Andrzej Wajda, Kanal (1956)

Andrzej Wajda, Kanal (1956)

  Ο Αντρέι Βάιντα ήταν ο σκηνοθέτης των νεανικών μου χρόνων, τότε που ήμουν φοιτητής, όπως και ο Μπέργκμαν. Είδα κάποια έργα του τότε, ενώ αργότερα είδα και πολλά από τα υπόλοιπα στην τηλεόραση. Τον «Υπόνομο», όπως μεταφράζεται στα ελληνικά, τον είχα ξαναδεί. Εντυπωσιακή ταινία, που χαρακτηρίζεται μεν ως πολεμική αλλά διαφέρει από τις γνωστές του είδους. Αναφέρεται στην εξέγερση των πολωνών στη Βαρσοβία, η οποία κράτησε 63 ημέρες.

  Ο λοχαγός υπερασπίζεται το «κόκκινο σπίτι», αλλά είναι σίγουρο ότι θα συντριβούν από τους γερμανούς. Η διαταγή έρχεται: να υποχωρήσουν, και μέσω των υπονόμων να έλθουν στο κέντρο της Βαρσοβίας.

  Το τέλος προσημαίνεται, ώστε να νοιώσουμε τον «έλεο» που νοιώθουμε για τους ήρωες της κλασικής τραγωδίας, το τραγικό τέλος των οποίων το ξέρουμε από πριν. Και τους παρακολουθούμε στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας σ’ αυτή την τραγική οδύσσεια, όπου μόνο δυο θα φτάσουν στην Ιθάκη: ο λοχαγός και ένας άλλος. Πρέπει να περιμένουν τους υπόλοιπους, λέει ο λοχαγός όταν βγαίνουν επί τέλους από τον υπόνομο. Δεν υπάρχουν άλλοι, σου έλεγα ψέματα ότι ακολουθούν, δεν κατάφεραν να μας προφτάσουν. Ο λοχαγός εξοργισμένος τον πυροβολεί και κατεβαίνει πάλι μέσα στον υπόνομο. Και η ταινία τελειώνει.

  Είναι μια κόλαση κάτω εκεί στους υπονόμους. Οι γερμανοί ρίχνουν αέρια. Παγιδεύουν εξόδους και πυροβολούν όσους προβάλουν από τα φρεάτια. Και όσοι καταφέρνουν να βγουν, είναι οι γερμανοί από πάνω και τους περιμένουν. Πολλοί είναι τραυματισμένοι, άλλοι άρρωστοι από τις κακουχίες, και όλοι με την αγωνία της σωτηρίας. Ο μουσικός δεν την αντέχει αυτή την αγωνία, τρελαίνεται.

  Ο έρωτας δεν μπορεί να απουσιάσει. Υπάρχουν συγκινητικές στιγμές, με μεγαλύτερη εκείνη όπου φτάνοντας στην έξοδο προς τον Βιστούλα, οι δυο ερωτευμένοι βλέπουν ότι είναι φραγμένη με σιδερένιες ράβδους.

  Μελαγχολικός ο Βάιντα, με unhappy end.