«Гулял по Уралу Чапаев герой», ήταν ένα από τα τραγούδια σε ένα δίσκο με ρώσικα επαναστατικά τραγούδια που τον ακούαμε με το φίλο μου τον Φιοντόρ Νικολάγιεβιτς, τότε που με φιλοξενούσε όταν ερχόμουν στην Αθήνα με άδεια από το στρατό, σ’ ένα ημιυπόγειο δυάρι στην Καλλιδρομίου, την περίοδο της χούντας και λίγο μετά. Πρόσφατα είδα να γίνεται μια αναφορά στην ταινία και είπα να τη δω.

Και την είδα.

Ο Βασίλι Τσαπάγιεφ ήταν ένας ήρωας της επανάστασης. Οι γονείς του ήταν φτωχοί αγρότες, και μόλις πριν δυο χρόνια, ακούμε στην ταινία, είχε μάθει να διαβάζει. Ήταν στρατηγική ιδιοφυία, δεν έχασε ποτέ μάχη, μόνο την τελευταία. Προσπάθησε να διαφύγει κολυμπώντας στο ποτάμι, αλλά δεν τα κατάφερε. Στην ταινία τον βλέπουμε, πληγωμένο, να κολυμπάει, ενώ κάποια στιγμή οι λευκοί αντεπαναστάτες που τον εντοπίζουν τον πυροβολούν. Μια σφαίρα τον πετυχαίνει.

Η κοντινή πόλη μετονομάστηκε προς τιμήν του Τσαπάγιεφ.

Η ταινία μου θύμισε τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι». Οι σκηνές μάχης κάπου προς το τέλος ήταν εντυπωσιακές. Υπάρχει και εδώ το χιούμορ, υπάρχει και εδώ το ειδύλλιο.

Είδαμε ακόμη την οργάνωση των μονάδων του κόκκινου στρατού, με τον καπετάνιο και τον κομισάριο, δηλαδή τον πολιτικό επίτροπο που τοποθετεί το κόμμα.

Να πλιατσικολογούν οι λευκοί, μα να πλιατσικολογούν και οι μπολσεβίκοι; Αλίμονο σε όποιον τολμήσει να κλέψει τους χωρικούς, απειλεί ο Τσαπάγιεφ.

Αυτά που τους έκλεψαν κάποιοι άντρες του επιστρέφονται.

Και η μεγαλοψυχία:

Ένας από τους άντρες του δεν συλλαμβάνει τον λευκό που ψαρεύει στο ποτάμι για να φτιάξει σούπα στον αδελφό του που είναι ετοιμοθάνατος από το ξύλο. Είχε δραπετεύσει και τον συνέλαβαν.

Θα περάσεις στρατοδικείο γι’ αυτό, του λέει ο Τσαπάγιεφ.

Κάνε καλό και ρίξε το στο γιαλό.

Ο λευκός αυτός λιποτακτεί. Προειδοποιεί για την σχεδιαζόμενη επίθεση των λευκών. Τους προλαβαίνουν καταλαμβάνοντας το αρχηγείο τους.

Η ταινία γυρίστηκε το 1934, ένα χρόνο πριν τις δίκες της Μόσχας. Το όραμα δεν είχε ακόμη αμαυρωθεί. Γι’ αυτό το λόγο μου αρέσουν οι ταινίες που γυρίστηκαν για την επανάσταση, πριν τις δίκες της Μόσχας.