Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Νέα Ατραπός

Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Νέα Ατραπός, Δίφρος 2014, σελ. 38

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Η ποιητική αυτή συλλογή σηματοδοτεί μια νέα στροφή στην ποίηση του Παπαδάκη

 Υπάρχουν πολύπλευρα ταλέντα που έχουν ασχοληθεί με διάφορα ήδη λόγου και τέχνης, όμως ο Γιώργος Πολ. Παπαδάκης είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Δεν έχει ασχοληθεί μόνο με την πεζογραφία, το δοκίμιο, την ποίηση και τη στιχουργία, αλλά και το κόμικς.

Και όχι μόνο. Η παιδική του όπερα «Οι μικροί φυγάδες στο δάσος» παρουσιάστηκε σε θέατρο της Μόσχας.

Μέχρι τώρα ασχοληθήκαμε κυρίως με το πεζογραφικό έργο του Παπαδάκη. Έχουμε παρουσιάσει τα βιβλία του «Οι δρόμοι του φανταστικού», «Ακατονόμαστες εξομολογήσεις», «Ματωμένος έρωτας», «Μου είπαν... συνεντεύξεις με 64 προσωπικότητες του πνεύματος και της τέχνης» και «Προσεγγίσεις στον ευρωπαϊκό πολιτισμό». Σειρά έχει σήμερα η τελευταία του ποιητική συλλογή «Νέα Ατραπός».

Συνήθως οι ποιητές τιτλοφορούν τις συλλογές τους με τον τίτλο ενός ποιήματος, όμως ποίημα με τέτοιο τίτλο δεν βρήκαμε. Να υποθέσουμε ότι μιλάει για ένα νέο μονοπάτι που ακολουθεί ανεβαίνοντας τον ποιητικό Παρνασσό; (Παρεμπιπτόντως, από τον ομώνυμο φιλολογικό σύλλογο βραβεύτηκε το 2002). Δεν έχω υπόψη μου το προηγούμενο ποιητικό του έργο για να αποφανθώ με σιγουριά, πάντως το μονοπάτι που ακολουθεί οδηγεί άσφαλτα στην κορυφή. Η τόλμη στη χρήση των λέξεων, οι ευφάνταστες μεταφορές, οι ζωηρές εικόνες, και βέβαια η ευαισθησία στην πραγμάτευση των θεμάτων του αποκαλύπτουν ένα πολύ ταλαντούχο ποιητή. Χρησιμοποιώντας διακείμενα κυρίως από την κλασική μας παράδοση πραγματεύεται θέματα που, ακόμη και αν είναι εντελώς προσωπικά, αγγίζουν την ευαισθησία κάθε αναγνώστη. Εξάλλου αυτό σημαίνει ποίηση, το προσωπικό να το αναδεικνύει ο ποιητής σε παγκόσμιο, και ο κάθε αναγνώστης να αναγνωρίζει σ’ αυτό ένα κομμάτι του εαυτού του. Ένα τέτοιο «προσωπικό» ποίημα είναι και η «Κατανόηση», στην οποία συναντάμε τη φράση «Πέδρο Πάραμο» σε εφέ επανάληψης κάμποσες φορές. Χάρη στο Γιώργο γνώρισα το ένα και κορυφαίο αυτό έργο του Χουάν Ρούλφο.

Ο έρωτας, σαν αίσθημα και σαν πάθος, κυριαρχεί σε αρκετά ποιήματά του. Διαβάζουμε:

«Το χέρι σου πυρακτωμένη λάβα.

Το άγγισμά σου ολική διαστολή» (σελ. 14).

Επίσης:

«Τα στήθη της σκληρά σαν λάβα

που πέτρωσε σε σχήμα πόθου» (σελ. 29). Υπογραμμίζουμε το ιαμβικό μέτρο.

Όμως το πιο ερωτικό ποίημα είναι το σύντομο «Βωμός».

Βωμός ιερός το σώμα σου.

Συνάθροιση από ενορχηστρωμένες φλόγες.

Μ’ ένα σου λίκνισμα μονάχα,

πώς παγιδεύεις τη στιγμή, στου νου τα οδοφράγματα!

Η ένωση καυτός κρατήρας, εκχέει λάβα ως το άπειρο! (σελ. 11). 

Σε κάποια ποιήματά του εικονογραφεί το μικρό, το ταπεινό, ακόμη και το ξεχασμένο. Μας θύμισε τον Μανόλη Πρατικάκη. Στο «Σταμνί» διαβάζουμε:

Ένα σταμνί γερμένο, μισοχωμένο στης άμμου τη χοάνη.

