Έχω ξαναγράψει ότι σε πολλά έργα μυθοπλασίας
πότε προβάλει το φόντο και πότε το στόρι. Πότε το φόντο υπάρχει για να μην
αιωρούνται στο κενό οι ήρωες και πότε το στόρι είναι προσχηματικό για την
εικονογράφηση του φόντου. Βέβαια απόλυτη αντίθεση δεν υπάρχει όπως γίνεται με
τον φακό της κάμερας, που είτε το πρόσωπο που βρίσκεται σε πρώτο πλάνο είναι
θολό είτε αυτό στο βάθος. Στην ταινία όμως «Πότε γυρνά;» φωτίζονται εξίσου και
τα δυο.
Ας αναφερθούμε πρώτα στο φόντο.
Το φόντο είναι η ζωή των πλουσίων και η ζωή
του υπηρετικού προσωπικού. Η Val, που δουλεύει σαν υπηρέτρια για να συντηρεί και να
μορφώσει την κόρη της που μεγαλώνει κάπου μακριά, σε μια θεία αν θυμάμαι καλά,
έχει άριστες σχέσεις με την οικογένεια. Για το γιο τους είναι σαν μια δεύτερη
μάνα. Της λένε ότι την θεωρούν σαν μέλος της οικογένειας. Όμως οι αντιθέσεις
και τα όρια υπάρχουν, και η Anna Muylaert φροντίζει να τα υπογραμμίζει με κάποια γεγονότα.
Στην πεζογραφία έχουμε τα επαναληπτικά (iterative)
γεγονότα («κάθε πρωί πήγαινε…»), όμως στον κινηματογράφο τέτοια γεγονότα δεν
υπάρχουν, ή μάλλον υπάρχουν αλλά απλά τα αποκωδικοποιούμε ως τέτοια. Όταν η
κυρία παραγγέλλει στην Val να ετοιμάσει το πρωινό, αποκωδικοποιείται ως επαναληπτικό
γεγονός παρά τη μοναδικότητά του ως προς τις λεπτομέρειες (αν θα σερβίρει π.χ.
τσάι ή καφέ κ.λπ.). Όμως τα γεγονότα αυτά περνάνε απαρατήρητα, αυτό που ενδιαφέρει
είναι τα μοναδικά γεγονότα, που συνήθως είναι πυρηνικά, δηλαδή που πυροδοτούν
άλλα γεγονότα. Για παράδειγμα όταν η Val καθαρίζοντας ένα δίσκο σερβιρίσματος
σπάζει το χερούλι, αυτό είναι δεικτικό του εκνευρισμού της αλλά και πυρηνικό,
γιατί αργότερα που θα το ανακαλύψει η κυρία θα της κάνει την παρατήρηση· έτσι,
για να μην ξεχνιέται η διαφορά ανάμεσα σε αφεντικίνα και υπηρέτρια. Όταν η Val γυρνώντας από
ένα ταξίδι της κάνει δώρο ένα σερβίτσιο τσαγιού, αυτή για να μην την προσβάλει της
λέει να το φυλάξει για τις εξαιρετικές περιπτώσεις. Όταν αυτή το βγάζει σε μια
εξαιρετική περίπτωση με καλεσμένους, αυτή την αποπαίρνει και της λέει να το
αλλάξει με εκείνο το άλλο…. Όμως πιο εντυπωσιακό είναι ένα άλλο γεγονός.
Η κόρη της Val έρχεται για να δώσει εξετάσεις στο
πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο. Θα φιλοξενηθεί εκεί. Η μάνα της τής έχει απαγορέψει
να κολυμπήσει στην πισίνα των αφεντικών. Αν της ζητήσει ο γιος τους να
κολυμπήσει μαζί του, αυτή πρέπει να αρνηθεί λέγοντας ότι δεν έχει μαγιό. Και
πράγματι, κάποια στιγμή, ο γιος και ο φίλος του της ζητούνε να πέσει μαζί τους στην
πισίνα. Αυτή αρνείται με την παραπάνω δικαιολογία. Αυτοί την σπρώχνουν και
πέφτει μέσα. Το απολαμβάνει. Όμως η κυρία βάζει την επομένη να αδειάσουν την
πισίνα και να την καθαρίσουν γιατί είδε μέσα λέει έναν αρουραίο.
Ο κύριος, μονήρης, την ψιλοπέφτει στην κόρη.
