Εμμανουήλ Ροΐδη, Η Πάπισσα Ιωάννα

 

Εμμανουήλ Ροΐδη, Η Πάπισσα Ιωάννα

 

  Θυμάμαι τον συγκάτοικό μου τον Νίκο που ερχόταν και μου διάβαζε, ξεκαρδισμένος στα γέλια, αποσπάσματα από την «Πάπισα Ιωάννα». Αυτό το βιβλίο θα το διαβάσω οπωσδήποτε, του είπα.

  Πότε όμως;

  Υπήρχαν άλλες προτεραιότητες.

  Τελικά το διάβασα μετά από χρόνια, και ξανά το διάβασα, όμως πριν φτιάξω blog, γι’ αυτό δεν έχω κάνει ανάρτηση.

  Στο ΠΑΓΝΗ, για να πνίξω τον πόνο μου, αποφάσισα να το ξαναδιαβάσω.

  Δεν πρόλαβα να το διαβάσω όλο, διάβασα το μισό.

  Το άλλο μισό το άρχισα χθες και το τέλειωσα σήμερα.

  To καλοκαίρι διάβασα τα «Συριανά διηγήματα». Πριν πέντε χρόνια είχα διαβάσει την «Ιστορία ενός σκύλου και Η ιστορία μιας γάτας» και τον Γενάρη του 1920, λίγο πριν αρχίσει η πανδημία, την «Ψυχολογία συριανού συζύγου». Αν θα διαβάσω άλλο του Ροΐδη δεν ξέρω.

  Η «Πάπισα Ιωάννα» είναι σίγουρα, κατά τη γνώμη μου, ιστορικό πρόσωπο που κατέλαβε τον παπικό θρόνο για μια διετία, 855-857. Αντιγράφω από το σχετικό λήμμα: Το βατικανό «καθιέρωσε τελετουργικό, με το οποίο εξασφαλίζεται ότι ο πάπας θα είναι πάντα άνδρας». Από ό,τι θυμάμαι, τον καθίζουν σε μια καρέκλα σαν αυτές στις οποίες χ…ζουν ανάπηροι, και ένας ψάχνει από κάτω της να βρει αν όντως ο υποψήφιος πάπας είναι άντρας. Και αφού το διαπιστώσει φωνάζει θριαμβευτικά habemus papa (έχουμε πάπα), που είναι και ο τίτλος μιας απολαυστικής κωμωδίας του Nanni Moretti. Αν δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο η πάπισα Ιωάννα δεν θα υπήρχε λόγος για αυτό το τελετουργικό.

  Δεν πρόκειται για βιογραφία, αυτό μας το λέει με ειλικρίνεια ο Ροΐδης προς το τέλος του βιβλίου. Τα μέχρι τώρα ήταν βγαλμένα από τη φαντασία του, αλλά τα παρακάτω είναι πραγματικά γεγονότα, ή τουλάχιστον, για να υιοθετήσουμε το πέπλο αμφιβολίας που έχουν πολλοί, γεγονότα που αναφέρονται από κάποιους χρονικογράφους, χωρίς να ξέρουμε αν είναι αλήθεια ή όχι.

  Η αντικληρικαλιστική σάτιρα είναι τόσο έντονη, που δεν είναι να απορεί κανείς ότι το βιβλίο καταχωρήθηκε στο index του βατικανού.

  Φτωχή κοπέλα, έχασε τους γονείς της. Με παρέα τον Φρουμέντιο πήραν τους δρόμους αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Στο μεταξύ ντύθηκε αντρικά.

  Είχαν αρκετές περιπέτειες, αντιμετώπισαν πολλούς κινδύνους.

  Έφτασαν και στην Αθήνα.

  Φυσικά δεν εγκαταλείπει η σατιρική διάθεση τον Ροΐδη και εδώ. Θα σατιρίσει αλύπητα και την ελληνική εκκλησία, πράγμα που θα του κοστίσει τον παρ’ ολίγο αφορισμό του. Το βιβλίο αφορίστηκε, και πολλοί, γι’ αυτό το λόγο, νομίζουν ότι αφορίστηκε και ο ίδιος.

  Για τα παραπέρα θα παραπέμψω στη βικιπαίδεια, αλλά πριν προχωρήσω στην παράθεση αποσπασμάτων να αναφέρω ότι το μυθιστόρημα βρίθει παρομοιώσεων και μεταφορών, σχεδόν όλων χιουμοριστικών ή σατιρικών.   

  «Η λύπη, ην αισθανόμεθα δια την στέρησιν του φιλτάτου όντος, ομοιάζει την εκρίζωσιν οδόντος· σφοδρός ο πόνος, αλλά στιγμιαίος. Μόνοι οι ζώντες προξενούσιν ημίν διαρκείς λύπας. Τις ποτέ έχυσε επί του τάφου ερωμένης το ήμισυ, το εκατοστόν, το χιλιοστόν των δακρύων, αφ’ όσα δια την κακίαν της έχυνε καθ’ ημέραν;».

  Εφέ της υπερβολής.

  «Η Ιωάννα, γνωρίζουσα ότι ακόλαστος οίνος και υβριστικόν μέθη, ως έγραφεν ο Σολομών καταφερόμενος κατά της ακολασίας εν μέσω τριακοσίων γυναικών και επτακοσίων παλλακίδων…».

  Αποδόμηση του «Άσματος ασμάτων».

  «Διό παραπέμποντες τους ορεγομένους προς τιμωρίαν των εις τας γαλακτώδεις περιγραφάς του Π.  Σούτσου, εν αις ουδ’ η ελαχίστη ποιητική πνοή ταράσσει τον σιγαλόν αγιαλόν, γελώντα γάλα όλον».

  Ο καημένος ο Σούτσος, προτίμησε να γράψει ένα ανόητο στίχο που όμως να έχει δυο ωραίες παρηχήσεις, του γ και του λ.

  «Μυριάδες μαρτυρολογίων διηγούνται τας αθλήσεις των χριστιανών ομολογητών, εκ των πληγών των οποίων έσταζε γάλα, και ους εδρόσιζον οι φλόγες, αλλ’ ουδείς έγραψεν ακόμη το αψευδές συναξάριον των μαρτύρων εκείνων, οίτινες αντί μυθώδους γάλακτος έχυσαν αίμα αληθές και αντί να τους δροσίση κατέκαυσε το πυρ της χριστιανικής ανεπιεικείας, καυστικώτερον ον, φαίνεται, του πυρός της πολυθεϊκής ωμότητος».

  Την Υπατία φαντάζομαι την έχετε ακούσει οι περισσότεροι.

  «…ο Αριστοτέλης φέρων σαγμάριον επί των νώτων και χαλινόν εις το στόμα προσέφερε την εβδομηκονταετή ράχιν του εις την Κλεοφίλην, εις ην εχρησίμευε ως όνος εν Ινδίαις».

  Αλήθεια κιόλας;

  Βάζω στην αναζήτηση στο Diogenes, που έχει όλη την ελληνική γραμματεία, το όνομα Κλεοφίλη και δεν μου βγάζει τίποτα. Για να ξαναδοκιμάσω.

  Όχι, τίποτα. Ή το Diogenes δεν περιέχει όλα τα κείμενα, ή κάποιος μεταγενέστερος θέλησε να συκοφαντήσει τον Αριστοτέλη.

  Το βιβλίο, εκδομένο τον 19^ο αιώνα, μπορείτε να το βρείτε ελεύθερα στο διαδίκτυο. Έτσι το βρήκα και εγώ και άρχισα να το διαβάζω ενόσω ήμουν στο ΠΑΓΝΗ.