Γιάννης Πανουτσόπουλος, Πράξεις των αποστόλων

Γιάννης Πανουτσόπουλος, Πράξεις των αποστόλων, Τόπος 2022, σελ. 119

 

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

 

Πολύστιχα, μακρόστιχα, στοχαστικά ποιήματα

 

  Έχουμε ήδη παρουσιάσει τον «Επαγγελματικό προσανατολισμό» και τα «Οικογενειακά» του Γιάννη του Πανουτσόπουλου. Διαπιστώσαμε ομοιότητες αλλά και διαφορές με την τελευταία του ποιητική συλλογή.

  Ποιοι είναι οι απόστολοι;

  Τους κατονομάζει στους τίτλους των ενοτήτων στις οποίες χωρίζει τη συλλογή του: Πράξεις των πολιτών, πράξεις των προσκυνητών, πράξεις των ποιητών.

  Δεν ξέρω αν τα ποιήματα γράφηκαν μ’ αυτή τη σειρά ή ταξινομήθηκαν εκ των υστέρων θεματικά, πάντως οι πράξεις των ποιητών μου άρεσαν περισσότερο.

  Και εδώ βρίθουν ρήματα κυρίως σε πρώτο ενικό αλλά και σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, καθώς τα ποιήματα, εν πολλοίς αυτοαναφορικά, εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα του ποιητή. Είμαι, μαντεύω, βλέπω, εξυμνήσω, εκδίδω, γεννήθηκα, σπούδασα, έγραφα, αναρωτιόμουν, γράφω, κάνω, περνάω, νίψω, ημερώνω, κατανοώ κ.λπ.

  Το εφέ της απαρίθμησης με το εφέ της επανάληψης το βρήκαμε και σ’ αυτή την συλλογή.

 

Κυοφορώ την αβεβαιότητα του οποιουδήποτε

Την συντριβή…

Την καλοσύνη…

Τον τρόπο…

Τη ματιέρα…

Τον ιδρώτα…

Την επίγευση…

Την αθωότητα…

 

  Εδώ βρήκαμε και ένα μοναδικό υφολογικό στοιχείο, τον χωρισμό μιας σύνθετης λέξης, με το πρώτο της συνθετικό, κάποια πρόθεση, να είναι η τελευταία λέξη του στίχου ενώ το δεύτερο συνθετικό η πρώτη του επόμενου. Παράδειγμα:

 

Ένας τρόπος να κερδίζουμε ακόμα και όταν κατά

Κρημνίζονται οι δείχτες κι ο ουρανός βρέχει αυτόχειρες τότε

 

  Εντυπωσιακό καθ’ αυτό, συχνά παίζει με το εφέ της δισημίας, όπως στο παράδειγμα:

 

Προσπαθώ να ταξινομήσω τις αντιφάσεις μου και διά

Κρίνω έκπληκτος τα παιδικά μου ερωτήματα (βλέπω και κρίνω).

 

  Συχνά ο Γιάννης θέτει αντιστικτικά αντίθετες λέξεις, καθώς έτσι τονίζεται περισσότερο η σημασία τους.

 

Όπως η ωραιότητα δανείζεται κάποτε

Χαρακτηριστικά της ασχήμιας προς

Δίδοντάς τους ιδιαίτερο κάλος

 

Και

 

Η διαμάχη της αδικίας με το δίκαιο αποτελεί τη ζωή

 

  Συχνά στους ποιητικούς ορισμούς του χρησιμοποιεί και αρνητικό ορισμό: τι δεν είναι…

 

Οι πεποιθήσεις δεν είναι παιδικό κάστρο

Προμαχώνας για τα πρώτα μας συμπεράσματα

Ούτε η γρανιτένια άμυνα της ομάδας μας…

Πεποιθήσεις είναι φτωχή μάντρα που περί

Ζώνει το ψυχωμένο Μεσολόγγι

Είναι μπουρλότο του Παπανικολή και τόλμημα του Κανάρη

Είναι κλέφτικο μεράκι στο Ζάλογγο που αρχίζει τον χορό

Ακόμα κι αν δεν παίζουν τα όργανα.

 

  Το τετρασέλιδο ποίημα «Σενάριο για εσωτερική διεργασία» είναι γεμάτο από αρνητικούς ορισμούς, δίπλα στους αποφατικούς.

 

Η αλήθεια είναι….

Η αλήθεια δεν είναι.

 

  Ευχάριστη εντύπωση μου έκανε η χρήση λέξεων και εννοιών από το σύμπαν του Stephen Hawking, τον οποίο διάβασα πρόσφατα.

 

Η βαρύτητα καμπυλώνει τον χωροχρόνο

Καλή εξήγηση για όσα βαραίνουν τις πλάτες μου

 

Η μεγάλη έκρηξη οφείλεται σε ανυπολόγιστη μέθη

Τίναξε τα πάντα στον αέρα και μετά βάλθηκε να τα

   νοικοκυρέψει

 

Συμφωνώ ότι δεν υπάρχει απόλυτος χώρος και χρόνος

Υπάρχει όμως απόλυτος πόνος

 

Γιατί εκείνη που νοσταλγώ συμπεριφέρεται σαν

   υποατομικό σωματίδιο

Γιατί όταν την παρατηρώ ξεσπάει σαν κύμα

Γιατί όταν την επικαλούμαι σιωπά σαν πέτρα

 

  Οι πράξεις των ποιητών που μου άρεσαν περισσότερο μπορεί να είναι επίσης πολύστιχα ποιήματα, όμως οι μικρές στροφές τους έχουν μια σχεδόν απόλυτη αυτονομία. Χαρακτηριστικά ποιήματα είναι οι «24 θέσεις για την ποίηση» και «Οι δέκα εντολές».

