Amir Naderi, Harmonica

Amir Naderi, Harmonica (1974)

Το έργο μου θύμισε ένα μεταγενέστερο έργο, το «The two-legged horse» (2008) της Σαμίρας Μαχμαλμπάφ. Ένα έργο που δεν μου άρεσε καθόλου και γι’ αυτό δεν έγραψα ξεχωριστά, παρά μόνο ένα σχόλιο σε μια ανάρτηση στο blog «Σκύλλα και Χάρυβδη», η ανώνυμη ιδιοκτήτρια του οποίου είναι επίσης fan του ιρανικού κινηματογράφου.

Ενώ είμαι φαν του Ναντερί, και θυμάμαι πόσο μου άρεσε η ταινία του «Water, wind, dust», η ταινία αυτή μου προκάλεσε ένα είδος αποστροφής, πράγμα που έχει να κάνει με τους μηχανισμούς της πρόσληψης. Θέλουμε να βλέπουμε ήρωες με τους οποίους να μπορούμε να ταυτιστούμε, ή τουλάχιστον που να μη μας προκαλούν αποστροφή, και σ’ αυτά τα έργα δεν υπάρχουν.

Συνηθίζουμε να επαινούμε τα παιδιά, χαρακτηρίζοντάς τα ως το μέλλον της κοινωνίας κ.λπ. κ.λπ. και δεν θυμάμαι να έχει γράψει κανείς κάτι αρνητικό γι’ αυτά. Όμως από παλιά αποτελούσε πεποίθησή μου ότι η κοινωνία των παιδιών είναι μια κοινωνία ζούγκλας. Το bullying είναι χαρακτηριστικό της κοινωνίας των παιδιών και όχι των μεγάλων. Σαν εκπαιδευτικός έχω μια αρκετά καλή εικόνα γι’ αυτό, όμως δεν θα ήθελα να επεκταθώ, αφού το θέμα μας είναι η ταινία του Ναντερί.

Βλέπουμε μια ομάδα παιδιών που κολυμπούν να πειράζουν τον Abdoloo. Θέλει να βγει έξω από το νερό αλλά οι άλλοι δεν τον αφήνουν. Τον σπρώχνουν ο ένας πάνω στον άλλο, ενώ κάποια άλλα παιδιά που είναι έξω φωνάζουν κοροϊδευτικά. Περισσότερο από όλους τον πειράζει ο χοντρούλης Amiro.

Τα παιδιά κάποια στιγμή βγαίνουν έξω όμως ο Abdoloο δεν τολμάει, ξέροντας ότι δεν θα τον αφήσουν ήσυχο. Ο Amiro του φωνάζει «Abdoloo, ένας καρχαρίας έρχεται προς το μέρος σου». Προσπαθεί τρομοκρατημένος να βγει από το νερό αλλά τα παιδιά τον σπρώχνουν πίσω.

Όμως να που οι ρόλοι αντιστρέφονται!

Στον Abdoloo κάνουν δώρο μια φυσαρμόνικα. Μαγεύονται τα παιδιά. Ο Abdoloo τους αφήνει να παίζουν επί πληρωμή. Σκληρός διαπραγματευτής. Κανείς δεν τολμάει τώρα πια να τον πειράξει.

Ο Amiro δεν έχει άλλα λεφτά. Συμφωνούν για αντάλλαγμα να τον κουβαλάει στην πλάτη του, όπως κουβαλούσε το καθυστερημένο παιδί το παιδί με τα κομμένα από τις νάρκες πόδια στο έργο της Μαχμαλμπάφ. Και του φέρεται με την ίδια σκληρότητα. Ο Amiro αρνείται να περάσουν από το παζάρι για να μην τον δουν οι άλλοι και ρεζιλευτεί, αλλά αυτό ακριβώς θέλει ο Abdoloo. Όμως προκειμένου να παίξει τη φυσαρμόνικα υποχωρεί. Και γίνεται περίγελος όλων, προκαλώντας άπειρη θλίψη στη μητέρα του. Κάποια στιγμή αυτή του δίνει κλαίγοντας τα ελάχιστα κοσμήματα που είχε κληρονομιά από τη μητέρα της για να τα πουλήσει και να αγοράσει φυσαρμόνικα. Αυτός συγκινείται τόσο πολύ από την προσφορά της που αρνείται. Την αγκαλιάζει και τη φιλάει επανειλημμένα.

