Rakhshan Bani-Etemad, Mohsen Makhmalbaf, Dariush Mehrjui, Tales of the island

Rakhshan Bani-Etemad, Mohsen Makhmalbaf, Dariush Mehrjui, Tales of the island (2014)

  Οι «Ιστορίες του νησιού» είναι τρεις ταινίες, γυρισμένες σε ένα νησί, τριών κορυφαίων ιρανών σκηνοθετών των οποίων έχουμε παρουσιάσει ήδη πολλά έργα. Για να μην παραθέσουμε συνδέσμους με αναρτήσεις μας για καθένα ξεχωριστά θα παραθέσουμε τον σύνδεσμο της ιστοσελίδας μας όπου είναι όλες οι αναρτήσεις μας για κινηματογραφικά έργα, με τους σκηνοθέτες ταξινομημένους αλφαβητικά. Είναι αυτός εδώ http://www.babisdermitzakis.gr/movie%20criticism.html

Οι υποθέσεις και των τριών ταινιών διαδραματίζονται στο νησί Κις. Ίσως να γυρίστηκαν στα πλαίσια γυρισμάτων άλλων ταινιών. Αν μια ταινία μεγάλου μήκους έχει μια αναλογία με το μυθιστόρημα, μια ταινία μικρού μήκους μοιάζει με το διήγημα. Και οι ταινίες αυτές στις οποίες ο χώρος και ο χρόνος είναι περιορισμένος θα μπορούσαν να μεταγραφούν σε μικρά διηγήματα.

Στην πρώτη ταινία «Η Μπαράν και ο ντόπιος», η Μπαράν (βροχή) ταξιδεύει με ένα πλοίο με προορισμό ένα νησί. Ένα αγόρι από αυτό το νησί προσπαθεί να την εντυπωσιάσει με το χορό του. Συναντώνται και στο νησί, και της πουλάει όστρακα. Την παραμυθιάζει ότι σε κάποιο από αυτά μπορεί να κρύβεται ένα μαργαριτάρι. Αγοράζει κάποια, αλλά τίποτα. Πηγαίνουν μαζί βόλτα με μια βάρκα. Το αγόρι βουτάει στο νερό για να πιάσει όστρακα. Κάτι βγάζει, ξαναβουτάει, δεν ξαναβγαίνει. Το κορίτσι τον φωνάζει απελπισμένα. Μετά το βλέπουμε να τρέχει κατά μήκος της παραλίας κλαίγοντας. Ένα αεροπλάνο πετάει στον ουρανό. Έχει νυχτώσει, έχει σηκώσει κυματάκι. Στο βάθος, μέσα από τα κύματα, βλέπουμε να βγαίνει ο νεαρός.

Γκροτέσκο, σουρεαλιστικό τέλος; Ή ρεαλιστικό, και το αγόρι βγήκε τελικά, αφού κρύφτηκε ίσως κάτω από τη βάρκα, με σκοπό να την τρομάξει; Όπως και να έχει μου θύμισε μια δικιά μου ιστορία. Κάνω αντιγραφή και επικόλληση από το κεφάλαιο «Το κολύμπι» από τα «Αυτοβιογραφικά αποσπάσματα».

  «Όταν διορίστηκα στην Κάσο κάναμε παρέα με τον Μιχάλη τον Τζιλιάνο, από την Κέρκυρα, που έκανε τότε το αγροτικό του. Κάποια φορά πάνω στη συζήτηση έμαθα ότι ήταν και αυτός χειμερινός κολυμβητής. Αρχίσαμε να πηγαίνουμε στη θάλασσα παρέα.

  Τότε ήταν που πέρασα μια από τις μεγαλύτερες τρομάρες της ζωής μου.

  Θυμάμαι, ήταν τέλος Γενάρη του 1983. Φυσούσε φοβερός νοτιάς και εμείς χωρίς να το καταλάβουμε, σε λιγότερο από δέκα λεπτά, είχαμε ξανοιχτεί σε αρκετή απόσταση βόρεια του νησιού, εκεί που είναι το αεροδρόμιο και το οποίο δεν είχε τεθεί ακόμη σε λειτουργία. Εκεί πηγαίναμε και κολυμπάγαμε. Κάποια στιγμή συνειδητοποιήσαμε το πόσο είχαμε απομακρυνθεί και αποφασίσαμε να γυρίσουμε πίσω.

  Ήταν πολύ δύσκολη η επιστροφή, έχοντας κόντρα τον άνεμο. Φτάνω ξεπνεμένος στην ακτή μετά από μια ώρα, κοιτάζω πίσω μου, πουθενά ο Μιχάλης. Πνίγηκε, σκέφτομαι και με έπιασε πανικός. Άρχισα να φωνάζω σε μια παρέα που ήταν εκεί κοντά και επιθεωρούσε το αεροδρόμιο. –Έχασα το Μιχάλη, πνίγηκε ο Μιχάλης.

