Βασιλική Φράγκου, Χαράζοντας στην άμμο

Βασιλική Φράγκου, Χαράζοντας στην άμμο, Ιδεόγραμμα 2010, σελ. 45

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Λιτή και απέριττη αλλά με βάθος νοημάτων και αισθημάτων εμφανίζεται η Βασιλική Φράγκου και στη νέα της ποιητική συλλογή

Μετά τις «Πατημασιές του ανέμου», την προηγούμενη ποιητική της συλλογή την οποία εξέδωσε πριν τέσσερα χρόνια, η Βασιλική Φράγκου εμφανίζεται πάλι με μια νέα ποιητική συλλογή που έχει τίτλο «Χαράζοντας στην άμμο».
Πριν ξεκινήσω να γράφω τη βιβλιοκριτική μου για την καινούρια της αυτή ποιητική συλλογή σκέφτηκα να ρίξω μια ματιά στην βιβλιοκριτική που έγραψα για το προηγούμενο έργο της. Με έκπληξη βρήκα ένα απόσπασμα που, γεμάτο πυκνότητα, συνοψίζει την ποιητική της. Γράφω λοιπόν για τα ποιήματα εκείνης της συλλογής τα παρακάτω, που ισχύουν απόλυτα και για τα καινούρια ποιήματά της:
«Εκθαμβωτικά στη σύλληψη, ασύλληπτα στο βάθος τους, βαθιά στα νοήματά τους, αιχμαλωτίζουν αμέσως τον αναγνώστη. Σύντομα σαν χάι κου, πυκνά σαν επιγράμματα, ευαίσθητα σαν Κρητική μαντινάδα, διαυγέστατα σαν δημοτικό τραγούδι, αποκαλύπτουν, πέρα από το ποιητικό ταλέντο της Φράγκου, τη φυσική κατάληξη της ποίησης μετά τις μεγάλες συνθέσεις του παρελθόντος: το σύντομο, λιτό, πυκνό, απέριττο ποίημα, που η ανάγνωσή του είναι περισσότερο ένα ξάφνιασμα παρά μια τέρψη».
Έχουμε όμως να κάνουμε και κάποιες επί μέρους παρατηρήσεις.
Διαπιστώνουμε κατ’ αρχήν μια τάση για ομοιοτέλευτο, που συχνά γίνεται κανονική ομοιοκαταληξία, όπως στο πρώτο ποίημα, που δίνει και τον τίτλο στη συλλογή, και ταυτόχρονα το θεματικό της στίγμα. Το παραθέτουμε ολόκληρο.
«Όποιος διψά για φήμη, για εξουσία,
έχει τον τρόμο μέσα του, στα κύτταρά του βία.
Εκείνος που πονά και χαίρεται
χαράζοντας στίχους στην άμμο,
ζει την αιώνια λάμψη της στιγμής
και δεν γυρεύει άλλο».
Ο «Επίλογος», σε ένα κυκλικό εφέ, επαναλαμβάνει αυτά που λέει στο πρώτο αυτό ποίημα, πιο αποφθεγματικά και σαν προσωπική επιλογή πλέον.
«Ν’ αράξω λέω στο παρόν
σαν βότσαλο στον ήλιο».
Το παρελθόν πονάει:
«Πάψε ολοένα να γυρίζεις πίσω το κεφάλι
στην καμένη πόλη
σε τους σπασμένους κίονες, την σκόνη.
Γερνάει όποιος θυμάται μόνο» (σελ. 31).
Το μέλλον φαντάζει απειλητικό, ποιος ο λόγος να τα σκεφτόμαστε;
Τη μόνη εγγύηση ευτυχίας μας τη δίνει το παρόν.
«Όταν χανόμαστε σε σκέψεις,
χάνουμε αυτή την αμεσότητα
του θαύματος
καθημερινού και ατελεύτητου
λίγο πιο δω απ’ την οργή μας
και το φόβο μας,
λίγο πιο κει από τα μαραμένα
βλέφαρά μας…» (σελ. 18).
Λατρεία λοιπόν του εφήμερου, του καθημερινού, αυτό συνιστά η Φράγκου μέσα από τις εμπειρίες της.
«Τώρα, αν με ρωτήσεις
δεν θυμάμαι
τι ήτανε αυτό που πάσχιζα
με τόσο ζήλο να σου πω
και μαύρισα μ’ αυτό αναίτια
τόσα χρόνια» (σελ. 12).
Ένας ευαίσθητος άνδρας εξομολογείται, ανάμεσα στα άλλα:
«Τις ανυπόταχτες γυναίκες,
τις αδέσμευτες τιμώ.
Ερωτευμένες με την αλχημεία της στιγμής» (σελ. 25).
Η σύγχρονη ποίηση είναι στο μεγαλύτερο μέρος της υπαρξιακή, ομφαλοσκοπική, θεματοποιώντας τις αγωνίες και τα άγχη του σημερινού ανθρώπου. Το χάι κου βρίσκεται στην αντίπερα όχθη, όχι μόνο με τη συντομία του αλλά και με τη θεματική του. Δεν κοιτάζει μέσα, κοιτάζει έξω. Και μια ποιήτρια που αναγορεύει σε υπέρτατη αξία τη λατρεία της στιγμής –πως θα μπορούσε άλλωστε να γίνει διαφορετικά, αφού τα πάντα ρει; Ο Ηράκλειτος εμφανίζεται συχνά στα ποιήματά της- δεν μπορεί να μείνει απαθής σε υπέροχες ιμπρεσιονιστικές εικόνες που καταγράφει με την ποιητική της ευαισθησία. Το «Παράθυρα με φως» είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό ποίημα από αυτή την άποψη.
«Νύχτα γιομάτη άστρα.
Άνοιξη.
Στους τοίχους των σπιτιών,
σκιές γαλάζιες.
Παράθυρα σε φως,
ανοίγματα ευτυχίας» (σελ. 28).
Η απουσία ρήματος αναδεικνύει την εικαστικότητα της σύλληψης.
Η Φράγκου είναι ολιγογράφος και ολιγόστιχη από πεποίθηση. Όπως γράφει χαρακτηριστικά στο «Σκιαγράφημα», μιλώντας ασφαλώς για τον εαυτό της σε τρίτο πρόσωπο,
«Κρατάει λέξεις λιγοστές
τόσες για να μη χάνεται
σε χάος αισθημάτων,
σε φλύαρες περιγραφές τοπίων,
σε ηδυπάθειες,
σε αναλύσεις κι ερμηνείες βιωμάτων (σελ.13).
Την πεποίθησή της αυτή την εκφράζει στο «Άτιτλο» με εφέ υπερβολής:
«Ίσως οι στίχοι
που κυλούν κρυστάλλινοι
απ’ της σιωπής τη μήτρα,
ίσως αυτοί τα ποιήματα» (σελ. 26).
Λιτή και αισθαντική, η Βασιλική Φράγκου είναι μια ταλαντούχα ποιήτρια. Ελπίζουμε την επόμενη ποιητική συλλογή της να μας τη δώσει πιο σύντομα.