 

  Να παραθέσουμε όμως κάποια αποσπάσματα ακόμη, σχολιάζοντάς τα όπως το συνηθίζουμε.

 

Με την παλιοπαρέα κολλημένη στο φανάρι

Να βρίζει και να βλαστημάει

Την πρόστυχη που πηγαίνει με όποιον της κάνει κέφι

Αλλά σε μας δεν κάθισε ούτε μια φορά.

 

  Μα ούτε μια;

 

Πάντα νιώθω νεότερος και πάντα μεγαλοδείχνω

Μόνη εξήγηση ότι με έφερε ο πελαργός.

 

  Υπάρχει διάσπαρτο χιούμορ στη συλλογή, κάτι που μου αρέσει.

 

Εκτός εάν περιληφθεί στη φορολογητέα ύλη η ευδαιμονία

   και η αυτοέκφραση

 

  Καλομελέτα.

 

Ο μηδενισμός είναι το όπιο του καπιταλισμού

 

  Αν φτάσει και στο υπερπέραν η συλλογή και τη διαβάσει ο Ντοστογιέφσκι θα προσυπογράψει υπογραμμίζοντας.

 

Η χαμένη Εδέμ είναι ο παράδεισος των παιδικών χρόνων

 

  Αυτό τον στίχο δεν θα τον προσυπογράψει ο Ντοστογιέφσκι, σίγουρα όμως θα τον προσυπογράψει ο φίλος μας ο Πρατικάκης.

 

  Και άλλοι δυο πρατικακικοί στίχοι:

 

Ό,τι μας ανυψώνει είναι η στιγμή που πέσαμε στα γόνατα

Ό,τι μας αποκαθαίρει είναι τα δάκρυα της ταπείνωσης

 

Λυράρης είμαι και τραγουδιστής της σιωπής μου

 

  Σιγά μην είναι λυράρης ο Γιάννης. Λυράρης είμαι εγώ.

 

Το σχήμα είναι περιορισμός

Το άσχημο είναι θάνατος

 

  Διαβάζοντας τους στίχους αυτούς πρόσεξα την ετυμολογία: άσχημος είναι αυτός που δεν έχει σχήμα.

 

Προσπαθώ να βελτιώσω μια παιδική μου ζωγραφιά

Καταστρέφω τη μοναδική στιγμή που υπήρξα

Κάποιος που επισκίασε τον Πικάσο.

 

  Αυτό δεν είναι απλό χιούμορ, είναι σάτιρα.

 

Βαθμιαία η μορφή θεμελιώνει δικαιώματα επί του περιεχομένου

 

  Ιδιαίτερα στη σύγχρονη ποίηση

 

  Τα ποιήματα δεν είναι μόνο πολύστιχα, κάτι που δεν συνηθίζεται στη σύγχρονη ποίηση, αλλά και μακρόστιχα. Τα περισσότερα φλερτάρουν με τον δεκαεπτασύλλαβο, που αν ήταν ιαμβικός θα λέγαμε ότι ήταν επίδραση από την «Οδύσσεια» του Καζαντζάκη. Ελάχιστοι οι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι – οι περισσότεροι μαζεμένοι στο ποίημα «24 θέσεις για την ποίηση» στο οποίο αναφερθήκαμε ήδη – όμως συναντάμε συχνά στίχους με τον κυματισμό τρίμετρων μέτρων, αμφίβραχυς, ανάπαιστος, δάκτυλος.

Ματίζουν στο δέρμα μας/ το πρόχειρο μπάλωμα (αμφίβραχυς).

Δεσποτάδες και άγιοι/ και ποιμένες του τίποτα,

  και πιο κάτω

Ριμαδόροι που γράφουν/ για τους δύστυχους δίστιχα. (Ανάπαιστος. Επισημαίνουμε το εφέ της ομωνυμίας στο τελευταίο ημιστίχιο).

  Καμιά φορά το μέτρο δεν περιορίζεται στα ημιστίχια αλλά απλώνεται σε ολόκληρο το στίχο, όπως:

 

Ούτε φίλους και αδέλφια που στάθηκαν πλάι του.

 

Οι ιδέες θροΐζουν/ όπως τα φύλλα του δένδρου

 

  Το έχουμε επισημάνει ξανά, πολλές φορές τα δυο ημιστίχια ενός στίχου έχουν ξεχωριστό μέτρο. Μιλάμε πάντα για τον ελεύθερο στίχο, όπου τα μέτρα εισβάλλουν εν αγνοία του ποιητή. Εδώ το πρώτο είναι ανάπαιστος και το δεύτερο δάκτυλος.

Εκκλησάκι δυσπρόσιτο/ σε απόκρημνο βράχο. Εδώ και τα δυο ημιστίχια είναι σε ανάπαιστο.

 

  Πολύ μου άρεσαν τα ποιήματα του Γιάννη, είμαι σίγουρος ότι θα αρέσουν και σε σας.