Γρηγόρι Τσουχράι, Καθαρός ουρανός (Чистое небо, 1961)

Γρηγόρι Τσουχράι, Καθαρός ουρανός (Чистое небо, 1961)

 

  Η βικιπαίδεια αναφέρει σαν τις τρεις καλύτερες ταινίες του Τσουχράι τον «41^ο», τη «Μπαλάντα του στρατιώτη» και τον «Καθαρό ουρανό». Τον «41^ο» τον είδα τουλάχιστον δυο φορές και άλλες τόσες τη «Μπαλάντα του στρατιώτη». Η τελευταία ήταν προχθές, και είπα επί τη ευκαιρία να ξεμπερδεύω με τον Τσουχράι βλέποντας και τον «Καθαρό ουρανό» που δεν θυμάμαι να τον είχα ξαναδεί.

  Ξέροντας την εμμονή του Τσουχράι με τον ματαιωμένο έρωτα δεν είχα καμιά αμφιβολία ότι ο έρωτας της Σάσας, μαθήτριας ακόμη, με τον Αλιόσα Αστάχοφ, τον διάσημο αεροπόρο που έσκασε μύτη μια φορά σε ένα αποκριάτικο πάρτι τους με αστείο τρόπο, θα ματαιωθεί.

  Ξεσπάει ο πόλεμος, αυτή τον αναζητά, τον βρίσκει, κλείνουν ραντεβού, αυτός πιστεύει ότι ήθελε να κάνει σεξ μαζί του, όχι, είναι ερωτευμένη μαζί του, τα πράγματα δεν μπορούν να γίνουν τόσο γρήγορα. Τέσσερις μέρες έχει ακόμη στη διάθεσή του, μετά πρέπει να γυρίσει, θα έχουν επισκευάσει το αεροπλάνο του. Μόλις που κατάφερε να προσγειωθεί, έχοντας καταρρίψει ένα εχθρικό αεροπλάνο. Αυτή θέλει να βλέπονται κάθε μέρα. Αυτός συμφωνεί. Θα τους δούμε σε πολλές τρυφερές σκηνές.

  Από τα μεγάφωνα μεταδίδεται ο ηρωισμός του Αστάχοφ που κατέρριψε ένα εχθρικό αεροπλάνο εμβολίζοντάς το. Σώθηκε, αλλά τραυματισμένος.

  Μόλις συνήλθε από τα τραύματά του ξαναβρέθηκαν. Με δικιά της πρωτοβουλία θα ολοκληρώσουν τη σχέση τους.

   Από τα μεγάφωνα θα αναγγελθεί πάλι ότι ο υποσμηναγός Αστάχοφ έπεσε ηρωικά σε μια αερομαχία που τα εχθρικά αεροπλάνα αριθμητικά υπερτερούσαν. Θα παρασημοφορηθεί μετά θάνατο.

  Δεν είχα καμιά αμφιβολία πώς το ρομάντζο θα είχε unhappy end.

  Μα πώς είναι δυνατόν, η ταινία βρίσκεται ακριβώς στη μέση.

  Βλέπουμε την Σάσα έγκυο. Γεννάει το γιο του. Ο πόλεμος τελειώνει. Ο Πέτια, μαθητικό φλερτ, είναι ερωτευμένος μαζί της θέλει να την παντρευτεί. Αυτή αρνείται.

  Θα επιστρέψουν η αδελφή της και ο άντρας της που είχαν απομακρυνθεί κατά τη εκκένωση (απομάκρυνση των κατοίκων πολύ μακριά από το μέτωπο, νομίζω στη Σιβηρία) και θα συγκατοικήσουν. Μαζί τους και ο Σεργκέι, ο μικρός αδελφός τους.

  Και μετά; αναρωτιόμουνα. Η ταινία είχε ακόμη μάκρος.  

  Οποία έκπληξη!!! Ο Αλιόσα θα κάνει την εμφάνισή του μια μέρα. Η Σάσα τρέχει και τον αγκαλιάζει με πάθος. Το πρόσωπό του ήταν χαρακωμένο από τα τραύματα.

  Και εδώ ξεκινάει μια άλλη ταινία, πολιτική αυτή τη φορά.

  Ο Αλιόσα μπεκροπίνει σε μια ταβέρνα. Ο άντρας της αδελφής του, που έξυπνα είχε αποφύγει τη στράτευση επικαλούμενος πρόβλημα υγείας, θέλει να τον διώξουν. Αποκλείεται.

  Μα δεν βλέπει πώς έχει καταντήσει ο Αλιόσα; Γιατί να μη δεχτεί την πρόταση του Πέτια; Όλο της τριβιλίζει τα αυτιά η αδελφή της και ο γαμπρός της.

