Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, Τα πρόσωπα της Αφροδίτης κ.ά

Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Η ποιήτρια Ελευθερία Αναγνωστάκη -Τζαβάρα είναι γενικός γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Δραστήρια και ακαταπόνητη, είναι η ψυχή των εκδηλώσεων της Εταιρείας. Η Τζαβάρα μας έδωσε πρόσφατα τρία έργα της.
Και πρώτα πρώτα «Τα πρόσωπα της Αφροδίτης» σε μια καλαίσθητη έκδοση από τις εκδόσεις Πάραλος. Με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αποτελεί μια επιτομή και ένα σχόλιο στην αρχαία ελληνική τέχνη γενικότερα, αλλά και στα κλασσικά γυναικεία αρχέτυπα πιο ειδικά, και όχι μόνο της Αφροδίτης στην οποία παραπέμπει ο τίτλος. «Μήδεια: η κόρη του ήλιου» είναι ένα από τα κείμενα του έργου, ποιητική πρόζα που εικονογραφεί τη δαιμονική φύση της γυναίκας:
«Καθρεφτίζεται στους λειμώνες του ύπνου μας, καθώς μόνη περπατάει στις ερημιές της αγάπης, στους γκρεμνούς τους σφοδρού πόνου, στην άβυσσο της ερωτικής εγκατάλειψης, με τη γαμψή εκδίκηση ν’ αφρίζει ο νους της… Υπάρχει μια δαιμονική αγιότητα στις πράξεις της».
Και για την Αφροδίτη:
«Το σώμα σου έχει το άρωμα των υπερώριμων καρπών.
Χορτασμένη από θαμβωτικά σμιξίματα, χαμογελάς πέρα από το χρόνο, το αίμα, το σώμα, τα σύνορα, τα ταμπού.
Βαμμένη, φτιασιδωμένη, θαμβωτική, στεγνώνουν επάνω στο δέρμα σου τα ίχνη του ιριδίζοντος πόθου του Άδωνη, του Ταμμούζ, του Όσιρι».
Η Αναγνωστάκη μας δείχνει, όπως και η Ρέα Γαλανάκη στο «Βίος και Πολιτεία του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, ότι δεν υπάρχουν απόλυτα στεγανά ανάμεσα στην ποίηση και την πρόζα.
Στο έργο αυτό μεταφράζει επίσης ορφικούς ύμνους και Πίνδαρο, και παραθέτει αυτούσια αρχαιοελληνικά αποφθέγματα.
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα για τον Έρωτα:
«Έρωτα σε φοβάμαι (έτσι, με bold χαρακτήρες)
Έχεις τα φτερά ενός αγγέλου που ξεστράτισε.
Το μαστίγιο του πόθου.
Τα καρφιά του πάθους.
Τις αλυσίδες της δέσμευσης.
Το ναι της υποταγής.
Αινιγματικός, κρύβεσαι πίσω από λέξεις».
Τολμηρή στις μεταφορές και τις εικόνες της, η Αναγνωστάκη είναι μια από τις πιο αξιόλογες φωνές της νεοκρητικής σχολής.
Σε αγγλική μετάφραση εκδόθηκαν και ορισμένα της ποιήματα με τίτλο Dreams of birth (Paralos 2005), ενώ η «Μεγάλη πορεία» εκδόθηκε πέρυσι σε δίγλωσση έκδοση, ελληνικά και πολωνικά, στη Βαρσοβία. Οι αρχαιοελληνικές εμμονές της φαίνονται και εδώ στα περισσότερα ποιήματα της συλλογής, σε κάποια μάλιστα και στους τίτλους (Κούρα Αθηνά, Η Σίβυλλα).
Δημιουργία προσδιορισμών με γενική στη θέση επιθέτων (Βάρβαροι του κέρδους, ισοβίτης της μοναξιάς, νύχτα των κόσμων), έξυπνες μεταφορές (οχήματα παράφρονα, αναμαλλιασμένα σύννεφα) είναι χαρακτηριστικά υφολογικά στοιχεία του έργου.
Έχοντας μια μακρά μαθητεία στο οικολογικό κίνημα, δεν μπορώ να μη παραθέσω ένα δείγμα της ποίησης της Αναγνωστάκη από το ποίημα «Οικολογία».
«Έγκλειστος σε κρύπτες από μπετόν
Δένεις κόμπους υπομονής τη ζωή σου.
Τη συντηρείς με ψέματα.
Κι εσύ που γεύτηκες ψωμί από γλυκό σιτάρι
Κι ήπιες κρασί από λιαστό αμπέλι,
Τρέφεσαι με τροφές συνθετικές».