Woody Allen, Magic in the moonlight

Woody Allen, Magic in the moonlight (2014)

Επί τέλους, ξαναείδα όλο τον Άλεν. Την τελευταία όμως αυτή ταινία του την είδα για πρώτη φορά.

Είναι ο δεύτερος σκηνοθέτης που ξαναβλέπω όλα του τα έργα, μετά τον Ακίρα Κουροσάβα. Αγαπημένος, έχω γράψει μόνο για τις τελευταίες ταινίες του σε αντίθεση με εκείνους που παρουσιάζω πακέτο καθώς, μη έχοντας δει τα περισσότερα έργα τους, γράφω δυο λογάκια για το καθένα που βλέπω, όπως έκανα π.χ. με τον Σοκούροφ.

Να το ξαναγράψω, όταν γράφω για μια ταινία ή για ένα βιβλίο δεν κοιτάζω ποτέ να δω πιο πρώτα τι έχουν γράψει οι άλλοι. Γράφω για το κέφι μου στο blog μου, και σκοπό έχω να γράφω δικές μου εντυπώσεις και να κάνω δικά μου σχόλια, και όχι να αναμασήσω τις εντυπώσεις και τα σχόλια των άλλων. 

Ρομαντική κωμωδία χαρακτηρίζει την ταινία η βικιπαίδεια. Και είναι όντως μια ρομαντική κωμωδία. Μια ρομαντική κωμωδία όμως που καθόλου δεν θυμίζει τις (σαχλο)ρομαντικές κωμωδίες του Χόλυγουντ. Ο ευφυής διάλογος μου θυμίζει Σαίξπηρ και Όσκαρ Ουάιλντ. Κάποιες ατάκες όμως μου θύμισαν τις θεότρελες κωμωδίες της νιότης του, και το κύκνειο άσμα τους, εκτός κι αν ο Άλεν επιστρέψει σ’ αυτές, «Στη Ρώμη με αγάπη».

Ο Άλεν επανέρχεται μ’ αυτή την ταινία στο θέμα της μαγείας και των medium που είχε χρησιμοποιήσει και στο «Θα συναντήσεις ένα ψηλό, σκοτεινό ξένο». Όμως ας δώσουμε μια σύντομη περίληψη του έργου.

Ο Colin Firth (θα χρησιμοποιήσω τα ονόματα των ηθοποιών και όχι των ηρώων) είναι μάγος, μάγος του θεάματος, και αυτά που κάνει είναι τρικ, εντυπωσιακά τρικ, και το ξέρουν ασφαλώς και οι θεατές του. Όμως η Emma Stone υποκρίνεται το προικισμένο medium, ακριβώς όπως και η Cristal στο «You will meet a tall, dark stranger», πουλώντας παραμύθια στις πελάτισσές της ότι τάχα έρχεται σε επαφή με τις ψυχές των αγαπημένων τους από το υπερπέραν, και έτσι βγάζει το ψωμί της. Ο γιος της πλούσιας αριστοκράτισσας, της τελευταίας της πελάτισσας στο σπίτι της οποίας ζει μαζί με τη μητέρα της, είναι ερωτευμένος μαζί της και θέλει να την παντρευτεί. Έχει τη συμπεριφορά των κακομαθημένων πλουσιόπαιδων.

Ένας παλιός φίλος και «συμμαθητής» του Colin στη μαγεία σκαρώνει ένα αστείο σε βάρος του, κάνοντάς τον να πιστέψει ότι η Emma είναι όντως ένα προικισμένο medium. Όμως αυτός θα το ανακαλύψει στο τέλος.

Ο Colin έχει τα χαρακτηριστικά ενός ορθολογιστή μισάνθρωπου. Αρραβωνιάζεται «λογικά» μια κοπέλα, εκτός πλαισίου της ιστορίας, αλλά ερωτεύεται «παράλογα» τη μικρή απατεώνισσα. Η «ρομαντική» κωμωδία είναι ρομαντική με διπλή έννοια, τη συνηθισμένη της ερωτικής ιστορίας αλλά και τη φιλοσοφική, με την πρόκριση που κάνει ο ρομαντισμός στο συναίσθημα έναντι της λογικής. Μόνο ακολουθώντας την καρδιά μας έχουμε ελπίδες στην ευτυχία. Γίνεται αρκετή συζήτηση πάνω στο θέμα, όπως γίνεται άλλωστε σε όλες τις ταινίες του Άλεν πάνω σε υπαρξιακά, μεταφυσικά και φιλοσοφικά θέματα.

 Προχθές έκανα μια ανάρτηση παραθέτοντας ένα διάλογο από την ταινία «Μεσάνυχτα στο Παρίσι». Σήμερα θα παραθέσω άλλον ένα από αυτή την ταινία.

Colin: Όλη η αισιοδοξία μου ήταν μια ψευδαίσθηση.

Emma: Εγώ ξεκίνησα να διαβάζω εκείνο το βιβλίο εκείνου του γερμανού φιλόσοφου, εκείνο που μου έδωσες, δεν κατάλαβα πολλά, αλλά έλεγε ότι χρειαζόμαστε τις ψευδαισθήσεις μας για να ζήσουμε.

