Βασίλης Γκουρογιάννης, Διηγήσεις Παραψυχικών Φαινομένων και Το ασημόχορτο ανθίζει

Βασίλης Γκουρογιάννης, Διηγήσεις Παραψυχικών Φαινομένων και Το ασημόχορτο ανθίζει

Η φωνή της Πεντέλης, 30 Ιουν. 1993, τ. 111

Ο Βασίλης Γκουρογιάννης, δικηγόρος, εμφανίζεται, όπως αρκετοί
άλλοι σύγχρονοι λογοτέχνες (Νίκος Βασιλειάδης, Αλέξης
Πανσέληνος κλπ) κάπως αργά στη λογοτεχνία. Γεννημένος το
1951,εκδίδει την πρώτη ποιητική του συλλογή με τίτλο "Από
φωτογραφία βουνού" (εκδόσεις "Tο δέντρο") μόλις το 1985,ενώ η
δεύτερη με τίτλο "Σχόλια σε ποίηση" (Δωδώνη) εκδίδεται το
1987.
Το 1990 από τις εκδόσεις Καστανιώτης κυκλοφορούν οι
"Διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων". Πρόκειται για μαρτυρίες
απλών ανθρώπων τις οποίες ο Γκουρογιάννης παραθέτει δίνοντας
την ερμηνεία του. Διαβάζοντάς τις, μπόρεσα να καταλάβω γιατί ο
Πλάτωνας ήταν τόσο ανυπόμονος να διώξει τους ποιητές από την
Πολιτεία του. Μελετητής κι εγώ των παραψυχικών φαινομένων
(Παραψυχολογία, μύθος ή πραγματικότητα, Θυμάρι 1981,β έκδοση
1991) παρασυρμένος από την υπέροχη ποιητική γλώσσα του
Γκουρογιάννη, πλούσια με τις πιο πρωτότυπες εικόνες, τις πιο
"ανοίκειες" μεταφορές, ("η μνήμη των παραφυσικών υπάρξεων
διεγείρεται και σκιρτά επίμονα, ωσάν αποκομμένη ουρά ερπετού
που γυρεύει το υπόλοιπο σώμα") ένοιωσα να κλονίζομαι στις
υλιστικές ερμηνείες που προσπαθούσα να δώσω. Το μέγεθος της
απάτης της ποίησης (συνεκδοχικά βέβαια όλης της λογοτεχνίας)
το ένιωσα στο τέλος, όπου ο συγγραφέας αποκαλύπτει τις
λογοτεχνικές προθέσεις του (όχι προθέσεις λογοτεχνικότητας)
και την πλαστότητα των μισών περίπου αφηγήσεων. Η Κρίστη
Στασινοπούλου στο βιβλίο της "Επτά φορές στην Αμοργό"
(Καστανιώτης 1992) μια συλλογή διηγημάτων με παραψυχολογικές
ιστορίες, ήταν πιο ειλικρινής. Πάντως και οι δυο συγγραφείς
αποτελούν δείγμα μιας προϊούσας αναβίωσης του γκροτέσκ, το
οποίο, όσον αφορά το δράμα, κυριολεκτικά επιβλήθηκε με το
θέατρο του παράλογου.
"Το ασημόχαρτο ανθίζει"(Καστανιώτης 1992),το δεύτερο
μυθιστόρημα του Γκουρογιάννη, αποτελεί, όπως και "οι ιστορίες
παραψυχικών φαινομένων", μια ποιητική μεταγραφή της
πραγματικότητας. Μόνο που η πραγματικότητα αυτή, σ' αυτή την
περίπτωση, ανήκει στην τάξη της ιστορίας. Θέμα του ο
αλληλοσπαραγμός που συνέβη στην περιοχή της Ηπείρου την
περίοδο της κατοχής, όχι όμως κύρια ανάμεσα σε αριστερούς και
δεξιούς, αλλά ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους, τους
τσάμηδες (αρχαίους Θυάμηδες).
Το έργο χαρακτηρίστηκε σαν ιστορικό μυθιστόρημα. Όμως, όπως
λέει ο ίδιος ο Γκουρογιάννης σε συνέντευξή του που έδωσε στο
"Διαβάζω" (τεύχος 305,17-2-93),αν και ήταν πράγματι η πρόθεσή
του να δώσει ένα ιστορικό μυθιστόρημα, το έργο, μέχρι την
τελευταία γραφή του, είχε μετασχηματισθεί στο εντελώς
αντίθετο:"Ένα ποίημα που χρησιμοποιεί προσχηματικά την
ιστορία". Το ότι η ιστορία βρίσκεται πράγματι σε πρώτο πλάνο
στη συνείδηση του αναγνώστη, αυτό δεν οφείλεται τόσο στα
ιστορικά στοιχεία που παρατίθενται, όσο στο ότι "διαβάζει" μια
ιστορία που του ήταν άγνωστη, και που κάποια νήματά της
