Satyajit Rey, Το μουσικό δωμάτιο (1958)

Satyajit Rey, Το μουσικό δωμάτιο (1958)

  Προβλήθηκε το Σάββατο στο «Σχολείο του σινεμά».

  O Satyajit Rey θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες του 20^ου αιώνα. Έχουμε γράψει δυο λόγια για την πρώτη του ταινία, την «Pather panchali» (1955). Πιστεύουμε στο μέλλον να μας δοθεί η ευκαιρία να δούμε και άλλες.

  Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης στο έργο του «Η τιμή και το χρήμα» πραγματεύεται το ίδιο θέμα, την πτώση της αριστοκρατίας και την άνοδο της αστικής τάξης. Έχουμε γράψει γι’ αυτό στα πλαίσια μιας μελέτης για όλο το έργο του με άξονα θεώρησης την τιμή και την ντροπή.

  Όπως ο Αλέξανδρος Οφιομάχος στην «Τιμή και το χρήμα», έτσι και ο Biswambhar Roy, ένας γαιοκτήμονας στην Ινδία, δεν θέλει να παραιτηθεί από τον τρόπο ζωής του, ακόμα και όταν τα οικονομικά του παίρνουν μια δραματική κάτω βόλτα. Το κυρίως χόμπι του είναι να ακούει μουσική. Συχνά καλεί μουσικούς στο μουσικό δωμάτιο, πράγμα βέβαια που του στοιχίζει αρκετά. Τα κτήματά του έχουν κατακλυστεί από νερό μετά από μια πλημμύρα, αδύνατον να τα πουλήσει, καθώς έτσι κι αλλιώς η κυβέρνηση είχε αποφασίσει να δώσει γη των γαιοκτημόνων σε φτωχούς αγρότες. Τα κοσμήματα της γυναίκας του εκποιούνται το ένα κουτί μετά το άλλο. Δανείζεται χρήματα από τον τοκογλύφο, ενώ είναι εντελώς απρόθυμος να συνάψει σχέσεις με τον νεόπλουτο γείτονά του, τον οποίο αντιμετωπίζει με αρκετή περιφρόνηση. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η γυναίκα του και ο γιος του πνίγονται όταν βυθίστηκε το πλοίο στο οποίο επέβαιναν, κατά την επιστροφή τους μετά από ένα ταξίδι.

  Καταλαβαίνει τι συμβαίνει γύρω του, φαίνεται από την κουρασμένη, μελαγχολική όψη του, όμως δεν θέλει να το παραδεχτεί.

  Σε μια από τις τελευταίες σκηνές τον βλέπουμε να κοιτάζει τα πορτραίτα των προγόνων του στους τοίχους του μεγάρου του, στο οποίο τα σημάδια της φθοράς είναι εμφανέστατα. Όλοι τους νεκροί, το μόνο πορτραίτο ζωντανού είναι το δικό του.

  Είναι καλός άνθρωπος, σε μια πλημμύρα έδωσε καταφύγιο σε χιλιάδες αγρότες στα κτήματά του. Και όταν ο οικονόμος του τού λέει ότι το άλογό του είναι μελαγχολικό γιατί έχει πολύ καιρό να το καβαλήσει δεν το ξεχνάει. Στο τέλος του έργου θα το καβαλήσει παρά τα προβλήματα υγείας του (περπατάει με μπαστούνι) και παρά τις προειδοποιήσεις του οικονόμου του. Θα πέσει από το άλογο και θα σκοτωθεί. Ήταν μήπως μια υποσυνείδητη τάση αυτοκτονίας;

  Εξαιρετικό το πορτραίτο που μας δίνει ο Rey ενός εκπρόσωπου της παλιάς αριστοκρατίας του αίματος (γίνεται αναφορά σ’ αυτό το αίμα) που βρίσκεται σε παρακμή. H ανεξαρτησία της Ινδίας το 1947 έπληξε την αριστοκρατία αυτή και επιτάχυνε την άνοδο της αριστοκρατίας του χρήματος. Σημειωτέο ότι ανάλογες εξελίξεις υπήρξαν και στη Δύση. Οι πιο δραματικές βέβαια υπήρξαν στη Γαλλία. Παρά το ότι οι αστικές δυνάμεις νικήθηκαν από τους αριστοκράτες (Βατερλό, Παλινόρθωση), αυτές είναι που θα επικρατήσουν τελικά. Μια εικόνα αυτής της πτώσης στην Ιταλία μας δίνει και ο Λαμπεντούζα στον αυτοβιογραφικό του «Γατόπαρδο».

  Θυμάμαι που το Bollywood, χωρίς να λέγεται ακόμη Bollywood, ήταν κάποτε της μόδας. Στο θερινό σινεμά του χωριού μου είχα δει κάμποσες ινδικές ταινίες, μια από τις οποίες ήταν η κορυφαία «Γη ποτισμένη με ιδρώτα» («Mother India»). Θυμάμαι ότι οι περισσότερες ήταν πλημμυρισμένες με μουσική.

  Το ίδιο και το «Μουσικό δωμάτιο», πράγμα αναμενόμενο βέβαια λόγω του τίτλου. Εντυπωσιακός ο ινδικός χορός από τη κοπέλα στο τέλος του έργου, ο οποίος είχε μεγάλη διάρκεια. Μου θύμισε την Λήδα Σάνταλα, μια Ελληνίδα που είχε λατρέψει αυτό τον ινδικό χορό και τον παρουσίαζε στους Έλληνες. Την είχα δει ζωντανά σε μια παράστασή της.