  Θα διαβάζουμε για πολλές αυτοκτονίες στο βιβλίο.

  «…οι ελάχιστοι μήνες της ελευθερίας της [πρωτοκόρης του Ματίλντε] τώρα έχουν παρέλθει και, εκτός από το σχολείο, δεν επιτρέπεται πια να κάνει μόνη της ούτε βήμα εκτός σπιτιού, γιατί μόνο οι πόρνες και οι υπηρέτριες κυκλοφορούν αυτή την εποχή ασυνόδευτες στο δρόμο» (σελ. 94).

  Μου θύμισε την ταινία της Marzieh Meshkini, «Την ημέρα που έγινα γυναίκα».

  Κεράτωνε τη γυναίκα του με την κουνιάδα του.

  Με τα παιδιά του δεν είχε ιδιαίτερα στενή σχέση, με εξαίρεση την Άνα.

  Ήταν μανιώδης καπνιστής, και το πλήρωσε. Όχι με καρκίνο των πνευμόνων από τον οποίο προσβάλλονται συνήθως οι καπνιστές, αλλά από καρκίνο του οισοφάγου.

  Για να ζήσει ακόμη δεκαπέντε χρόνια έπρεπε να υποβληθεί σε 33 εγχειρήσεις.

  Υπέφερε πολύ.

  Η ευθανασία ήταν η μόνη λύση.

  Ένας φίλος του του έκανε δυο ενέσεις με μορφίνη.

  Έκανε συχνή χρήση κοκαΐνης, που τότε ήταν σχεδόν νόμιμη. Έγραψε μάλιστα και κείμενο «Περί της κόκας».

  Για ντοπάρισμα, όπως και ο Σαρτρ τις αμφεταμίνες.

  Ή όπως εγώ, με φραπέ. Όμως τώρα σχεδόν τον έχω κόψει γιατί μου καταστρέφει τη σιέστα.

  Πολλοί από την οικογένεια είναι διαταραγμένοι ψυχολογικά, πολλές αυτοκτονίες συνέβησαν στο σόι του.

  Πολυμελείς οικογένειες, πρέπει να πω ότι χανόμουνα συχνά μέσα σε αυτό το συγγενολόι.

  Στο τέλος η συγγραφέας μας λέει για τη μοίρα των υπόλοιπων μελών της οικογένειας. Οι τέσσερις αδελφές του Φρόιντ πέθαναν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, σε θάλαμο αερίων. Αλλά και άλλοι. Ορισμένοι κατάφεραν να διαφύγουν.

  Το ξαναγράφω, δεν είμαι εικονολάτρης, και όσο και αν με επηρέασε ο Φρόιντ, δεν συμμερίζομαι όλες τις ιδέες του.

  Δεν ερμηνεύονται όλα τα όνειρα με βάση τη σεξουαλικότητα.

  Τι θα πούμε για τα προφητικά όνειρα;

  Και πώς μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε;

  Και τα όνειρα «τα ’χει η γρα στο λογισμό τζη, τα θωρεί και στ’ όνειρό τζη», σηκώνουν άραγε παραπέρα ερμηνεία;

  Λέει ναι, αλλά μόνο για τα παιδικά όνειρα.

  Τις βασικές του ιδέες βέβαια τις ασπάζομαι: ασυνείδητο, απώθηση, προεγώ-εγώ-υπερεγώ.

  Όμως περισσότερα θα πούμε παραθέτοντας αποσπάσματα.

  «Ο αυνανισμός είναι βλαβερός. Της ίδιας γνώμης είναι και ο Φρόιντ. Ο αυνανισμός προκαλεί, όπως και η αντισύλληψη, νευρασθένεια» (σελ. 56).

  Της ίδιας γνώμης είναι και ο Ασκητής.

  Μ@λ@κ#ες.

  Έχω διαβάσει σχετικά σε βιβλίο ψυχολογίας που μετέφρασα, έχω αναφερθεί ξανά στο θέμα. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει.

  «Η Ματίλντε συμπαραστέκεται θερμά στην εξέγερση των ελληνορθόδοξων Κρητικών εναντίων των κατακτητών τους, των μωαμεθανών Τούρκων, η οποία οξύνεται δραματικά τον Μάιο του 1897».

