F. Scott Fitzgerald, Τρυφερή είναι η νύχτα

F. Scott Fitzgerald, Τρυφερή είναι η νύχτα (μετ. Μίνας Ζωγράφου), Ηριδανός, χχ σελ. 463

  Πριν το κύκνειο άσμα του, όπως χαρακτηρίζεται το «Τρυφερή είναι η νύχτα», διαβάσαμε και τον «Υπέροχο Gatsby». Ξαναδιαβάζοντας την ανάρτηση βλέπω ότι καταλήγω ως εξής: «…ελπίζω να επανέλθω κάποια στιγμή στον Φιτζέραλντ με το “Τρυφερή είναι η νύχτα”. Το έχω στην Κρήτη».

  Επανέρχομαι μετά από 4 χρόνια.

  Και αυτό το βιβλίο το διάβασα στο νοσοκομείο, μάλιστα παράγγειλα στο φίλο μου το Σταύρο να μου το φέρει, ειδικά αυτό. Καθώς ξεκίνησα να (ξανα)διαβάζω εκεί τα «Σταφύλια της οργής» ξαναέκανα τη σκέψη, μια σκέψη που είχα πρωτοκάνει συγκρίνοντας τον Τολστόι και τον Ντοστογιέφσκι: οι συγγραφείς στα μυθιστορήματά τους κινούνται μέσα σε περιβάλλοντα που τους είναι γνωστά. Οι ήρωες του «Πόλεμος και Ειρήνη» είναι πρίγκιπες, δούκες, κόμητες, άτομα της αριστοκρατίας στην οποία ανήκε και ο κόμης Λέων Τολστόι. Στα έργα του Ντοστογιέφσκι, από όσο θυμάμαι, ο μόνος πρίγκιπας είναι ένας «Ηλίθιος», ο Μίσκιν.

  Οι ήρωες του Στάινμπεκ ανήκουν στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα στα οποία ανήκε και ο ίδιος πριν ανέλθει ως μυθιστοριογράφος. Οι ήρωες του Φιτζέραλντ ανήκουν στην μέσο- και μεγαλοαστική τάξη, την τάξη του. Οι ήρωες του Στάινμπεκ ταλανίζονται από τη φτώχεια. Οι ήρωες του Φιτζέραλντ από τα υπαρξιακά τους προβλήματα. Ο κορεσμός δημιουργεί πλήξη, και η πλήξη οδηγεί στη μοναξιά. Αυτή είναι η πορεία του πάμπλουτου Γκάτσμπι.

  Ο νεαρός ψυχίατρος Ντικ ερωτεύεται και παντρεύεται την Νικόλ, μια ασθενή του. Τα ψυχολογικά της προβλήματα προέρχονται από την μοναδική ερωτική επαφή που είχε με τον πατέρα της. Ο θάνατος της μητέρας της και γυναίκας του τους παραέφερε κοντά. Ο πατέρας νοιώθει απελπισμένος που αφέθηκε να παρασυρθεί. Η μικρή προσπαθεί να τον παρηγορήσει: «Δεν πειράζει μπαμπά, μη στενοχωριέσαι. Δεν πειράζει» (σελ.28). Όμως το τραύμα που της προκάλεσε ήταν βαθύ.

  Και το δικό του. Θα πεθάνει αλκοολικός.

  Στο μεγαλύτερο μέρος του το βιβλίο αποτελείται από σκηνές στις οποίες συμμετέχουν άτομα της τάξης του. Ο Φιτζέραλντ τα αντιμετωπίζει με κριτική κατανόηση, αλλά κάποια απ’ αυτά με ολοφάνερο σαρκασμό, όπως τις δυο επηρμένες μεγαλοαστές γυναίκες.

  «Ποτέ μου δεν ξαναείδα τέτοιες γυναίκες. Έχω γνωρίσει πολλές μεγάλες πόρνες του κόσμου και συχνά μου είχαν γεννήσει μεγάλο σεβασμό, μα τέτοιες γυναίκες, σαν κι αυτές τις δυο, ποτέ μου δεν ξαναείδα» (σελ. 418).

  Το να ερωτευτεί μια κοπελίτσα, ανερχόμενο αστέρι του κινηματογράφου, ήταν αναπόφευκτο, όπως και το να τον ερωτευθεί και αυτή. Όμως ο έρωτας αυτός είναι εκ των προτέρων καταδικασμένος στη ματαίωση. Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές θυμάμαι την «Ποιμενική συμφωνία». Το δραματικό τέλος εδώ βρίσκεται στην εγκατάλειψη του Ντικ από τη γυναίκα του. Μένει μόνος. Ο γεμάτος προσδοκίες νεαρός ψυχίατρος έχει βουλιάξει στη μετριότητα. Ήδη πριν το χωρισμό τους έπινε, έπινε υπερβολικά. Από τότε είχε αρχίσει ο ξεπεσμός του. Στη μονοσέλιδη περίληψη της ζωής του Ντικ μετά το χωρισμό του δεν αναφέρεται ότι έγινε αλκοολικός, αλλά είναι εύκολο να το φανταστούμε. Βουλιάζει συνεχώς, μέχρι που κάποια στιγμή η Νικόλ χάνει ολότελα τα ίχνη του.

  Οι ωραιότερες, οι πιο τρυφερές σελίδες του βιβλίου είναι αυτές που αναφέρονται στον έρωτα του Ντικ και της Ρόζμαρι. Αντιστέκεται στην πρώτη απόπειρά της να τον «αποπλανήσει», όχι όμως και στη δεύτερη, μετά από λίγα χρόνια.  

  Το βιβλίο είναι εν πολλοίς αυτοβιογραφικό, όμως και προφητικό. Γράφοντάς το ο Φιτζέραλντ ίσως δεν φανταζόταν ότι θα είχε το τέλος του Ντικ. Δεν μπόρεσε να γράψει τίποτα σημαντικό μετά το «Τρυφερή είναι η νύχτα» (1934). Μόνο μια συλλογή διηγημάτων εξέδωσε μετά (1935), ενώ ένα μυθιστόρημά του δεν κατάφερε να το ολοκληρώσει. Βούλιαξε σιγά σιγά στον αλκοολισμό που τον οδήγησε στο θάνατο, το 1940, στα 44 χρόνια του.  

  Είδαμε και την ταινία. Φυσικά δεν μπορούσαν να χωρέσουν σ’ αυτήν, παρά τη μεγάλη της διάρκεια (2.20΄) όλα τα επεισόδια του βιβλίου. Σε αντίθεση με αυτό ξεκινάει in media res. Ακόμη, κάποια επεισόδια παραλλάσσονται επί το δραματικότερον. Πολύ καλή.