Γίνονται αρκετές αναφορές στον Νίτσε. Εγώ δεν θυμάμαι αν διάβασα κάτι τέτοιο στο Νίτσε, τον αγαπημένο συγγραφέα των μαθητικών μου χρόνων. Ίσως αυτό να ήταν σε μια πρόταση ή σε μια παράγραφο από κάποιο βιβλίο του που δεν θυμάμαι, όμως για μένα η αντίληψη αυτή ήταν μια εμπειρία ζωής, μια εμπειρία από την οποία γεννήθηκε το δεύτερο βιβλίο μου (το έγραψα το 1981 αλλά εκδόθηκε το 1987) «Η αναγκαιότητα του μύθου». Παρεμπιπτόντως το πρώτο ήταν «Παραψυχολογία, μύθος ή πραγματικότητα». Δεν ξέρω αν το πιστεύει ο Άλεν και δεν τολμούσε να το πει για να μη σοκάρει κοινό και κριτικούς, αλλά υπάρχουν αυθεντικά medium. Το πρόβλημα είναι ότι δύσκολα ξεχωρίζεις τα αυθεντικά από τους απατεώνες.

Γράφοντας μια βιβλιοκριτική για το βιβλίο του Έρικ Βάρτζμπεντ «Πώς ο Γούντι Άλεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας», μόλις πριν λίγες μέρες, αναφέρθηκα στο Bildungsroman, και συγκεκριμένα στην απόδοσή του στα ελληνικά. Είναι το μυθιστόρημα εκείνο που παρουσιάζει την εξέλιξη του ήρωα προς την ωριμότητα και στην αυτοσυνειδησία.

Σε ένα θεατρικό έργο δεν υπάρχει αυτή η πολυτέλεια. Η αυτοσυνειδησία έρχεται σαν fulguratio, σαν ξαφνική έκλαμψη (σε ένα διάλογο σε ταινία του Άλεν, μπορεί και σ’ αυτή, μιλούσαν γι’ αυτό το φαινόμενο χωρίς να αναφέρεται ο όρος, τον οποίο προφανώς ο Άλεν αγνοεί). Είναι η περίπτωση της Νόρας στο «Κουκλόσπιτο» του Ίψεν, που όταν εντελώς ξαφνικά συνειδητοποιεί ότι ο άντρας της δεν την αγαπούσε αλλά την είχε σαν διακοσμητική κούκλα στο σπίτι τον εγκαταλείπει. Η άλλη περίπτωση που μου έρχεται στο μυαλό είναι μυθιστορηματική (το μυθιστόρημα προσφέρει και τις δυο δυνατότητες), ο τσιγκούνης Εμπενέζερ Κρουτζ στις «Χριστουγεννιάτικες ιστορίες» του Ντίκενς όπου ένα τρομακτικό όνειρο τον κάνει να εγκαταλείψει ξαφνικά την τσιγκουνιά του. Τόσο στον Σκρουτζ όσο και στον Colin η fulguratio συνοδεύεται και από μια απότομη Bildung, μεταστροφή του χαρακτήρα.

Και μια και αναφερθήκαμε στο βιβλίο του Βάρτζμεντ, μια ατάκα από το «Paris Manhattan» της Σοφίας Λελούς προέρχεται από τον τίτλο του. Χαριτωμένη κομεντί, με κεντρική ηρωίδα μια νεαρή φαρμακοποιό που είναι φανατική θαυμάστρια του Άλεν. Τα πιο κωμικά ευρήματα στην ταινία είναι η «μεταστροφή» του διαρρήκτη από τις ταινίες που του έδωσε η κοπέλα μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα να την ληστέψει, και η επαφή την οποία κανονίζει να έχει ο νεαρός που είναι ερωτευμένος μαζί της με τον Γούντι Άλεν που συμπτωματικά βρίσκεται αυτές τις μέρες στο Παρίσι. «Είναι εξαιρετικός νέος» της λέει ο Άλεν. Και καμιά αμφιβολία να είχε διαλύεται αμέσως.  

Εκτός από τα δυο έργα τα οποία ήδη αναφέραμε έχουμε γράψει για τρία ακόμη έργα του Άλεν, το «Match point»,  το «Whatever works» και το «Blue Jasmine» με τη θαυμάσια ερμηνεία της Kate Blanchett. Τώρα τελευταία, ξαναβλέποντας τον Άλεν, έγραψα ένα σχόλιο με αφορμή την ταινία «Hollywood ending». Ακόμη έκανα ένα μικρό σχόλιο, μια σύγκριση ανάμεσα στον Άλεν και στον Τσέχωφ, και το ανάρτησα στο blog μου. Επίσης βλέπω ότι έχω γράψει και ένα σχόλιο στο facebook, και καθώς γι’ αυτό δεν μπορώ να παραθέσω σύνδεσμο, κλείνοντας θα το κάνω επικόλληση.

Στο "Ξαναπαίξε το Σαμ" ο Woody Allen συνδιαλέγεται με την "Καζαμπλάνκα", ενώ στο "Όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για το σεξ" με τον Άμλετ και το Λεωφορείον ο πόθoς. Μόνο ο Όσκαρ Ουάιλντ θα μπορούσε να τον συναγωνιστεί στις έξυπνες ατάκες, ενώ δραματοποιώντας τις φαντασιώσεις, στο "Ξαναπαίξε το Σαμ" με τον Bogart, δημιουργεί μια πρωτότυπη αποστασιοποίηση που λειτουργεί κωμικά. Επίσης χρησιμοποιεί πολλά από τα gang του Τσάρλι Τσάπλιν, και γενικά του βωβού. Ακόμη είναι φοβερά επινοητικός στην πλοκή, ιδιαίτερα στον υπναρά, με μια πρωτότυπη επιστημονική φαντασία (Δεν θέλω να γράψω ξεχωριστά, έχουν γραφεί τόσα, έχω γράψει και για τις τελευταίες του ταινίες, περιορίζομαι σε αυτά τα λίγα στο σχόλιο)