Θόδωρου Γραμματά, Από την τραγωδία στο δράμα

Θόδωρου Γραμματά, Από την τραγωδία στο δράμα, εκδόσεις Αφοι Τολίδη 1994, σελ. 148.

Ελίτροχος, τ. 13, Νοέμβριος-Ιανουάριος 1998.

«Από την τραγωδία στο δράμα» είναι ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του καθηγητή θεατρολογίας Θόδωρου Γραμματά, στο οποίο περιλαμβάνονται μελέτες συγκριτικής θεατρολογίας. Τα θέματα τα οποία τον απασχολούν είναι ο μύθος και η διακειμενικότητα. Η πρώτη μελέτη που τίθεται εν είδει εισαγωγής έχει για θέμα της τον τραγικό μύθο όπως κληροδοτήθηκε από την κλασική παράδοση στα έργα σύγχρονων ελλήνων δραματουργών. Στο δεύτερο μελέτημα εξειδικεύεται στην περίπτωση του Ιάκωβου Καμπανέλη, και συγκεκριμένα στα τρία του μονόπρακτα, «Γράμμα στον Ορέστη», «Ο δείπνος» και «Η πάροδος των Θηβών». Η τραγικότητα σ’ αυτές τις μεταγενέστερες εκδοχές, όπως επισημαίνει ο Θόδωρος Γραμματάς, δεν οφείλεται «στην επιβολή του πεπρωμένου πάνω στον άνθρωπο και την απουσία ελεύθερης βούλησης, αλλά στην αδυναμία του ανθρώπου να επικοινωνήσει με τους άλλους» (σελ. 43), ενώ η «μοίρα γίνεται μηχανισμός καταπίεσης με σαφέστατα κοινωνική και οικονομική προέλευση» (σελ. 50).
Με το μύθο του τρωικού πολέμου είχε καταπιαστεί και σε παλιότερα μελετήματά του («Όψεις του μύθου του Τρωικού πολέμου στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο», κ. ά). Εδώ, στην τρίτη μελέτη της συλλογής, πραγματεύεται την σαιξπηρική εκδοχή του.
Ίσως το πιο ενδιαφέρον μελέτημα της συλλογής είναι το τέταρτο, με τίτλο «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει. Το μεταθέατρο του Νίκου Καζαντζάκη», όπου μας παρουσιάζεται ένας Καζαντζάκης διαφορετικός απ’ ό, τι γνωρίζουμε, σε ένα μοντερνιστικά πρωτότυπο έργο, ολότελα αγνοημένο. (Σημειώνουμε τώρα ότι το έργο παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαριά από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 2001).
Το βιβλίο κλείνει με δυο μελετήματα, μια παράλληλη ανάγνωση της αμερικανικής δραματουργίας του μεσοπολέμου και της μεταπολεμικής νεοελληνικής δραματουργίας, και ένα μελέτημα πάνω στο μεταπολεμικό νεοελληνικό θέατρο, όπου με οξυδέρκεια ο Θόδωρος Γραμματάς επισημαίνει: «Ο αποτυχημένος αριστερός και ο απροσάρμοστος περιθωριακός, ο απογοητευμένος μικροαστός και ο τύπος του ελληνικού λούμπεν προλετάριου συσχετίζονται προς τον τύπο του περιθωριακού που εμφανίζεται στα έργα του θεάτρου του παράλογου. Τα κοινωνικά αδιέξοδα και οι ιδεολογικές αναστολές του πρώτου, επενδύονται με την υπαρξιακή αγωνία και την επικοινωνιακή αδυναμία του δεύτερου. Η ιδιωματική γλώσσα, δηλωτική κάποτε της επαρχιακής καταγωγής και του μορφωτικού του επιπέδου, μετατρέπεται σε αφατικό η παραληρηματικό λόγο με τις συνεχείς επαναλήψεις, τα σκόπιμα γλωσσικά σφάλματα και την ακυριολεξία που χαρακτηρίζουν τα έργα των Σ. Μπέκετ, Ευτ. Ιονέσκο, Α. Αντάμοφ, κ.ά» (σελ. 126).
Κλείνοντας την παρουσίασή μας επισημαίνουμε ότι το έργο αυτό του Θόδωρου Γραμματά, με την οπτική της σύγχρονης θεατρικής έρευνας, αποτελεί μια σημαντική συμβολή στη μελέτη του νεοελληνικού θεάτρου και εμβαθύνει περισσότερο στην κατανόησή του.