Θόδωρος Αγγελόπουλος, Το μετέωρο βήμα του πελαργού (1991)

Θόδωρος Αγγελόπουλος, Το μετέωρο βήμα του πελαργού (1991)

 

  Και με το «Μετέωρο βήμα του πελαργού» ολοκληρώνουμε με τον Αγγελόπουλο, έχουμε γράψει για όλες τις ταινίες του.

  Ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι είναι πολιτικός, μέλος του κοινοβουλίου. Επίσης είναι επιτυχημένος συγγραφέας. Το βιβλίο του «Η μελαγχολία στο τέλος του αιώνα» θεωρήθηκε προφητικό.

  Η πλοκή της ταινίας τοποθετείται το 1999. Ελάχιστες φορές ο χρόνος της ιστορίας τοποθετείται μεταγενέστερα από το χρόνο της αφήγησης, με πιο χαρακτηριστικά τα μυθιστορήματα, και τις κινηματογραφικές τους μεταφορές βέβαια, «1984» και «Ο θαυμαστός καινούριος κόσμος».

  Θα λέγαμε ότι προφητική θεωρείται και η ταινία του Αγγελόπουλου. Το κύριο θέμα της είναι η λαθρομετανάστευση. Γυρισμένη το 1991, ούτε ο ίδιος δεν θα μπορούσε να φανταστεί τις διαστάσεις που θα έπαιρνε αργότερα.

   Ένα δεύτερο θέμα είναι ο υπαρξιακός προβληματισμός, τον οποίο ξεκίνησε ο Αγγελόπουλος με την προηγούμενη ταινία του «Τοπίο στην ομίχλη». Ο Μαστρογιάννι εξαφανίζεται δυο φορές, τη δεύτερη οριστικά. Τον αναζητεί ένας δημοσιογράφος, ο οποίος έχει έλθει σε επαφή με τη γυναίκα του (Ζαν Μορώ), για να τον συναντήσουν. Έχει πληροφορίες ότι βρίσκεται κοντά στα σύνορα.

  Ζει περίπου μια μοναξιασμένη ζωή. Μου θύμισε τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν στην «Κόκκινη ταινία» του Κισλόφσκι (τώρα που έμαθα πολωνικά μου φαίνεται ότι θα τον δω πακέτο, για πράκτις).

  Τρίτο θέμα της ταινίας είναι τα σύνορα. Ένα ποτάμι χωρίζει στη μέση το χωριό. Οι μισοί χωριανοί από τη μια μεριά, οι άλλοι μισοί από την άλλη.

  Έξυπνο το εύρημα, αντιρεαλιστικό βέβαια, να παντρευτεί το ζευγάρι, αυτός από την από εκεί μεριά του ποταμού και αυτή από την από εδώ. Δεν ακούγεται ο παπάς να ψάλει, ούτε και ομιλίες από τους ανθρώπους ακούγονται, μόνο φυσικοί ήχοι.

  Και βέβαια μου ήλθε αμέσως στο μυαλό η ταινία «Ας ξημερώσει ειρήνη» (2021) του Eran Kolirin την οποία είδαμε πριν ενάμισι μήνα. Εκεί δεν χωρίζει ποτάμι το χωριό, αλλά η ισραηλινή κατοχή ενός μέρους του Λιβάνου. Ο γάμος εδώ είναι πραγματικός, η νύφη περνάει στην ισραηλινή πλευρά. Προσυμφωνημένος, ούτε αυτή ούτε αυτός τον θέλουν, αλλά τι να κάνουν. Οι χωριανοί επικοινωνούν με ντουντούκες. Στο χωριό του Αγγελόπουλου μια φορά το χρόνο διασχίζουν το ποτάμι για να συναντηθούν. Πέφτουν πυροβολισμοί, κάποιοι σκοτώνονται.

  Και πάλι βλέπουμε τον γνωστό μας Αγγελόπουλο με τις εικαστικές εμμονές του. Η κάμερα σε αργό τράβελινγκ δείχνει λαθρομετανάστες να στέκονται στις εισόδους των βαγονιών. Βλέπουμε και εδώ ελικόπτερα που είδαμε και στο «Τοπίο στην ομίχλη». Και βέβαια στρατιωτικούς. Τα παλιά ασυντήρητα επαρχιακά σπίτια δεν ήταν δυνατόν να απουσιάζουν. Το στυλιζάρισμα, με το ταμπλώ βιβάν, θα το δούμε και εδώ.

  Από την ταινία με είχε εντυπωσιάσει το τελευταίο πλάνο, μεγάλης διάρκειας, με τους τεχνικούς ανεβασμένους πάνω στους στύλους του ΟΤΕ. Πιο πριν ακούσαμε ότι η κακοκαιρία είχε καταστρέψει καλώδια με αποτέλεσμα να διακοπεί η επικοινωνία.

  Μήπως συμβολίζει κάτι;

  Πάλι διαφώνησα με το φίλο μου το Γιάννη. Πιστεύω ότι μαγεύεται εικαστικά από ένα τέτοιο πλάνο ο Αγγελόπουλος, δεν θέλει να του δώσει συμβολικές διαστάσεις. Αν πράγματι θέλει να του δώσει, δεν θα κάτσω να στύψω το μυαλό μου, πολύ περισσότερο να το ψάξω σε κείμενα και κριτικές για την ταινία, δεν θα θυσίαζα ποτέ το χρόνο μου για κάτι τέτοιο.   

  Τώρα μου ήλθε στο νου ένα κείμενο του Ρίλκε, από τις «αναμνήσεις» μου στο facebook το οποίο κοινοποίησα πάλι, που λέει, «Διαβάζετε όσο μπορείτε λιγότερες αισθητικές και κριτικές μελέτες», αιτιολογώντας το στη συνέχεια.  

  Σχολίασα στο Γιάννη βλέποντας την ταινία: κάθε αιώνα εμφανίζεται ένας μόνο Καζαντζάκης και ένας μόνο Αγγελόπουλος. Να δούμε ποιοι θα είναι στον 21^ο, αν θα είναι. 

  Ξέχασα να πω για τον τίτλο της ταινίας.

  Δυο φορές βλέπουμε τη σκηνή.

  Μπροστά στη διαχωριστική γραμμή των συνόρων, σε μια γέφυρα.

  Με το ένα πόδι ακουμπάει τη γραμμή ενώ σηκώνει το άλλο, έτοιμος να τη δρασκελίσει.

  Αν το κάνει, ο φρουρός απέναντι μπορεί να τον πυροβολήσει.

  Το κρατάει μετέωρο.