Ιωάννα Καρυστιάνη, Ο άγιος της μοναξιάς

Ιωάννα Καρυστιάνη, Ο άγιος της μοναξιάς

Κρητικά Επίκαιρα, Σεπτέμβρης 2005

«Ο άγιος της μοναξιάς» είναι ένας άγιος Παύλος, βυζαντινός. Το μαθαίνουμε στο τελευταίο βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη, που έχει ακριβώς αυτό τον τίτλο.
Η Καρυστιάνη εικονογραφεί, δεν αφηγείται. Ένα γεγονός κορύφωσης της αφήγησης, γεγονός «σπουδαίο» όπως η μητροκτονία στην Ορέστεια, είναι ο φόνος της Κλαίρης Αμανατίδη-Σεμερτζίδη από το γιο της. Όμως δεν τον αφηγείται, δεν τον παρουσιάζει θεατρικά. Τον αναφέρει απλώς σαν το γεγονός που αιτιολογεί τον εγκλεισμό στο ψυχιατρείο του γιου της, ενός γιου βαρυμένου κληρονομικά με την τρέλα. Η αγωνιούσα μητέρα θα τον παγιδεύσει με την υπερπροστατευτική της αγάπη. Αυτός θα δραπετεύσει σκοτώνοντάς τη, για να παγιδευτεί αμετάκλητα στους τοίχους του Δρομοκαΐτιου.
Η Καρυστιάνη, για να περιγράψει το χρονικό πλαίσιο της ιστορίας της χρησιμοποιεί συχνά στίχους τραγουδιών, λαϊκών και μη, που έχουν γίνει σουξέ. Ο Γιάννης Ξανθούλης αρέσκεται περισσότερο στους τίτλους κινηματογραφικών ταινιών, ενώ ο Γεράσιμος Δενδρινός χρησιμοποιεί και τα δυο.
Η Καρυστιάνη επίσης ψυχογραφεί, δεν προσωπογραφεί. Ο ασθματικός, ασύνδετος και μακροπερίοδος λόγος της σκοπό έχει να αποδώσει τον ταραγμένο ψυχικό κόσμο των ηρώων της, που δέρνονται μέσα στη μοναξιά. Τη μοναξιά, που ακόμη κι αν καταφέρουν να της ξεφύγουν προς στιγμή, αμετάκλητα θα επιστρέψουν σ’ αυτήν- ή στον τάφο, όπως η Κλαίρη Αμανατίδη. Στα προηγούμενα έργα της τον εντοπίσαμε ως μειονέκτημα. Εδώ όμως «δένει» με το θέμα της πολύ περισσότερο.
Την αγωνία της Κλαίρης για το γιο της έρχεται να προσθέσει η Στέλλα, καθηγήτρια στο γυμνάσιο του μικρού, απομονωμένου νησιού, που τα φτιάχνει με το γιο της. Μοναξιασμένη και αυτή, θα ξορκίσει τη μοναξιά της μ’ αυτή τη σχέση. Η μάνα ανησυχεί, ξέροντας το αδιέξοδό της. Θα χάσει τον άνδρα, αλλά θα κερδίσει το παιδί που έχει μέσα της.
Η μοναξιά της Στέλλας είναι κυριολεκτική, αφού ζει μόνη. Η μοναξιά αυτή περιγράφεται εξαντλητικά στο έργο, με όλες τις μορφές της και όλες τις αποχρώσεις της. Η μόνη ελπίδα διαφυγής, η μόνη διέξοδος, αν μπορεί να θεωρηθεί διέξοδος, είναι το παιδί, που το απόκτησε ως ανύπαντρη μητέρα με έναν άντρα μητροκτόνο που βρίσκεται σε ψυχιατρική κλινική. Αν τελικά η μοναξιά των ηρώων της Καρυστιάνη δεν είναι απόλυτη, είναι όμως απόλυτη η δυστυχία τους.
Ο συγγραφέας είναι το ύφος του, και αυτό που χαρακτηρίζει το ύφος της Καρυστιάνη είναι ασύνδετες προτάσεις σε μακρές περιόδους, όπου μπορεί να περάσει και μισή σελίδα πριν συναντήσεις τελεία. Πιστεύοντας στη ρήση των προγόνων μας «ουκ εν τω πολλώ το ευ», θα έλεγα ότι γίνεται κατάχρηση της μακροπεριόδου. Η ανάγνωση γίνεται κουραστική σε αρκετά σημεία του έργου. Βέβαια δεν είναι κριτήριο ποιότητας το ευχάριστο της ανάγνωσης ή μη. Εξάλλου το μεγάλο τιράζ των έργων της μάλλον δείχνει το αντίθετο. Εγώ όμως, επειδή πριν από βιβλιοκρητικός είμαι και αναγνώστης, πρέπει να πω ότι με κουράζει. Παρολαυτά όμως σκοπεύω να την παρακολουθώ. Και όχι μόνο από κρητικό πατριωτισμό.