μαθαίνει τελευταία από τις εφημερίδες, καθώς από την Αλβανία
ανακινήθηκε το θέμα της επιστροφής των τσάμηδων, οι
οποίοι, καθώς συνεργάστηκαν με τους κατακτητές στην κατοχή,
αναγκάσθηκαν να καταφύγουν στην Αλβανία μετά την
απελευθέρωση.
Ο σουρεαλισμός, εγγενής στη θεματική των "ιστοριών
παραψυχικών φαινομένων", επινοείται συνεχώς στο "ασημόχαρτο
ανθίζει", εντείνοντας την ποιητική διάσταση της γλώσσας του
Γκουρογιάννη. Όμως λειτουργεί και σε ένα άλλο επίπεδο, αυτό του
συμβολισμού. Ο διώκτης που, ανάλογα με τη θέση του
ήλιου, γίνεται διωκόμενος, "συμβολίζει την καταδίωξη ανθρώπου
από άλλο σκοτεινό όμοιό του, όμαιμο και ομόρριζο, παρά τις
επιφανειακές και επίκτητες διαφορές συμμαχιών και θρησκειών",
λέει ο Γκουρογιάννης στην ίδια συνέντευξη.Το ίδιο συμβολικά
πρέπει να ερμηνευτεί και το σιαμαίο έμβρυο που κουβαλάει ο
διώκτης στη ράχη του και που δεν μπορεί να ξεφορτωθεί, σαν
την σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας.
Από τις πιο σουρεαλιστικές εικόνες του Γκουρογιάννη είναι
το καινούριο Ζάλογγο από τις καταδιωκόμενες τσάμισσες, που
σκαρφαλώνοντας πάνω στα αγάλματα των γνωστών ηρωίδων έπεφταν
στον γκρεμό για να γλιτώσουν από τους Έλληνες διώκτες τους.
Το συχνότερα χρησιμοποιούμενο δομικό υλικό του σουρεαλισμού
του Γκουρογιάννη είναι το φίδι, στο οποίο έχει μια φετιχιστική
προσήλωση, χρησιμοποιώντας το ακόμη και στις μεταφορές, όπως
στην παρακάτω, που απαντάται πάνω από μια φορά στο κείμενο:
"...το φροντισμένο φρύδι μετεωριζόταν σαν ερπετό επάνω από
ορφανό αυγό χελιδονιού".
Το ίδιο το σουρεαλιστικό υλικό, που αντιστέκεται στην
ερμηνεία μια και δεν είναι πάντα συμβολικό, συμβολίζει στο
σύνολό του την παράλογη πλευρά της ιστορίας, όπως το
υποσυνείδητο από το οποίο ο σουρεαλιστής ζωγράφος ή ποιητής
αντλεί τις εικόνες του συμβολίζει την παράλογη πλευρά του
εαυτού μας. Ο Γκουρογιάννης, παραθέτοντας αμετάφραστα κομμάτια
διαλόγων στα αρβανίτικα,(τα οποία "δανείζεται", μια και, όπως
δηλώνει στην παραπάνω συνέντευξη, δεν τα γνωρίζει) τονίζει τη
ματαιότητα της προσπάθειας μιας συνολικής ερμηνείας. Αυτό που
μένει είναι η φρίκη της σφαγής και των βασανισμών, που γίνεται
ακόμη πιο έντονη από τη σουρεαλιστική της απόδοση. Όμως, μέσα
σ' αυτή τη φρίκη της αλληλοσφαγής, δυο αδελφοποιητοί, ένας
χριστιανός και ένας μουσουλμάνος, αγωνίζονται ο ένας για τον
άλλο, σύμβολα μιας ελπιδοφόρας ανθρωπιάς, αντίβαρο στον
παραλογισμό της αλληλοεξόντωσης.
Ο Γκουρογιάννης στο έργο του αυτό εικονογραφεί μια
πεποίθησή μου που, παρακολουθώντας την επικαιρότητα των
εθνικιστικών εξάρσεων και αλληλοσπαραγμών, γίνεται μέρα με τη
μέρα πιο έντονη: το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί στις
μέρες μας είναι να ανήκεις σε μειονότητα. Αν ζούσε ο Θαλής
στις τρεις προσευχές του (θεέ μου σε ευχαριστώ που με έκανες
άνθρωπο και όχι ζώο, Έλληνα και όχι βάρβαρο, άνδρα και όχι
γυναίκα) θα πρόσθετε σίγουρα και μια τέταρτη:θεέ μου, σε
ευχαριστώ που με έκανες να ανήκω σε κυρίαρχη εθνότητα και όχι
σε μειονότητα. Γιατί, σήμερα, οι μειονότητες είναι της γης οι
κολασμένοι.