Στο τέλος του έργου βλέπουμε τα παιδιά να κάνουν τον εξής αγώνα: ανά ζευγάρια, με τον ένα στην πλάτη του άλλου, σπρώχνονται μέχρι να πέσει ο αναβάτης κάτω. Το ζευγάρι που θα μείνει όρθιο θα είναι ο νικητής και θα μπορούν να παίξουν για αρκετή ώρα την φυσαρμόνικα.

Μένουν δυο ζευγάρια, και το ένα είναι ο Amiro με τον Abdoloo. Το άλλο ζευγάρι καταφέρνει να ρίξει κάτω τον Abdoloo. Η φυσαρμόνικα του φεύγει από το χέρι. Ο Amiro την αρπάζει και τρέχει προς τη θάλασσα. Τα άλλα παιδιά τον κυνηγάνε. Μπαίνει μέσα στο νερό και προχωράει. Και με μια πράξη απεξάρτησης-απελευθέρωσης την πετάει θριαμβευτικά στα βαθιά.

Για να μην επαναλάβω κάποια πράγματα, αλλά και για να κάνω τη σύγκριση, θα παραθέσω το σχόλιο που έγραψα για την ταινία της Σαμίρας Μαχμαλμπάφ.
  «Και μένα με απογοήτευσε η ταινία, την είδα τώρα μόλις, σε αντίθεση με τις άλλες ταινίες της Μαχμαλμπάφ που με ενθουσίασαν. Είναι μια ταινία άγρια, που δείχνει τα πιο άγρια ένστικτα του ανθρώπου. Μπορεί η Μαχμαλμπάφ να την εννοούσε ως αλληγορία, αλλά μάλλον η αλληγορία είναι δύσκολο να λειτουργήσει στον κινηματογράφο. Απλώς η αίσθηση που αποκόμισα εγώ είναι ότι και οι πιο ταλαιπωρημένοι της ζωής (το παιδί με τα κομμένα πόδια) μπορούν να γίνουν άγριοι, και αντί να προκαλούν τον οίκτο μας να προκαλούν την αποστροφή μας. Οίκτο μας προκαλεί το καθυστερημένο παιδί και το κοριτσάκι που ζητιανεύει».

Και στο έργο της Μαχμαλμπάφ το παιδί με τα κομμένα πόδια ταπεινώνει συνεχώς το «δίποδο άλογό» του. Κάπου στο τέλος της ταινίας βλέπουμε να του προσφέρει σανό. Και ο πατέρας του παιδιού του αγοράζει μια αλογοκεφαλή για να τη φοράει όταν θα μεταφέρει το γιο του.

Αυτό πάει πολύ. Στην προτελευταία σκηνή βλέπουμε τον καθυστερημένο νεαρό να περπατάει μόνος του. Όπως ο Amiro, έχει κάνει και αυτός την επανάστασή του.

Στην τελευταία σκηνή βλέπουμε τον πατέρα του παιδιού να φωνάζει: Θέλω ένα αγόρι. Αμοιβή ένα δολάριο τη μέρα.

Με μια παρόμοια σκηνή είχε ξεκινήσει το έργο.

Ένα τσούρμο παιδιών ορμάει.

Φοβερό πράγμα η φτώχεια.

Έχουμε αναρτήσει σε ξεχωριστό αρχείο σε μια ιστοσελίδα μας όλες τις αναρτήσεις που κάναμε στο blog, με τη χρονολογική σειρά των έργων και όχι της ανάρτησης, πράγμα που κάνουμε σε όλες τις συλλογικές αναρτήσεις. Βρίσκεται εδώ