Book review, movie criticism

Saturday, March 21, 2009

Κωστής Χατζηφωτεινός, Νισάφι πια

Ο Κωστής Χατζηφωτεινός είναι ένας «άνθρωπος των γραμμάτων», ίσως όσο κανείς άλλος. Κατ’ αρχήν είναι βιβλιοπώλης. Όλοι οι κάτοικοι του Αγίου Νικολάου (Κρήτης) το βιβλιοπωλείο του ήταν που προτιμούσαν, τόσο για τον πλούτο των τίτλων που φιλοξενούσε, όσο και για τον ευγενικό και ευπροσήγορο ιδιοκτήτη. Επίσης είναι γενικός γραμματέας της Εταιρείας Γραμμάτων και Τεχνών Ανατολικής Κρήτης.
Για να ακριβολογούμε, ήταν. Συνταξιούχος πια ζει μαζί με τη γυναίκα του στην Αθήνα, κοντά στο γιο τους τον Δημήτρη, που είναι αξιωματικός του ναυτικού. Όμως εξακολουθεί να είναι κάτι: ποιητής και συγγραφέας. Αυτή τη στιγμή ετοιμάζεται η έκδοση ενός μυθιστορήματός του.
Το τελευταίο του πόνημα που διαβάσαμε και μας εντυπωσίασε είναι το «Νισάφι πια» (εκδόσεις Διηνεκές). Βιβλίο με δυο υπότιτλους: «Μικρασιάτες-κρητικοί-τουρκοκρητικοί-ελληνοκύπριοι-τουρκοκύπριοι» και «Ένα αλλιώτικο ελληνοτουρκικό ημερολόγιο».
Ο παππούς του Χατζηφωτεινού ήταν από τον Γέροντα της Μικράς Ασίας, το σημερινό Didim, που όπως μας λέει ο συγγραφέας το όνομα αυτό προέρχεται από τον ναό του Διδυμαίου Απόλλωνα που βρίσκεται εκεί. Με τα θλιβερά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής βρήκε καταφύγιο στον Άγιο Νικόλαο. Ο Χατζηφωτεινός μεγάλωσε με τις ιστορίες του παππού και του πατέρα του για τη Μικρά Ασία, και με τη νοσταλγία για το πατρογονικό τους σπίτι.
Ώσπου κάποτε ο Χατζηφωτεινός αποφάσισε να επισκεφτεί το σπίτι του παππού του. Δύσπιστος στην αρχή για την υποδοχή, βρέθηκε μπροστά στη θερμή φιλοξενία των γειτόνων απέναντι. Και από τότε άρχισε μια περίοδος πολιτιστικών ανταλλαγών και επισκέψεων ένθεν και ένθεν, που τις συγκινητικές εκδηλώσεις της περιγράφει με γλαφυρότητα ο συγγραφέας.
Σκεφτόμουνα ότι αυτό το βιβλίο δικαιούται να πάρει το βραβείο Ιπεκτσί. Ψάχνοντας στο google, διάβασα για τον Ιπεκτσί. Φαίνεται ότι στην αρχή ήταν φανατικός εχθρός των Ελλήνων και κάποια στιγμή έγινε μια μεταστροφή μέσα του, και άρχισε να εργάζεται για την προσέγγιση των δυο λαών. Το αποτέλεσμα ήταν να δολοφονηθεί από τους τούρκους εθνικιστές, τους γκρίζους λύκους. Μάλιστα εικάζεται ότι ο δολοφόνος του είναι εκείνος που έκανε την απόπειρα κατά του Πάπα.
Ποτέ δεν ξέχασα κάτι που είχε γράψει ο Καζαντζάκης σχετικά με τη μικρασιατική καταστροφή: «Τον Άνθρωπο ντρόπιασαν στην Μικρά Ασία, έλληνες και τούρκοι». Στο βιβλίο του Χατζηφωτεινού βρήκα όλο το κείμενο, μια επιστολή στη Γαλάτεια. Ακόμη ο Χατζηφωτεινός παραθέτει αρκετές μαρτυρίες για το πώς ντρόπιασαν τον Άνθρωπο και οι έλληνες, που ντρέπομαι να παραθέσω έστω και δείγμα σ’ αυτή τη βιβλιοπαρουσίαση.
Στο βιβλίο αυτό υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που είναι άγνωστα σε πολλούς. Και αναρωτιέμαι: αυτοί που επιτέθηκαν σφοδρά στον δήμαρχο Αγίου Νικολάου Αντώνη Ζερβό για τη σχεδιαζόμενη αδελφοποίηση του Αγίου Νικολάου με το Ντέμρε (τα παλιά Μύρα της Λυκίας από όπου καταγόταν ο άγιος Νικόλαος που έδωσε το όνομα στην πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου) τι θα έλεγαν για τον Βενιζέλο που πρότεινε τον Κεμάλ Ατατούρκ για το Νόμπελ Ειρήνης; Ευτυχώς υπήρξαν και φωνές υποστήριξης, ανάμεσα στις οποίες και δυο ανθρώπων που εκτιμώ ιδιαίτερα, του πρώην δημάρχου Σητείας Νίκου Πετράκη (παρεμπιπτόντως, ανιψιού του μεγάλου Κωστή Φραγκούλη, του Ανταίου, που τα «Δίφορά» του είναι διαμάντι λαϊκής ποίησης) και του Γιάννη Γαϊτανάκη, λογοτέχνη από την Ιεράπετρα.
Αγαπώ τον πατριωτισμό γιατί σε κάνει να πεθαίνεις για την πατρίδα σου. Μισώ τον εθνικισμό, γιατί σου ξυπνάει τα πιο άγρια και δολοφονικά ένστικτα. Και οι ακραιφνείς εθνικιστές, σε όποια μεριά και αν βρέθηκαν, εξέφραζαν συνήθως τη «φιλοπατρία» τους δολοφονώντας γυναικόπαιδα.
Να ξεχωρίζουμε την πολιτική από τις σχέσεις των λαών. Ο πολιτικός έχει καθήκον να προωθεί τα συμφέροντα της πατρίδας του. Με προσοχή όμως, όχι με φανατισμό. Ο πόλεμος είναι ένα επικίνδυνο διακύβευμα. Ο Βενιζέλος ήταν τέτοιος, όταν συνιστούσε να μην ξεπεράσουμε τα όρια που είχαν συνομολογηθεί με την συνθήκη των Σεβρών. Οι εθνικιστές ήσαν που προκάλεσαν την τραγωδία, τόσο εδώ όσο και στην Κύπρο. Δηλαδή όχι ακριβώς αυτοί, αυτοί ήσαν οι αφελείς που εξυπηρέτησαν τα σχέδια άλλων.
Οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι δεν μισούν, αγαπούν. Είχα διαβάσει παλιά ότι όταν ο φανατισμένος όχλος ξεσπούσε πάνω στο ελληνικό στοιχείο στην Πόλη το 1955, πολλοί τούρκοι προστάτευσαν έλληνες παίρνοντάς τους στα σπίτια τους.
Και, μια σύμπτωση (έχω βαρεθεί να γράφω πια για τις συμπτώσεις που μου συμβαίνουν), πριν ξεκινήσω να γράφω αυτή τη βιβλιοπαρουσίαση κατέβασα στον υπολογιστή μου τα e-mail μου, και στο newsletter των νέων διάβασα για ένα ντοκιμαντέρ με μαρτυρίες ελλήνων που πέρασαν στα τουρκικά παράλια την κατοχή για να ξεφύγουν από τους γερμανούς. Όλοι έχουν να πουν τα καλύτερα λόγια για τους τούρκους που τους περιέθαλψαν. Σας παραπέμπω στο όλο κείμενο με link.
Κλείνω προτείνοντας το βιβλίο αυτό του Κώστα Χατζηφωτεινού για το βραβείο Ιπεκτσί.

