Ακίρα Κουροσάβα, Ρασομόν (1950)

Ακίρα Κουροσάβα, Ρασομόν (1950)

 

  Ξέρουμε ότι οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές αριστουργημάτων της παγκόσμιας λογοτεχνίας υπολείπονται απ’ αυτά, τουλάχιστον αυτή είναι η εμπειρία των περισσότερων. Υπάρχει όμως και η περίπτωση που η κινηματογραφική μεταφορά ξεπερνάει το λογοτεχνικό έργο στο οποίο βασίζεται, κάνοντάς το ευρύτερα γνωστό. Αυτή είναι η περίπτωση του «Ρασομόν».

  Το «Ρασομόν» βασίζεται σε δυο διηγήματα του Ryunosuke Akutagawa, το «Ρασομόν» και το «In the grove». Η κύρια ιστορία διαδραματίζεται στο «άλσος», και την αφηγείται ένα από τα τρία πρόσωπα που βρίσκονται στο «Ρασομόν», «τη μεγαλύτερη πύλη στο Κιότο, την παλιά πρωτεύουσα της Ιαπωνίας», διαβάζω σε υποσημείωση στην αγγλική μετάφραση του διηγήματος. Την ελληνική τη διάβασα πριν χρόνια, ποιος ξέρει πού να βρίσκεται τώρα.   

  Μόνο ένα πρόσωπο υπάρχει στο διήγημα, που πιάνει μια γυναίκα να βγάζει τα μαλλιά των πεθαμένων, για να κάνει περούκες όπως του λέει. Τις πουλάει, πρέπει να ζήσει. Κι αυτός πρέπει να ζήσει, και της βγάζει το κιμονό αφήνοντάς την γυμνή.

  Στην ταινία υπάρχουν τρία πρόσωπα, και έχουν καταφύγει εκεί εξαιτίας της βροχής. Ο ένας είναι ένας καλόγερος, ο άλλος είναι αυτός που πήρε το κιμονό από τη γυναίκα, μόνο που εδώ το παίρνει από ένα μωρό που βρέθηκε παρατημένο εκεί, και ο μάρτυρας των γεγονότων που διαδραματίσθηκαν στο άλσος, καθώς και των μαρτυριών που έδωσαν τα εμπλεκόμενα πρόσωπα στην αστυνομία.

  Η ιστορία στο διήγημα «Στο άλσος» είναι η εξής: ένας σαμουράι περνάει μέσα από το άλσος. Η γυναίκα του είναι καβάλα στο άλογο. Ένας ληστής τη βλέπει, του αρέσει και θέλει να την κάνει δική του. Παρασύρει τον άντρα της σε ένα μέρος όπου τάχα έχει κρύψει πολύτιμα αντικείμενα που βρήκε κάπου, τα πουλάει σε χαμηλή τιμή. Εκεί του ρίχνεται, τον δένει και του βουλώνει το στόμα με φύλλα για να μη φωνάζει. Μετά πηγαίνει στη γυναίκα και τη βιάζει. Τέλος σκοτώνει τον άντρα της.

  Την ιστορία αυτή την αφηγούνται με παραλλαγές ο μάρτυρας, η γυναίκα, ο ληστής, και ο ίδιος ο νεκρός μέσω ενός μέντιουμ. Καθένας δίνει τη δική του εκδοχή, αυτή που τον βολεύει. «Όλοι είναι εγωιστές», αποφαίνεται ο απολυμένος υπηρέτης, «Ο ληστής, η γυναίκα, ο άντρας, κι εσύ».

  Γι’ αυτό δίνει καθένας τη δική του εκδοχή στην ιστορία.

  Όχι, δεν είναι όλοι εγωιστές. Ο μάρτυρας θα πάρει το εκτεθειμένο μωρό. Έχει έξι παιδιά, ένα παραπάνω δεν θα κάνει διαφορά. Η πράξη του αυτή συγκινεί τον μοναχό.

  Εξαιρετική η σκηνοθεσία του Κουροσάβα και το στόρι με τις αντικρουόμενες μαρτυρίες, που όμως πρέπει να πιστωθεί στον Ακουταγκάβα, έχει εντυπωσιάσει τους κινηματογραφόφιλους.

  Βλέποντας την ταινία όμως έχω σχηματίσει τη δική μου εκδοχή, σαν την πιο εύλογη. Ο ληστής βιάζει τη γυναίκα. Ο δεμένος άντρας της την κοιτάζει με περιφρόνηση. Είναι μια ατιμασμένη. Αυτή καταφέρνει και το σκάει. Θέλει να αυτοκτονήσει πέφτοντας σε μια λίμνη, δεν τα καταφέρνει.

  Αυτό θυμίζει περισσότερο ισλάμ. Μια βιασμένη γυναίκα είναι διπλά θύμα, αφενός του βιαστή αφετέρου των άλλων, που την βλέπουν σαν ατιμασμένη. Πιστεύω να είδαν και άλλοι το έργο από αυτή τη φεμινιστική σκοπιά.

  Πώς μπορείς ένα μικρό διήγημα να το κάνεις ταινία;

  Τελικά υπάρχει τρόπος. Οι σκηνές σύγκρουσης ανάμεσα στον ληστή και τον άντρα δίνονται σε μεγάλη έκταση, και είναι εντυπωσιακές, ενώ σε ένα λογοτεχνικό αφήγημα αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει γιατί θα έδινε την αίσθηση του πλατειασμού. «Μια εικόνα χίλιες λέξεις», λένε. Όμως το να χρησιμοποιήσεις αυτές τις χίλιες λέξεις για να περιγράψεις την εικόνα θα ήταν άκρως αντιλογοτεχνικό.

  Όταν είναι να περιγράψεις το έξω, ο κινηματογράφος υπερέχει. Όταν είναι να περιγράψεις το μέσα (σκέψεις, συναισθήματα, κ.λπ.), η λογοτεχνία υπερέχει.

  Εξαιρετικές οι ερμηνείες του Τοσίρο Μιφούνε (ληστής), σε ένα καινούριο ρόλο που θα τον ενσαρκώσει και σε άλλες ταινίες, του Takashi Shimura (μάρτυρας) που τον είδαμε και στις προηγούμενες ταινίες του Κουροσάβα, και της Machiko Kyo. 

  Ξέχασα να το γράψω, τη μουσική έγραψε ο Fumio Hayasaka, γι' αυτό και δεν με εξέπληξε που χρησιμοποίησε το ρυθμικό μοτίβο, αλλά και μέτρα, από το Bolero του Ραβέλ.

  Η προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Σκάνδαλο».