  Δεν γινόταν να μην παραθέσω αυτό το απόσπασμα.

  «Άλφρεντ Άντλερ, ο οποίος πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως ο γιατρός των φτωχών…» (σελ. 116).

  Να κάτι που δεν ήξερα για τον Άντλερ. Είχα διαβάσει μαθητής το βιβλίο του «Οι ανθρώπινοι χαρακτήρες». Η ιδέα του περί υπεραναπλήρωσης με είχε εντυπωσιάσει. Ήταν σοσιαλιστής, διαβάζω πιο κάτω.

  Δεν είναι ο μόνος. Πιο κάτω διαβάζω: «…ο Σάντορ Φερέντσι… Αυτή την εποχή εργάζεται ως ψυχίατρος στο μεγαλύτερο νοσοκομείο της Βουδαπέστης, όπου περιθάλπει επίσης αστέγους και πόρνες. Και οι φτωχοί, λέει, έχουν ψυχή. Η τάση του Φρόιντ να απευθύνεται μόνο σε εύπορους του είναι ξένη» (σελ. 140).

  «Η Ματίλντε δεν πρέπει να διαβάσει αυτά τα βιβλία. Ο Φρόιντ είχε ήδη επιβάλει στις αδελφές του τι επιτρεπόταν να διαβάσουν και τι όχι» (σελ. 121).

  Ο Χίτλερ πήρε ακόμη πιο δραστικά μέτρα, τα βιβλία που δεν έπρεπε να διαβάζουν οι Γερμανοί τα έκαψε, ανάμεσα στα οποία ήταν και τα δικά του.

  «Ο Μάρτιν, όπως και όλα τα παιδιά των Φρόιντ, ψευδίζει» (σελ. 128).

  Ο Μάρτιν ήταν ο δον Ζουάν της οικογένειας, μεγάλος γυναικοκατακτητής, αλλά και ανεπρόκοπος επαγγελματικά.

  «Ο Γιουνγκ ως παιδί κοιμόταν συχνά στο κρεβάτι του [πατέρα του], όταν η μητέρα του ήταν άρρωστη ή στο ψυχιατρείο. Ο παππούς του Γιουνγκ λένε πως ήταν νόθος γιος του Γκαίτε (σελ. 131).

  Λένε;

  Ή δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά;

  «…χαρακτηρίζει τη θρησκεία ως ψυχαναγκαστική νεύρωση» (σελ. 138).

  Απεναντίας θα έλεγα εγώ, η θρησκεία είναι ένα καταφύγιο που απαλύνει τη νεύρωση.

  Α, να το, το διαβάζω πιο κάτω. «Τρία όμως χρόνια αργότερα ο Φρόιντ θα φτάσει στο εντελώς αντίθετο συμπέρασμα, ότι δηλαδή η θρησκεία προστατεύει τον πιστό από νευρωτικές ασθένειες» (σελ. 139).

  Μια παράφρασή μου: Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού, και χωρίς παρενέργειες.

  «Η καρέκλα πρέπει να βρίσκεται στην ίδια, συγκεκριμένη θέση…» (σελ. 138).

  Όχι, αυτός δεν ήταν ασθενής, ήταν καθηγητής ψυχιατρικής. Την ιστορία μου την είπε ο καρδιολόγος που μου έκανε ένα τρίπλεξ. Όταν έκανε το μεταπτυχιακό του, τον πήρε τηλέφωνο ο καθηγητής και του είπε να κοιτάξει στο γραφείο του μήπως η καρέκλα δεν ήταν τοποθετημένη σωστά, να βλέπει δηλαδή μπροστά, και αν δεν ήταν να τη βάλει στη σωστή της θέση.

  «Στην Αυστρία ισχύει η υποχρεωτική στράτευση για όλους, η οποία διαρκεί τρία χρόνια μόνο για όσους δεν έχουν ανώτερη μόρφωση. Ο φοιτητής… υποχρεούται να υπηρετήσει μόνο ένα χρόνο· έχει μάλιστα το δικαίωμα να επιλέξει ο ίδιος το σώμα στο οποίο θα υπηρετήσει» (σελ. 170).

  Μορφωτικές ανισότητες.

