Μίκαελ Χάνεκε

Μίκαελ Χάνεκε, Η λευκή κορδέλα (2009).

Ένα βραβείο στο φεστιβάλ Καννών αποτελεί πάντα μια εγγύηση για το έργο, και η «Άσπρη κορδέλα» είναι μια τέτοια ταινία. Άκουσα να λένε γι αυτήν ότι δείχνει τις κοινωνικές συνθήκες που εξέθρεψαν τον φασισμό. Εγώ προσωπικά δεν είδα κάτι τέτοιο. Εξάλλου ο φασισμός δεν εξετράφη στην Αυστρία, αλλά στη Γερμανία. Και είναι προϊόν των μεταπολεμικών συνθηκών, και όχι των προπολεμικών. Αυτό που είδα εγώ στην ταινία είναι μια κατάσταση κοινωνικής παρακμής στις παραμονές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, παρακμής που εξυπονοεί ως αναπότρεπτη την πτώση της μεγάλης «Αυστρουγγαρίας», που δέσποσε στην Ευρώπη ως μεγάλη δύναμη για πάνω από διακόσια χρόνια. Για μας τους έλληνες το όνομα Μέτερνιχ θα μείνει αξέχαστο. Ο ναζισμός (ο φασισμός ήταν ιταλικό προϊόν) εξάλλου δεν στηρίχθηκε σε διεστραμμένους σεξουαλικά μικροαστούς, σε πουριτανούς παπάδες και σε αυστηρούς αριστοκράτες, ούτε νομίζω σε καταπιεσμένα παιδιά. Στηρίχθηκε στον ρεβανσισμό που εξέθρεψε η ταπείνωση της ήττας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Τι βλέπουμε στην ταινία.
Ένα βαρόνο που τιμωρεί σκληρότατα κάθε παράπτωμα των παιδιών του. Ένα παπά που δένει τον γιο του στο κρεβάτι για να μην αυνανίζεται, δημιουργώντας του παράλληλα αφόρητα αισθήματα ενοχής. Έναν γιατρό που ίσως έχει δολοφονήσει τη γυναίκα του. Ο γιατρός αυτός, στην ερωμένη του που γεννάει ένα καθυστερημένο παιδί μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα έκτρωσης, φέρεται με απαίσιο τρόπο. Τέλος χρησιμοποιεί την κόρη του για να αυνανίζεται. Τα παιδιά, καταπιεσμένα, εκδικούνται.
Και όχι μόνο αυτά. Έναν νεαρός, ενοχοποιώντας τον βαρόνο για το θάνατο της μητέρας του, στην υπηρεσία του οποίου δουλεύει όπως και το μισό χωριό, καταστρέφει τον λαχανόκηπό του. Σαν αποτέλεσμα ο πατέρας του διώχνεται από τη δουλειά, και στην απελπισία του που δεν μπορεί να θρέψει πια την οικογένειά του αυτοκτονεί.
Η ταινία είναι ασπρόμαυρη, υπογραμμίζοντας έτσι την χρονολογική τοποθέτηση της πλοκής αλλά και το ζοφερό της υπόθεσης. Συνειρμικά ανακαλεί τον Μπέργκμαν.
Θα ξανακάνω το ίδιο σχόλιο που έκανα και αλλού. Η ταινία ξεχωρίζει για το σενάριο. Σκηνοθετικά θα έλεγα ότι είναι απλώς καλογυρισμένη. Και το σχόλιο αυτό το κάνω για να αποδοθεί επί τέλους στον σεναριογράφο μια ισότιμη θέση με το σκηνοθέτη. Την αξίζει.
Ναι, το έψαξα στο google, ο Χάινεκε υπογράφει το σενάριο, όπως και όλοι οι μεγάλοι σκηνοθέτες στα περισσότερα έργα τους. Εδώ ο σεναριογράφος Χάινεκε θριαμβεύει πάνω στον σκηνοθέτη Χάινεκε.