Το αίμα του στέγνωσε από αιώνες. Τα χείλη του ξερά,

σα λησμονημένος λόγος. Πώς να μιλήσει για τη ζωή του;

Τα χρόνια πέρασαν πάνω του σα θρυμματισμένοι μίσχοι

γιασεμιού (σελ. 8).

Στο «Ζήλεψα» γράφει:

Ζήλεψα το μικρό κεράκι στο δωμάτιο.

Λιώνει αργά με ζηλευτή διακριτικότητα,

προσφέροντας το λίγο φως του, λιγοστεύει (σελ. 12).

«Σ’ ένα σπόρο μέσα δονείται ολόκληρο το σύμπαν» (σελ. 9) γράφει στο «Σπόρο», παραπέμποντας διακειμενικά στις «μονάδες» του Λάιμπνιτς, που κάθε μια της αντικατοπτρίζει το σύμπαν.

Στην «Έκλειψη» μιλάει με το ελλειπτικό, αποκαλυπτικό ύφος του Ιωάννη.

«…Βούλιαξαν τα νησιά κι η Πάτμος πρώτη. Σηκώθηκε ο Κύνωψ, με πόδια κοράλλια, μεγάλος καημός μας περιμένει. Οι ναύτες τρελάθηκαν και σκάβουν τα σκαριά τους. Σαν πεταλούδα που κλείνει τον κύκλο της η μέγγενη σφίγγει το ραβδί της μοίρας. Χάθηκαν οι σειρήνες. Τα πρόσωπα περνούν, μπροστά μας. Η ιστορία κλαίει τους πεθαμένους. Μικρά σπασμένα κρύσταλλα οι μνήμες. Στον τροπικό του Αιγόκερω το κέντρο της γης. Μια δίνη που απορροφά τους επτά ανέμους…» (σελ. 16).

Στη «Σιωπή» αφιερώνει ένα ξεχωριστό, ομότιτλο ποίημα. Θα παραθέσουμε τον πρώτο στίχο, για την αποφθεγματικότητά του.

«Η σιωπή είναι η κραυγή του άρρητου» (σελ. 28).

Τη λέξη «σιωπή» τη συναντάμε και στο ποίημα «Κάθε στίχος». Όπως έχουμε ξαναγράψει, σχεδόν σε κάθε ποιητική συλλογή συναντάμε και ποιήματα για την ποίηση και τον ποιητή. Διαβάζουμε:

Κάθε λέξη είναι τ’ αμόνι

που σφυρηλατείται η στιγμή

μπας και περισώσει

κάτι απ’ την άρρητη αλήθεια της.

Κάθε στίχος είναι η σιωπή που, κάθε

στιγμή του, γιομίζει τις αδειανές στέρνες….

Σμιλεύοντας τη λέξη βγάζει σπίθες.

Οι περισσότερες από αυτές

κρατάνε ζωντανό το όνειρο (σελ. 33).

Θέλω να παραθέσω ένα ακόμη ποίημα που μου άρεσε πάρα πολύ. Τίτλος του, «Οι νεκροί δεν μιλούν».

Οι νεκροί δε μιλούν ποτέ. Μονάχα σαν η υγρασία της νύχτας

σκουριάσει τους αρμούς απ’ τα χείλη τους, αναρωτιούνται.

Πού πήγαν τα κορμιά που τους ανέθρεψαν.

Πώς πέρασαν οι αιώνες σ’ ένα δευτερόλεπτο μονάχα.

Οι νεκροί δε μιλούν. Σιωπούν, με μάτια ανύπαρκτα

και τέρπουν τη γύρη απ’ την αύρα των ζωντανών.

Κάπου βαθιά μέσα τους ζει το αηδόνι της νεότητάς τους.

Κελαηδεί ακόμα μακριά απ’ τη ματαιότητα.

Ας αφήσουμε τους νεκρούς να προχωρούν.

Ούτως ή άλλως θα τους συναντήσουμε (σελ. 21).

  Πολύ μας άρεσαν τα ποιήματα αυτά του Γιώργου Πολ. Παπαδάκη. Ακολουθεί τη σωστή ατραπό.

Τις βιβλιοκριτικές μας τις τελειώνουμε με την παράθεση των ιαμβικών δεκαπεντασύλλαβων που συναντήσαμε. Περιέργως εδώ συναντήσαμε μεν τον ίαμβο, αλλά όχι σε δεκαπεντασύλλαβο. Μπορεί και να μας διέφυγε βέβαια. Όμως δεν μου διαφύγανε δυο στίχοι που είναι σε τροχαϊκό μέτρο, οι παρακάτω:

Το γεράκι αιωρείται πιο ψηλά από ποτέ (σελ. 7)

Κυματίζει η αφθονία στα αυλάκια της ζωής (σελ. 9).

Μπάμπης Δερμιτζάκης