  «…υπό την ηγεσία ενός νεαρού υπολοχαγού ονόματι Έρβιν Ρόμελ φροντίζουν να δώσουν μια τελική λύση, αστραπιαία αλλά με κτηνώδη τρόπο… Χρησιμοποιούν χημικά αέρια… Την ίδια κιόλας μέρα, στις 24 Οκτωβρίου 1917, χιλιάδες Ιταλοί κείτονται νεκροί ή αναίσθητοι στους βράχους» (σελ. 224).

  Τον είχα σε εκτίμηση, αυτό αμαύρωσε την εικόνα που είχα γι’ αυτόν.

  «Ο Φρόιντ σημειώνει επιγραμματικά στο ημερολόγιο. Ο Λένιν και ο Τρότσκι κατέλαβαν την εξουσία» (σελ. 224).

  Γι’ αυτό και η αποκαθήλωση του Στάλιν. Ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ δεν αποκαθήλωσε όμως τον Μάο, παρά το τρομερό λάθος της Πολιτιστικής Επανάστασης, γιατί αυτός κατέλαβε την εξουσία.

  «Τότε είχε πέσει σε κατάθλιψη και αισθανόταν μόνος και μπερδεμένος και ο Φρόιντ τον συμβούλευσε να γίνει ψυχίατρος επειδή μπορεί να βοηθούσε» (σελ. 235).

  Το έχω ξαναγράψει.

  Κάποιοι έπρεπε να αποφασίσουν αν θα καθίσουν πίσω από το γραφείο του ψυχαναλυτή, ψυχίατρου, ψυχολόγου, ή μπροστά.

  Και επέλεξαν πίσω.

  «… δεν μπορεί κανείς να αγαπήσει αυτόν τον λαό [τους Γερμανούς]· υπάρχει κάτι έντονο επάνω του που προδίδει κακιά ράτσα» (σελ. 278).

  Αυτά τα λέει η Λου Σαλομέ, που ο Νίτσε την είχε ερωτευθεί. Είναι κολλητή της Άνας. Θα τη συναντήσουμε πολλές φορές στο βιβλίο.

  «Για την κηδεία στο εβραϊκό νεκροταφείο…» (σελ. 308).

  Οι εβραίοι φαίνεται ενταφιάζουν κανονικά τους αυτόχειρες.

  «Μόνο αργότερα μπόρεσα από τη φαντασίωση της αποπλάνησης από τον πατέρα…» (σελ. 323).

  Αυτά τα γράφει ο Φρόιντ.

  «Ο Φερέντσι αντιθέτως επιστρέφει στη θεωρία της αποπλάνησης [Την είχε προτείνει ο Φρόιντ, για να την εγκαταλείψει αργότερα], γιατί έχει ασχοληθεί με δεκάδες σχιζοφρενείς και γυναίκες αυτόχειρες, οι οποίες de facto είχαν υποστεί αιμομικτικούς βιασμούς, κυρίως από τον ίδιο τους τον πατέρα. Στο Βισπμπάντεν θα μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτές τις περιπτώσεις. Για τη φοβερή αυτή οδύνη που βαραίνει αυτές τις γυναίκες. Για την κτηνωδία να μην τις πιστεύουν, με την οποία το τραύμα τους ενισχύεται ή αναπαράγεται» (σελ. 323).

  Δεν χρειάζεται να σχολιάσω.

  «Το μεγαλύτερο δώρο των γενεθλίων του είναι Το εγώ και οι μηχανισμοί άμυνας, το καινούριο βιβλίο της Άνας, που μόλις βγήκε στην αγορά» (σελ. 345).

  Είναι ένα βιβλίο που τόσο πολύ με εντυπωσίασε που το διάβασα και δεύτερη φορά. Πριν πολλά χρόνια εννοείται.

  «Η έκτρωση στη Γαλλία τιμωρείται με θανατική ποινή. Λίγο νωρίτερα, άλλη μια γυναίκα είχε αποκεφαλισθεί γι’ αυτό» (σελ. 379).

  Απίστευτο!!!

  Διαβάζοντας το βιβλίο έμαθα αρκετά πράγματα για εκείνη την εποχή.

  Και ένα τελευταίο:

  «Ο Φρόιντ απεχθανόταν τις κηδείες…» (σελ. 390).

  Το γράφω για να το θυμάμαι.