Μαρία Τζιρίτα, Μάτια μου

Μαρία Τζιρίτα, Μάτια μου, Ψυχογιός 2009, σελ. 459

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Μια συναρπαστική ιστορία με θέμα τον έρωτα και την προδοσία από μια ταλαντούχα πεζογράφο

Πολλοί νέοι πεζογράφοι θα τη ζήλευαν. Ήδη το πρώτο της μυθιστόρημα, το «Παιδί της αγάπης», βασισμένο σε μια πραγματική ιστορία, έγινε ανάρπαστο, ενώ και το δεύτερο, με τίτλο «Μάτια μου», βρίσκεται ήδη στην 27η χιλιάδα. Το μυθιστόρημα αυτό, όπως μας λέει η συγγραφέας στο εισαγωγικό σημείωμα, δεν στηρίζεται σε πραγματική ιστορία, στηρίζεται όμως σε πραγματικά πρόσωπα.
Διατηρώντας τα πραγματικά πρόσωπα ως κεντρικά και επινοώντας άλλα, η Μαρία Τζιρίτα μπορεί και συνθέτει την ιστορία της με τρόπο τέτοιο που να γίνεται αφενός συναρπαστική και αφετέρου να εικονογραφεί καλύτερα το θέμα της, ή μάλλον τα θέματά της. Και τα θέματά της είναι δύο: ο έρωτας και η τυφλότητα. Για τον έρωτα έχουν γράψει πολλοί, για να μην πούμε όλοι, αφού μας είναι δύσκολο να φανταστούμε μυθιστόρημα που ο έρωτας να μην έχει τη θέση του, πότε μικρή πότε μεγάλη. Όμως για την τυφλότητα ελάχιστοι. Βέβαια ο Ελίας Κανέτι τιτλοφορεί το μοναδικό μυθιστόρημά του «Περί τυφλότητας», όμως πρόκειται για μεταφορά, ο ήρωάς του ο Κην είναι μεταφορικά τυφλός. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου όμως πράγματι μιλάει για τους τυφλούς στο επίσης «Περί τυφλότητας» μυθιστόρημά του, αλλά με μια πλοκή φανταστική, όπου όλα τα πρόσωπα τυφλώνονται κάποια στιγμή. Διαβάζοντας όμως το βιβλίο της Μαρίας Τζιρίτα, ξεχνάμε ότι η ηρωίδα της είναι τυφλή. Λειτουργεί όπως όλοι οι άνθρωποι. Και είναι πράγματι ένας από τους στόχους της συγγραφέως, αν κρίνουμε από το επίμετρο του βιβλίου, κείμενο ενός τυφλού φοιτητή της νομικής: «Είμαι ένας συνηθισμένος άνθρωπος αλλά τυφλός. Μη με μεταχειρίζεσαι σαν παιδάκι. Μεγαλώνω, παίζω, τρέχω, διαβάζω, γράφω, σπουδάζω, δουλεύω, παθιάζομαι, κλαίω, γελάω, ερωτεύομαι, θυμώνω, σερφάρω, κάνω chat… όπως κι εσύ» (σελ. 457).
«Ερωτεύομαι». Έτσι ερωτεύθηκε και η Λένα, η τυφλή ηρωίδα της ιστορίας, έναν νέο από το χωριό της, τον Λουκά. Την ερωτεύτηκε κι αυτός. Όμως η αδελφή της που ζήλεψε, προσπάθησε να της τον κλέψει. Δεν τα κατάφερε. Αλλά και η Λένα, που αντιλήφθηκε τις κινήσεις, δεν συγχώρησε.
Η συγγραφέας, δημιουργώντας μια πινακοθήκη από κάμποσους ήρωες που ερωτεύονται, μας προσφέρει ένα πανόραμα ερωτικών σχέσεων με ποικίλες αποχρώσεις και πτυχές. Έτσι βλέπουμε την ζήλεια, την απιστία, την αφοσίωση, τη μεταμέλεια, τη συγνώμη, την εγκατάλειψη, τον σπαραγμό, τον συμβιβασμό... Όμως, πέρα από αυτό, θέλει να υμνήσει τον έρωτα σαν καθαρή αξία, που δεν εξαρτάται από την εμφάνιση και τη σεξουαλική έλξη αλλά από μια ψυχική ποιότητα