7 comments:

Babis Dermitzakis said...

Και άλλη σύμπτωση: Με κάλεσαν να δω ένα ντοκιμαντέρ, και δεν ήξερα ότι ήταν αυτό στο οποίο αναφέρεται το link. Ήταν όντως υπέροχο, πήρε δεύτερο βραβείο ντοκυμαντέρ στην Τουρκία. Ο σκηνοθέτης ήταν παρών και η συζήτηση που ακολούθησε ήταν πολύ ωραία.

Ρακάδικο said...

Αγαπητέ Μπάμπη είχα δει το post για το Νισάφι, αλλά σκέφτηκα ότι θα ήταν κάπως άκομψο να σπεύσω να το σχολιάσω, δεδομένου ότι είναι κολακευτικό. Ενημέρωσα πάντως τον ...ενδιαφερόμενο, ο οποίος θα σου απαντήσει οσονούπω.
Όσο για το σχόλιό σου περί της απουσίας της μυρωδιάς της ρακής στο blog μου, νομίζω πως οι συζητήσεις με φίλους κάνουν τα ρακάδικα και όχι η μυρωδιά. Κι όπου ράκαδικα, βάλε τσιπουράδικα, ουζάδικα, καφενεία, ό,τι... Κι όπου μυρωδιά της ρακής, αντιστοίχως! (Ο Λούκι έβαλε αγιόκλημα και γιασεμιά).