   Ο δήμαρχος που ήταν ανάμεσά τους, πιο ψύχραιμος, κοίταξε τη θάλασσα και κατά πλάτος, όχι μόνο κατά βάθος, όπως εγώ. –Αυτός δεν είναι; Μου λέει και μου δείχνει κάποιον που κολύμπαγε διακόσια μέτρα δυτικά.

  Ήταν αυτός. Για να μην έχει κόντρα τον αέρα προτίμησε να κολυμπήσει προς το πλάι, δυτικότερα. Η καρδιά μου πήγε στον τόπο της».

  Η δεύτερη ταινία την οποία υπογράφει σκηνοθετικά μαζί με τον Μοχσέν Μαχμαλμπάφ και ο Shahabodin Farokh Yar έχει τίτλο «Τεστ δημοκρατίας». Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι ένα μεγάλο μέρος είναι πλάνα που τραβήχτηκαν στο περιθώριο μιας άλλης ταινίας. Ο Μαχμαλμπάφ πείθει μετά από προσπάθεια ένα ντόπιο να αλλάξει τα ρούχα του και να βάλει κάποια άλλα για να μοιάζει με βεδουίνο, όμως με τίποτα δεν καταφέρνει να τον πείσει να σηκώσει μια πόρτα στον ώμο του.

  Μεγάλη πλάκα είχε η σκηνή στην παραλία, με ένα σμήνος γλάρων. Κάθε φορά που ο Μαχμαλμπάφ σηκώνει τα χέρια του, σαν για να πετάξει, απαγγέλλοντας συγχρόνως ένα σχετικό ποίημα, οι γλάροι πετούν λίγα μέτρα πάνω από την άμμο για να ξανακάτσουν την επόμενη στιγμή. Αυτό επαναλαμβάνεται κάμποσες φορές. Και βέβαια η σκηνή με το «αλεξίπτωτο πλαγιάς», με το οποίο μια κοπέλα μεταφέρει μια κάλπη, πέφτει στη θάλασσα μ’ αυτή και πλησιάζει τη βάρκα που βρίσκεται το συνεργείο για να τους πει να ψηφίζουν, είναι η πιο σουρεαλιστική. Τελικά δηλώνουν ότι θα πάνε στην Τεχεράνη να ψηφίσουν γιατί δεν έχουν μαζί τους το πιστοποιητικό γέννησης που απαιτείται. Μου θύμισε μια άλλη ιρανική ταινία, μια απολαυστική κωμωδία του Babak Payami με τίτλο «Μυστική ψηφοφορία».

  Η τρίτη ταινία του Dariush Mehrjui με τίτλο «Η αγαπητή ξαδέλφη χάθηκε» μας επαναφέρει στο δραματικό κλίμα της πρώτης, με στοιχεία φανταστικού. Στην αρχική σκηνή βλέπουμε τη νύφη να προχωράει μέσα στη θάλασσα. Είναι μέχρι το λαιμό όταν ξαφνικά αφήνει μια κραυγή και βουλιάζει, σαν κάτι να την τράβηξε στο βάθος. Στο νερό πλένε τα άνθη της ανθοδέσμης που κρατούσε. Στην επόμενη σκηνή ο ηθοποιός, κοιτάζοντας τη θάλασσα, τη φωνάζει απελπισμένα: Μορβαρίντ!!! Ξαδέλφη!!!

  Ο ίδιος ηθοποιός, στην κορυφή ενός πανύψηλου φανοστάτη κατά τη διάρκεια ενός γυρίσματος φαντασιώνεται την ξαδέλφη, ντυμένη το νυφικό της, να τον φωνάζει από ψηλά, ανάμεσα από τα σύννεφα. Το κρύο είναι τσουχτερό, δεν απαντάει στις φωνές του συνεργείου. Ανεβαίνουν, και διαπιστώνουν ότι είναι κλινικά νεκρός. Στις επόμενες σκηνές τον βλέπουμε να «πετάει» πάνω από την πόλη μαζί με την ξαδέλφη. Σταματούν στην κορυφή ενός ψηλού κτηρίου. Κάποια στιγμή βλέπει που κατεβάζουν το νεκρό σώμα του. Είναι ευτυχισμένος μαζί της. Αυτή τον προτρέπει να γυρίσει πίσω στο σώμα του, και να επιστρέψει να τη βρει μετά τα γυρίσματα. Αυτός διστάζει. Αυτή του ρίχνει μια σπρωξιά και τον γκρεμίζει κάτω. Επανέρχεται στη ζωή προς έκπληξη όλων. Τον βλέπουμε να περπατάει θλιμμένος στην παραλία. Νοσταλγεί.

  Ναι, η ευτυχία βρίσκεται στο όνειρο, όχι στη ζωή. Και θυμήθηκα το υπέροχο τραγούδι του συγχωρεμένου του Λεωνίδα Κλάδου, «Όταν κοιμάται ο δυστυχής κανείς μην τον ξυπνήσει».