που συχνά παραμένει φευγαλέα και απροσδιόριστη. Ακόμη μας παρουσιάζει την ένταση του ερωτικού αισθήματος που δημιουργεί η ματαίωση, η μη ικανοποίηση, που αντί να φθείρεται με τα χρόνια γίνεται πιο έντονο. Το μυθιστόρημα του Helmut Krausser «Έρως» που παρουσιάσαμε πρόσφατα στο blog μας δίνει εντυπωσιακά αυτή την πλευρά του έρωτα, του έρωτα που θεριεύει αντί να αποθαρρύνεται από την απόρριψη, που παραμένει μέχρι τέλους ζωής. Ο Μελάνιππος, στο «Βίο παράλληλο» του Απόστολου Δοξιάδη, συναντώντας την γριά ξεδοντιάρα Υακίνθη, τη γυναίκα του που τον παράτησε για να γίνει στη συνέχεια πόρνη, αντί να βλέπει τον έρωτά του να εξανεμίζεται μπροστά στην ετοιμοθάνατη κακάσχημη γριά, τον βλέπει απεναντίας να φουντώνει. Πλατωνικός έρωτας λοιπόν όπως παρουσιάζεται στο «Συμπόσιο», όχι έρωτας σωμάτων αλλά έρωτας ψυχών. Η Κατρίν είναι πιο νέα και πιο όμορφη από τη Λένα, όμως ο Λουκάς τη Λένα προτιμάει, και ας κινδύνεψε μια στιγμή να υποκύψει στην προσπάθεια της Κατρίν (Κατίνας τότε) να τον αποπλανήσει, πράγμα όμως που απέβη μοιραίο για τη σχέση του με τη Λένα. Η Λένα δεν θα τον συγχωρέσει. Λίγο αργότερα θα παντρευτεί έναν άλλο τυφλό, με προξενιό. Θα κάνουν ένα γιο, τον Κωνσταντίνο, όμως η σχέση τους δεν θα πάει καλά και θα χωρίσουν.
Ο Λουκάς μπαρκάρει, και σε κάποιο ταξίδι του γνωρίζει μια κοπέλα από τη Χιλή που την ερωτεύεται και την παντρεύεται. Μαζί της θα κάνει μια κόρη. Ο έρωτάς του για τη Λένα όμως δεν έχει σβήσει, υπάρχει σαν σπίθα μέσα του και περιμένει την ευκαιρία να φουντώσει. Και η ευκαιρία αυτή θα έλθει κάποια στιγμή. Η μοίρα θα φέρει τα παιδιά τους να ερωτευθούν, πράγμα που κάνει τη μεταξύ τους συνάντηση αναπόφευκτη. Τότε ο έρωτας αυτός θα αναζωπυρωθεί πάλι. Σε μια μοιραία συνάντηση θα φιληθούν με πάθος, όμως το φιλί αυτό, που θα το δει η κόρη του Λουκά, θα θέσει σε κίνδυνο τη σχέση των παιδιών τους. Αυτά όμως δεν θα επαναλάβουν το σφάλμα των γονιών τους. Ο Κωνσταντίνος τελικά θα συγχωρήσει, σε αντίθεση με τη μητέρα του που δεν θέλησε να συγχωρήσει.
Η Τζιρίτα, παρά το ότι στο προηγούμενο – και πρώτο – μυθιστόρημά της ακολούθησε μια πραγματική ιστορία, αποδεικνύεται ότι είναι αρκετά επινοητική στη σύνθεση μιας δικής της ιστορίας, και ας ξεκινάει από πραγματικά πρόσωπα και πραγματικές καταστάσεις. Το αφηγηματικό ενδιαφέρον κρατείται αδιάπτωτο σε όλο το έργο. Ακόμη είναι ιδιαίτερα θεατρική. Η αφηγήτριά της παρεμβαίνει ελάχιστα, στήνοντας το ελάχιστο αναγκαίο ντεκόρ για τους ήρωες, αφήνοντάς τους στη συνέχεια να συνομιλούν, να ανταλλάσουν λόγια αγάπης, να σχολιάζουν, να διαπληκτίζονται, να φιλιώνουν πάλι. Πρόκειται για ένα πολύ καλό μυθιστόρημα. Το αναγνωστικό κοινό έχει δώσει ήδη την ετυμηγορία του. Εμείς ακολουθούμε δεύτεροι.