Babis Dermitzakis said...

Λοιπόν Δημήτρη, ο κόσμος είναι μικρός. Στην προβολή του ντοκιμαντέρ που γράφω στο παραπάνω σχόλιο συνάντησα τους γονείς σου και τα είπαμε. Όσο για το ρακάδικο, φυσικά το έγραψα για πλάκα. Συμφωνώ μαζί σου, το blog σου έχει τη φιλική ατμόσφαιρα που έχουν οι παρέες στα ρακάδικα, ή στην πλατεία του χωριού μου, που έχω άμεση εμπειρία.

Ρακάδικο said...

Και σ' αυτό συνεισφέρουν τα σχόλια των αναγνωστών, οπότε σ' ευχαριστώ γι' αυτό ούτως ή άλλως!
Όσο για την πλατεία του χωριού σου που λες, δεν ξέρω αν είσαι από το ίδιο χωριό με το Γιώργο, αλλά είχα πάει μια φορά στην πλατεία του Κάτω Χωριού και μου έμεινε. Φοβερή!

Babis Dermitzakis said...

Ίδιο χωριό, αφού είναι ανιψιός μου. Ο πατέρας μου και η γιαγιά του αδέλφια.

Ρακάδικο said...

Αγαπητέ κ. Δερμιτζάκη

Χάρηκα που σας άρεσε το βιβλίο μου και ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια καθώς και για την πρότασή σας για το Ιπεκτσί, που με τιμά ιδιαίτερα. Αναγνώριση της προσπάθειας που καταβάλω εδώ και χρόνια, για να γυρίσουμε επιτέλους σελίδα, θα ήταν πράγματι, αλλά το θεωρώ δύσκολο, αφού δεν κολακεύω καμιά πλευρά, όπως διαπιστώσατε. Ανεξάρτητα, όμως, από την «αναγνώριση» εγώ εξακολουθώ να πηγαίνω κάθε καλοκαίρι από τότε και να κάνω ότι μπορώ για τη δημιουργία ενός καλύτερου κλίματος. Το παρήγορο είναι ότι βρίσκω ανταπόκριση από αρκετούς εκεί, που σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, με πρωταγωνιστές τους Τουρκοκρητικούς φίλους. Εκτός από τον δήμαρχο του Ακ Γενίκιοϊ μας συμπαραστέκεται και ο δήμαρχος των Διδύμων (Didim) τώρα και ολοένα και μεγαλώνει ο κύκλος. Έχουμε μετατρέψει σε πολιτιστικό στέκι μάλιστα το σπίτι του πατέρα μου (με την βοήθεια του σημερινού του ιδιοκτήτη, φυσικά) στο οποίο και συναντιόμαστε λογοτέχνες, μουσικοί και ζωγράφοι σε εκπληκτικές εκδηλώσεις.

Και όλα αυτά δίπλα στον περίφημο ναό του Διδυμαίου Απόλλωνα!

Επιστρέφοντας στο «Νισάφι πια!», μια κραυγή διαμαρτυρίας για όσα υποφέρουμε χρόνια τώρα από τους φανατικούς και των δύο πλευρών, είναι ο τίτλος του και μακάρι να διαβαστεί από πολλούς, όχι για να κάνω πωλήσεις, αλλά για να συμβάλλω στην ουδέτερη ιστορία, να χαμηλώσουν το μπόι τους οι ανωτερότητες, να αμφισβητηθούν οι βεβαιότητες και τα στερεότυπα που εμποδίζουν την συμφιλίωση και μας εκθέτουν στα μάτια του πολιτισμένου κόσμου. Βιβλιοπαρουσιάσεις, όπως η δική σας, βοηθούν αρκετά και σας ευχαριστώ ξανά.
Με εκτίμηση
Κωστής Χατζηφωτεινός

Babis Dermitzakis said...

Λίγα βιβλία έχω διαβάσει με τόσο ενδιαφέρον κι ευχαρίστηση. Πρότασή μου να το στείλετε στον υπεύθυνο του βραβείου Ιπεκτσί, δεν ξέρεις καμιά φορά τι γίνεται. Και πάλι συγχαρητήρια για το βιβλίο και για την όλη προσπάθεια για την προσέγγιση των δυο λαών.