Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Χρήστος Μηλιόνης

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Χρήστος Μηλιόνης

  Στη Λέσχη Ανάγνωσης του Victoriasquareproject είπαμε να συζητήσουμε τη «Φόνισσα». Την είχα διαβάσει τουλάχιστον δυο φορές, μια και ένα απόσπασμά της που υπήρχε στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας το δίδαξα επανειλημμένα. Εξαιρετικό διήγημα, το ξαναδιάβασα, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα να μου ανοίξει η όρεξη για τον Παπαδιαμάντη. Διάβασα κάποια γνωστά του διηγήματα, καθώς και όλα τα διηγήματα που βρήκα ότι μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, βλέποντας βέβαια και τις αντίστοιχες ταινίες. Όταν διάβασα το «Βαρδιάνο στα σπόρκα» πήρα την απόφαση να διαβάσω όλο τον Παπαδιαμάντη, εκτός από τα δυο μυθιστορήματα «Οι έμποροι των εθνών» και η «Γυφτοπούλα», που μου φάνηκαν καταθλιπτικά όταν διάβασα για το περιεχόμενό τους. Είχα διαβάσει ήδη το πρώτο από τα τρία του μυθιστορήματα, τη «Μετανάστιδα». Έτσι λοιπόν συνεχίζω με το πρώτο διήγημα, ακολουθώντας στο εξής τη σειρά με την οποία παρατίθενται στα πεντάτομα άπαντά του και που φαντάζομαι είναι η σειρά με την οποία γράφηκαν, τον «Χρήστο Μηλιόνη».

  Ο Χρήστος Μηλιώνης είναι ιστορικό πρόσωπο, κλέφτης και αρματωλός, που έδρασε στα μέσα του 18^ου αιώνα. Με βάση το ομώνυμο δημοτικό τραγούδι ο Παπαδιαμάντης έγραψε το διήγημά του. 

  Το στόρι χοντρικά είναι το εξής.

  Ο Χαλήλ, πλούσιος τούρκος αγάς, ζητάει τη Βάσω από τους γονείς της για το χαρέμι του.  Αυτοί αρνούνται. Αρραβωνιάζεται στο μεταξύ τον Νίκο. Ο αγάς την απαγάγει (Μου θύμισε την «Κριτσοτοπούλα»). Οι γονείς της και ο Νίκος καταφεύγουν στον καδή. Αυτός δικαιώνει τον αγά. Ο Χρήστος Μηλιώνης, νονός της Βάσως, σχεδιάζει να απαγάγει τον καδή, τον αγά και εκείνον που τον βοήθησε στην απαγωγή. Την απαγωγή των τελευταίων την αναθέτει σε φίλους, σαν πιο εύκολη, ενώ ο ίδιος αναλαμβάνει τον καδή (αληθινό περιστατικό, σύμφωνα με τη βικιπαίδεια). Οι άλλοι δυο αποτυγχάνουν, με αποτέλεσμα να μπλέξουν σε περιπέτειες οι γονείς της και ο αρραβωνιαστικός της.

  Ο Χαλήλ εκβιάζει την Βάσω να ενδώσει στο γάμο τους, αλλιώς θα εκδικηθεί τους γονείς της για την απαγωγή του καδή. Η Βάσω ενδίδει, παρά τους φόβους που έχει ότι οι άλλες γυναίκες του θα την δηλητηριάσουν (Μου θύμισε την ταινία “Once upon a time, cinema”, του Mohsen Makhmalbaf). Όμως καταφέρνει να το σκάσει. Μεταμφιέζεται σε τούρκο και ακολουθεί το απόσπασμα που θα επιτεθεί στο σώμα του Μηλιώνη, που είναι ταμπουρωμένοι στο βουνό. Ζητείται εθελοντής για να του παραδώσει ένα μήνυμα. Παρουσιάζεται, αλλά μαζί της και κάποιος χριστιανός, προδότης. Στο βουνό θα παλέψει με τον προδότη, καταφθάνουν οι κλέφτες και ο προδότης συλλαμβάνεται.

  Οι τούρκοι επιτίθενται, όμως οι άντρες του Μηλιώνη τους αποκρούουν, προκαλώντας τους βαριές απώλειες. Στην αντεπίθεσή τους οι απώλειες των τούρκων πολλαπλασιάζονται.

  Οι τούρκοι καλούν τον Μηλιώνη για διαπραγματεύσεις. Του προσφέρουν το αρματολίκι. Ήταν παγίδα, και ανάμεσα σ’ αυτούς που του την έστησαν ήταν και ένας τούρκος αδερφοχτός του. Μονομαχούν, και σκοτώνονται και οι δυο (Μου θύμισε τον «Καπετάν Μιχάλη» και τον Νουρήμπεη, αδερφοχτοί και οι δυο, που μονομαχούν αλλά σκοτώνεται μόνο ο Νουρήμπεης. Θυμήθηκα και την προγιαγιά μου που είχε γίνει αδερφοχτή με δώδεκα παλικάρια, χαΐνηδες).

  Όμως να παραθέσουμε ένα απόσπασμα.

 « Τῷ ὄντι ὁ Χρῆστος Μηλιόνης (διότι ἐκεῖνος ἦτο ὁ ἀρχηγὸς τῆς εἰσβολῆς) δὲν συνήθιζε νὰ κάμνῃ ἀτελῆ σχέδια. Ἐμίσει τὴν βραδεῖαν μεταμέλειαν καὶ διὰ τοῦτο ἐπροτίμα νὰ προνοῇ καλῶς τὰ ἐνδεχόμενα. Προτοῦ ν᾽ ἀποφασίσῃ τὸ τολμηρὸν τοῦτο διάβημα, εἶχε φροντίσει νὰ ὁπλίσῃ χριστιανούς τινας ἐπικούρους ἐκ τῆς Ἀκαρνανίας, ἐξ ἐκείνων τῶν γνωστῶν ὑπὸ τὸ ὄνομα οἱ μονόματοι, οἵτινες δὲν ἦσαν κυρίως ἀρματολοί, ἀλλὰ εἰρηνικοὶ ἀγρόται, δὲν ἀπηξίουν ὅμως νὰ ζώνωνται ἐνίοτε τὴν σπάθην, ὁσάκις εἶχον ἀφορμὴν νὰ βαρυνθῶσι τὸ μονότονον ἔργον των. Οὗτοι οἱ ἀνδρεῖοι ἐνήδρευον ἔξωθεν τῆς πόλεως περιμένοντες τοὺς συντρόφους. Οὗτοι οἱ μονόματοι ἀπήντησαν εἰς τὴν καταδίωξιν τῶν Τούρκων διὰ ραγδαίου καὶ ἀνδρικοῦ πυρός».

  Πρώτη φορά διαβάζω για τους μονόματους, οι οποίοι ήσαν άριστοι σκοπευτές.

  Βέβαια δεν μπορεί να παραβληθεί με τα μεταγενέστερα έργα του Παπαδιαμάντη, όμως είναι και αυτό ένα εξαιρετικό διήγημα.