Ο γιος κάνει χρήση ναρκωτικών.
Κριτική η ματιά της σκηνοθέτιδας για την
αριστοκρατία του πλούτου.
Η κόρη είναι που θα θέσει σε δοκιμασία τις σχέσεις
των αφεντικών με τη μητέρα της. Στην αρχή υπακούει στην εντολή της μάνας της να
μην τρώει από το παγωτό του γιου. Μετά θα την αγνοήσει. Η κυρία θα την πιάσει
επ’ αυτοφώρω και θα σχολιάσει ότι τώρα κατάλαβε γιατί τελειώνει τόσο γρήγορα το
παγωτό του γιου της. Αλήθεια, δεν μπορούσε να πάρει ίδιο παγωτό για όλους;
Η κυρία προθυμοποιείται να πληρώσει η ίδια για
το στρώμα που θα βάλουν στο δωμάτιο της Val για την κόρη της. Όμως αυτή ζητάει να
μείνει στον ξενώνα, όπου δεν μένει κανείς, για να διαβάζει χωρίς ενοχλήσεις. Τα
αφεντικά θα της τον παραχωρήσουν.
Οι σχέσεις ανάμεσα στην κυρία και στην κόρη
γίνονται τεταμένες. Η κυρία θα ζητήσει από τη Val να πει στην κόρη της να εγκαταλείψει
τον ξενώνα γιατί περιμένει κάποια δική της. Αλλά το ποτήρι σπάζει όταν, μετά το
επεισόδιο με το παγωτό, ζητάει από τη Val να πει στην κόρη της να μην ξαναπατήσει
στην κουζίνα. Η κόρη, εξοργισμένη, θα τα μαζέψει και θα φύγει ενώ βρέχει
καταρρακτωδώς, παρά τις ικεσίες της μητέρας της, θυμίζοντάς της ότι αύριο δίνει
εξετάσεις.
Σ’ αυτές τις εξετάσεις θα διαπρέψει, ενώ ο
γιος θα αποτύχει.
Τα γεγονότα αυτά είναι περισσότερο δεικτικά
παρά πυρηνικά. Εικονογραφούν την μεγαλοαστική τάξη, χωρίς να πυροδοτούν
ιδιαίτερα άλλα γεγονότα.
Και τώρα το στόρι.
Η μάνα έχει νοικιάσει ένα μικρό διαμέρισμα
για την κόρη της, όπως ήταν το σχέδιο εξαρχής. Στο σπίτι των αφεντικών θα έμενε
προσωρινά. Τώρα διευκρινίζεται γιατί ο πατέρας (μάλλον χωρισμένος με τη μητέρα)
έκοψε κάθε σχέση με την κόρη. Έχει κάνει ένα παιδί. Μάλλον εξώγαμο. Φυσικά δεν
μπορούσε να το πάρει μαζί της, θα την εμπόδιζε στις σπουδές της.
Πώς αντιδρά η Val;
Παραιτείται. Μήπως έκαναν
κάτι που την πείραξε; ρωτάει η κυρία. Μήπως θέλει αύξηση; Να της δώσει.
Τίποτα από αυτά.
Δεν θέλει να
αποξενωθεί η κόρη της από το γιο της, όπως αποξενώθηκε η ίδια από την κόρη της τόσα
χρόνια. Της ζητάει να πάει να φέρει το μικρό. Αεροπορικώς, θα της πληρώσει τα
εισιτήρια. Και πώς θα ζήσουν; Κάνει καλό μασάζ, έτσι της έλεγε ο γιος της κυρίας,
θα πάρει κάποια μαθήματα και θα ασχοληθεί με αυτό.
Πριν από την παραίτησή της βγάζει τα
παπούτσια της και κατεβαίνει στην πισίνα. Παίζει με το νερό. Παίρνει την κόρη της
τηλέφωνο και της λέει ότι βρίσκεται μέσα στην πισίνα. Την είχε χλευάσει που
τόσα χρόνια δεν είχε τολμήσει να μπει μέσα.
Ακόμη:
Ανάμεσα στα πράγματα που κουβάλησε από το
σπίτι της κυρίας είναι και ένα σερβίτσιο. Λέει στην κόρη της ότι το έκλεψε. Είναι
το σερβίτσιο που της είχε κάνει δώρο.
Posts
No comments:
Post a Comment