  Ο Αλιόσα είχε μεν καταρριφθεί, αλλά δεν είχε σκοτωθεί. Προτίμησε να πέσει στα χέρια των γερμανών παρά να αυτοκτονήσει. Θα τον βάλουν σε καταναγκαστική εργασία. Και ο πόλεμος θα τελειώσει και θα γυρίσει στην πατρίδα.

  Αν δεν το ήξερα, θα μου προκαλούσε έκπληξη.

  Τη μοίρα του Αλιόσα την είχαν όλοι οι αιχμάλωτοι των γερμανών. Γιατί παραδοθήκατε; Σίγουρα θα προδώσατε. Φυλακή.

  Όταν αποφυλακίσθηκε φυσικά αποστρατεύθηκε. Αυτό ήταν η αιτία που μπεκρόπινε, από απελπισία.

  Ακολουθεί μια απολογητική συζήτηση με τον αδελφό της Σάσας που θυμίζει τις σταλινικές δίκες. -Εν τάξει, είμαι αθώος, αλλά δεν θα κατηγορήσουμε το κόμμα, μπροστά στην υπεράσπιση της μεγάλης ιδέας είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν και αθώοι ανάμεσα στα θύματα.

  Ο Σεργκέι δεν συμφωνεί. Αυτός φροντίζει να βρίσκεται μακριά από τις κομματικές κατηχήσεις που δεν τις πιστεύει πια.

  Μετά;

  Πεθαίνει ο Στάλιν. Οι ανδριάντες του γκρεμίζονται, οι φωτογραφίες του καταστρέφονται και ο Μπέρια εκτελείται.

  Τον φωνάζουν για να επανεξετάσουν την υπόθεσή του.

  -Γιατί να με ταλαιπωρούν πάλι;

  -Πού ξέρεις, τα πράγματα τώρα έχουν αλλάξει.

  Και πράγματι άλλαξαν.

  Οι αιχμάλωτοι πολέμου (ίσως όχι όλοι) αποκαταστάθηκαν και επανέκτησαν τις δουλειές τους. Ο Αλιόσα ξαναπετάει με υπερσύγχρονο αεροπλάνο.

  Η ταινία ξεκινάει από το τέλος, όλα όσα θα παρακολουθήσουμε στη συνέχεια είναι αναμνήσεις της Σάσας.

  Ένα αεροπλάνο ετοιμάζεται για απογείωση. Μετά βλέπουμε ένα αμάξι να τρέχει σαν τρελό. Φτάνει στο αεροδρόμιο. Κατεβαίνει Η Σάσα με κάποιον. Κοιτάζει το αεροπλάνο που ανεβαίνει στον ουρανό. -Είμαι σίγουρη ότι είναι αυτός. -Γνωστός σας;

  Γνέφει καταφατικά.

  Ένδειξη για το happy end, που όμως είναι πολύ μικρή. Μόνο στο τέλος που θα ξαναδούμε την ίδια σκηνή, με την Σάσα να αποχωρεί μετά από λίγο, καταλαβαίνουμε.

  Βλέπουμε το αεροπλάνο να πετάει πάνω από τα σύννεφα. Καθαρός ουρανός. Ξέρουμε βέβαια τον συμβολισμό, ο ουρανός καθάρισε από τα σταλινικά σύννεφα. Το ίδιο και τα πλάνα με χιόνια και πάγους που λειώνουν, εντελώς άσχετα με την πλοκή, μετά το άκουσμα του θανάτου του Στάλιν.

  Το ότι η ταινία είναι έγχρωμη έχει και αυτό τον συμβολισμό του. Το ασπρόμαυρο του πολέμου που είδαμε στις άλλες δυο ταινίες δεν έχει θέση πια στην μετασταλινική Σοβιετική Ένωση.

  Εξαιρετικός σκηνοθέτης ο Τσουχράι, μου άρεσε πολύ η σκηνή που το τραίνο περνάει μπροστά από την κάμερα με ταχύτατα αστραπής. Οι γυναίκες που ήλθαν να χαιρετίσουν τους άντρες τους είναι αδύνατο να τους αναγνωρίσουν, όμως θα κουνάνε τα χέρια τους σε χαιρετισμό και αυτοί θα απαντάνε με τον ίδιο τρόπο. Επίσης η σκηνή της επιστροφής του Αλιόσα, που η Σάσα τον νόμιζε νεκρό. Η μεγάλη της συγκίνηση υπογραμμίζεται σκηνοθετικά με κύματα φωτός πάνω στα πλάνα.

  Μα τι εξαιρετική ταινία ήταν αυτή!!!