Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, Καρδιά σκύλου (βιβλιοκριτική του Γιώργου Βοϊκλή)

 

«Καρδιά σκύλου»: Ένα προφητικό βιβλίο

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα του Μιχαήλ Μπουγκάκοφ

 

                                                    γράφει ο Γιώργος Βοϊκλής

 

Πέρα από την καυστική κριτική του σοβιετικού καθεστώτος την πρώτη δεκαετία της Ρωσικής Επανάστασης του 1917, η «σατιρική νουβέλα επιστημονικής φαντασίας» του Μιχαήλ Μπουγκάκοφ με τίτλο «Καρδιά σκύλου», που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις  «αντίποδες» σε μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου, θέτει για πρώτη φορά ένα  πρόβλημα που πήρε τεράστιες διαστάσεις στη διάρκεια του επόμενου αιώνα, από το 1924 που γράφτηκε, ως τις μέρες μας:

Το πρόβλημα των ορίων της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Πιο συγκεκριμένα: Στη σελίδα 129 διαβάζουμε:

«όταν ο ερευνητής, αντί να κινείται παράλληλα με τη φύση και ψηλαφιστά, εκβιάζει τα πράγματα και ανασηκώνει το πέπλο: ορίστε, πάρε ένα Σάρικοφ και φά’ τον στη μούρη.»

Ο Σάρικοφ είναι ένας αδέσποτος σκύλος στον οποίο ένας καθηγητής έχει μεταμοσχεύσει την υπόφυση του εγκεφάλου και τους όρχεις ενός νεαρού άνδρα, δημιουργώντας ένα πλάσμα που βρίσκεται ανάμεσα στον άνθρωπο και τον σκύλο, με τα αρνητικά στοιχεία και των δυο.

Στην επόμενη σελίδα ο καθηγητής συμπληρώνει, απευθυνόμενος στον βοηθό του:

«Μπορείς να εμφυτεύσεις την υπόφυση του Σπινόζα ή οποιουδήποτε άλλου δαίμονα και να φτιάξεις από ένα σκυλί κάποιον που να στέκεται ψηλά. Αλλά γιατί χρειάζεται κάτι τέτοιο, ερωτώ; Γιατί χρειάζεται να κατασκευάσεις τεχνητά έναν Σπινόζα , όταν ένα θηλυκό μπορεί να τον γεννήσει ανά πάσα στιγμή; […] Η ανθρώπινη φύση, δόκτορ, φροντίζει από μόνη της γι’ αυτό… Δημιουργεί κάθε χρόνο, μέσα από εξελικτική διαδικασία, δεκάδες ιδιοφυίες που κοσμούν τη γήινη σφαίρα». 

 

Έξι δεκαετίες αργότερα, σε άρθρο μου για τους κινδύνους από την πυρηνική ενέργεια, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νέα Οικολογία» μετά από το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ, έγραφα:

«Η σύγχρονη επιστήμη και τεχνολογία, καθώς βασίζεται στη βαθύτερη, πέρα από την εξωτερική αντίληψη, γνώση της φύσης, στη γνώση, δηλαδή των νόμων της ύλης, προχωράει πέρα απ’ το συνδυασμό των μορφών υλικής συγκράτησης που έχουν αποκρυσταλλωθεί στη μακραίωνη πορεία διαμόρφωσης του ανθρώπινου οικοσυστήματος. Δεν αρκείται πλέον στο να δεσμεύει τις εξωτερικά αντιληπτές φυσικές δυνάμεις και να επαναλαμβάνει σε μεγαλύτερη κλίμακα και εξυπηρετικότερη γι’ αυτόν μορφή, τις ωφέλιμες  για τη ζωή του φυσικές διαδικασίες, ή να προστατεύεται από κάποιες δυσμενείς γι’ αυτόν μορφές τους.

Αυτή η καινούρια διάσταση της παρέμβασής μας στη φύση, η στη βάση των νόμων της ύλης παραβίαση των φυσικών νόμων του οικοσυστήματός μας, χωρίς να είναι πάντα καταστροφική, μπορεί, ωστόσο, να είναι επικίνδυνη, γιατί δεν ελέγχουμε τις συνέπειές της. Γιατί είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να προβλέψουμε και, πολύ περισσότερο, να αντιμετωπίσουμε τα αποτελέσματα από την παραβίαση ακόμη και των πιο ασήμαντων πλευρών της πολύπλοκης εξάρτησής μας απ’ το συγκεκριμένο φυσικό περιβάλλον που μας δημιούργησε.»

 

Στις μέρες μας, έναν αιώνα μετά την προφητική σάτιρα του Μιχαήλ Μπουγκάκοφ, οι μαθητευόμενοι μάγοι στους τομείς των επικοινωνιών,  της ενέργειας, της χημείας, των μεταμοσχεύσεων και της γενετικής, αλλά και της ρομποτικής, της τεχνιτής νοημοσύνης και δεν ξέρω που αλλού, έχουν ξηλώσει εντελώς το «πέπλο της φύσης», με άγνωστες και ανεξέλεγκτες συνέπειες.

Και το χειρότερο είναι ότι οι επιστημονικές κατακτήσεις και οι τεχνολογικές εφαρμογές τους είναι υπό τον έλεγχο της πολεμικής βιομηχανίας και των μεγάλων κερδοσκοπικών ομίλων που ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία.

Ο Θεός, αν υπάρχει, ας βάλει το χέρι του.