Andrei Tarkovski, Στάλκερ (Сталкер, 1975)

Andrei Tarkovski, Στάλκερ (Сталкер, 1975)

 

  Με αφορμή το ντοκιμαντέρ «Αντρέι Ταρκόφσκι: Σινεμά σαν προσευχή» που παίζεται για τρίτη βδομάδα στους κινηματογράφους.

  Με τον «Στάλκερ» ο Ταρκόφσκι επιστρέφει στην επιστημονική φαντασία.

  Έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με το «Σολάρις».

  Όπως και στο «Σολάρις» έχουμε και εδώ τρία πρόσωπα (η Χάρι στο «Σολάρις» δεν μετράει, δεν είναι «πραγματικό» πρόσωπο).

  Στον «Σολάρις» υπάρχει ο ομώνυμος πλανήτης και ο ωκεανός, ένα ον με νοημοσύνη και ικανότητες που υπερβαίνει κατά πολύ αυτές των ανθρώπων. Στο διαστημικό σταθμό οι επιστήμονες έχουν σαν αποστολή να τον μελετήσουν. Όμως μόλις στο τέλος ο Κρις θα τολμήσει να κατέβει μέχρι την επιφάνειά του.

  Στον «Στάλκερ» υπάρχει η Ζώνη όπου είχε πέσει παλιά ένας μετεωρίτης. Η προσέγγισή της έχει απαγορευθεί, υπάρχουν συνεχείς περιπολίες. Μέσα στη ζώνη υπάρχει το Δωμάτιο. Όποιος μπει σ’ αυτό ικανοποιούνται οι επιθυμίες του. Ο Στάλκερ, ένας smuggler-ξεναγός, τους περνάει κρυφά στη Ζώνη και από εκεί πηγαίνουν στο δωμάτιο.

  Αυτή τη φορά αυτούς που θα περάσει είναι ένας καθηγητής φυσικός και ένας συγγραφέας, καλύπτοντας έτσι ο Ταρκόφσκι τις humanities και τις sciences. Ο συγγραφέας θέλει να ανακτήσει τη χαμένη του έμπνευση, να ξεμπλοκάρει από το «μπλοκάρισμα του συγγραφέα»,

  Ο καθηγητής;  

  Η ταινία είναι ένα θρίλερ, με φιλοσοφικές προεκτάσεις στο τέλος.

  Αρχικά ξεφεύγουν από τις περιπόλους αλλά μετά εντοπίζονται, όμως όταν έχουν πια μπει μέσα στη ζώνη. Θα δεχθούν κάποιους πυροβολισμούς.

  Στη συνέχεια θα πρέπει να πάνε στο Δωμάτιο.

  Η διαδρομή δεν είναι εύκολη. Τα στοιχεία της εγκατάλειψης του χώρου είναι ολοφάνερα. Θα περάσουν από ένα μεγάλο σωλήνα αποχέτευσης, σωστό υπόγειο τούνελ, με την αγωνία για το τι τους περιμένει σε κάθε στροφή. Θα διασχίσουν μια λιμνούλα με νερό που τους φτάνει μέχρι τους ώμους. Κάποιες διαφωνίες θα τους κάνει να έλθουν στα χέρια.

  Φτάνουν στο Δωμάτιο. Ο φυσικός έχει έλθει με σκοπό να το καταστρέψει με μια βόμβα που κουβαλάει μαζί του, πολύ μεγάλης ισχύος.

  -Μα να καταστρέψεις την ελπίδα για τους ανθρώπους; Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ελπίδα.

  Είναι η αντίρρηση που προβάλλει ο απλοϊκός Στάλκερ, με αποτέλεσμα να έλθουν στα χέρια.  

  -Και αν το Δωμάτιο ικανοποιήσει επιθυμίες κακών ανθρώπων;

  -Δεν ικανοποιεί συνειδητές επιθυμίες αλλά ασυνείδητες, δεν υπάρχει φόβος.

  Ο καθηγητής εγκαταλείπει τελικά το σχέδιό του, διαλύοντας την βόμβα.

  Δεν μπαίνουν στο δωμάτιο.

  Στον «Στάλκερ» ο «εικαστικός» Ταρκόφσκι εγκαταλείπει την καταπράσινη φύση για μια θολή, ομιχλώδη, «βόρεια» ατμόσφαιρα. Η σέπια που χρησιμοποιεί ευρέως, ιδιαίτερα στην αρχή της ταινίας, δεν μου άρεσε. Μου φαίνεται σαν ξεθωριασμένο έγχρωμο. Κάποια πλάνα όμως από τον διαλυμένο χώρο μου θύμισαν Brakhage.

  Κατά τα άλλα ο Ταρκόφσκι χρησιμοποιεί και εδώ τα μακρά πλάνα, ζουμάρει και ξεζουμάρει αργά, ενώ έχει την κάμερα σχεδόν πάντα σε κίνηση, συχνά σε τράβελινγκ.

  Ο μαγικός ρεαλισμός φαίνεται να τον μαγεύει και εδώ. Όπως στο «Σολάρις» είχαμε την μεταιώρηση, εδώ έχουμε την τηλεκίνηση από την κόρη του Στάλκερ.

  Ακούμε και εδώ, όπως και στον «Καθρέπτη», απαγγελία ποιημάτων, προφανώς του πατέρα του.

  Η μουσική επένδυση από τον Eduard Artemyev είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη. Ανακατεύει φυσικούς ήχους με ήχους που έχουν παραχθεί με synthesizer. Δεν διστάζει να ανακατέψει το «Μπολερό» του Ραβέλ και την ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν με αυτούς τους ήχους. Κάποιοι αυτό θα το θεωρήσουν ιεροσυλία, όμως η μίξη αυτή λειτουργούσε πολύ ωραία μέσα στην ταινία.

  Τελικά ο «Στάλκερ» είναι η ταινία που μου άρεσε λιγότερο απ’ όλες τις άλλες του Ταρκόφσκι. Αν πρόσθετε στο τρίο και μια γυναίκα όπως στο «Σολάρις», θα την έκανε πιο ενδιαφέρουσα.

  Ευτυχώς υπάρχει το happy end. Και οι τρεις επιστρέφουν σώοι και αβλαβείς από τη Ζώνη. Ένα σκυλάκι που τους ακολούθησε θα το αναλάβει τελικά ο Στάλκερ. Ο συγγραφέας και ο καθηγητής αρνήθηκαν.  

  Η προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Καθρέπτης». 

Ξέχασα να το γράψω, ο Στάλκερ μου θύμισε τον απλοϊκό ηθοποιό στην «Έβδομη σφραγίδα» του Μπέργκμαν και ο καθηγητής με τον συγγραφέα, οι διανοούμενοι, τον ιππότη και τον ιπποκόμο του.