Stanley Kubrick, Σταυροί στο μέτωπο (Paths of glory, 1957)

Stanley Kubrick, Σταυροί στο μέτωπο (Paths of glory, 1957)

  IN MEMORIAM του Κερκ Ντάγκλας προβλήθηκε χθες βράδυ στο «Σχολείο του σινεμά».

  Έχω πολλές αντιρρήσεις στο να προβάλλονται οι ταινίες με διαφορετικό τίτλο από τον αρχικό, όμως οι παντοδύναμοι νόμοι της αγοράς επιβάλλουν πάντα τη θέλησή τους, ο τίτλος πρέπει να είναι πιασάρικος στη χώρα διανομής. Εντούτοις εδώ θα συμφωνήσω απόλυτα με τον ελληνικό τίτλο και θα διαφωνήσω με τον πρωτότυπο, τον οποίο, αφού είδα την ταινία, τον θεώρησα ολότελα παραπλανητικό.

  Νομίζω ότι αυτό που συμπεραίνουν οι περισσότεροι από τον τίτλο είναι αυτό που συμπέρανα κι εγώ: ο δρόμος προς τη δόξα είναι ο δρόμος της ανδρείας και του ηρωισμού. Βλέποντας όμως την ταινία καταλαβαίνουμε ότι ο Κιούμπρικ έδωσε τον τίτλο κατ’ ευφημισμό, αφού στην πραγματικότητα η ταινία δείχνει το δρόμο της ατιμίας.

  Ένας στρατηγός, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, πείθει τον υφιστάμενό του να διατάξει μια γενική επίθεση για την κατάληψη του «Μυρμηγκόλοφου». Αυτός έχει σοβαρές αντιρρήσεις, είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, θα σκοτωθούν πολλοί, όμως οι αντιρρήσεις του κάμπτονται όταν μαθαίνει για την προαγωγή του.

  Τώρα πρέπει να πείσει αυτός τους υφισταμένους του, ανάμεσα στους οποίους είναι και ο Κερκ Ντάγκλας. Αυτός τελικά θα αναγκασθεί να υπακούσει, παρόλο που βλέπει ότι η επίθεση αυτή είναι καθαρή αυτοκτονία. Και πράγματι, οι στρατιώτες επιστρέφουν πίσω αφού έχουν αποδεκατισθεί.

  Να παραδεχθούνε οι ανώτεροι ότι έκαναν λάθος; Με τίποτα, πρέπει να βρουν τους αποδιοπομπαίους τράγους. Αν δεν καταλήφθηκε ο λόφος είναι εξαιτίας της δειλίας των στρατιωτών που παράτησαν την επίθεση στη μέση, και γι’ αυτό πρέπει να εκτελεσθούν κάποιοι για παραδειγματισμό.

  Θα ήταν περισσότεροι από τέσσερις αν δεν επέμενε ο Κερκ Ντάγκλας. Τελικά συμφωνήθηκε ένας από κάθε λόχο, με κλήρο. Μόνο που τελικά δεν υπήρξε κλήρωση, ο κάθε λοχαγός επέλεξε ποιον να στείλει. Ο λοχαγός ενός λόχου επέλεξε εκείνον που ήταν μάρτυρας στη δική του δειλία, που στοίχισε τη ζωή ενός φαντάρου.

  Οι τέσσερις επιλεγέντες θα καταδικαστούν τελικά, παρά το άδικο και τα νομικά κενά που επεσήμανε στη διαδικασία ο Κερκ Ντάγκλας κατά την υπεράσπισή τους, και θα εκτελεσθούν. Η αγωνία μπροστά στο θάνατο των τεσσάρων καταδικασμένων δείχνεται με τον πιο ανάγλυφο τρόπο.

  Απαισιόδοξος ο Κιούμπικ, το είδαμε και στην ταινία «SOS, Ουάσινγκτον καλεί Μόσχα» (και εδώ πιο ταιριαστός ο ελληνικός τίτλος, πιο διαφωτιστικός για την πλοκή. Τι να καταλάβει το κοινό από ένα τίτλο όπως «Dr. Strangelove»;). Η κόκκινη γραμμή δεν κατάφερε τελικά να αποτρέψει τη ρίψη της ατομικής βόμβας.

  Η ταινία είναι μεταφορά βιβλίου που στηρίζεται σε πραγματικό γεγονός. Όμως, κάτι που θα μπορούσαμε εύκολα να φανταστούμε, δεν ήταν οι μόνοι που καταδικάστηκαν άδικα, για λόγους σκοπιμότητας. Μια γαλλίδα που ήταν ανάμεσά μας στην προβολή της ταινίας μας είπε ότι τα τελευταία χρόνια άρχισαν να ψάχνουν τα αρχεία, και εντόπισαν αρκετές τέτοιες κακοδικίες. Μας είπε επίσης, κάτι που διαβάσαμε τώρα και στη βικιπαίδεια, ότι η προβολή της ταινίας στη Γαλλία επιτράπηκε μόλις το 1975.

  Πολύ καλή σκηνοθεσία, και πιθανώς τα μεγάλα πλάνα μέσα στα χαρακώματα ενέπνευσαν στον Σαμ Μέντες το δικό του οιονεί-μονόπλανο στο «1917».  Και βέβαια ο Κερκ Ντάγκλας ήταν εξαιρετικός.

  Οι μεγάλοι πάντα τη βγάζουν καθαρή, βρίσκουν τους αποδιοπομπαίους τράγους. Να αρχίσω τώρα να γράφω για μια πραγματική ιστορία που την ξέρω αρκετά καλά γιατί συνέπεσε χρονικά με τη δική μου, θα μου ανάψουν τα λαμπάκια κι εγώ προσπαθώ να ξεχάσω.

  Ξαναδιαβάζοντας πριν αναρτήσω θυμήθηκα μια δική μου περίπτωση. Ήταν στην επιστράτευση, θα περνούσαν στρατοδικείο κάποιοι μάρτυρες του Ιεχωβά. Ο διοικητής μου που του είχαν αναθέσει την υπεράσπιση των κατηγορουμένων (το στρατοδικείο ορίζει αυτεπάγγελτα κάποιον αξιωματικό όταν ο κατηγορούμενος δεν έχει συνήγορο υπεράσπισης) βαριόταν να πάει και έστειλε εμένα (υπηρετούσα ως έφεδρος ανθυπολοχαγός). -Κι εγώ τι θα κάνω; -Τίποτα, απλά όταν σε ρωτήσει ο πρόεδρος θα πεις «αιτούμαι την επιείκειά σας κύριοι δικασταί».

  Με μεγάλη ικανοποίηση κάθισα στο κάθισμα του συνηγόρου υπεράσπισης, ενώ μόλις πριν λίγες βδομάδες καθόμουν στο σκαμνί του κατηγορουμένου. Αθωώθηκα λόγω συγγνωστής πλάνης, ο εισαγγελέας με υπερασπίστηκε καλύτερα από το δικηγόρο μου (Ρενιέρης, χανιώτης, θα έχει πάει σίγουρα στον παράδεισο για την καλή του πράξη. Εγώ άραγε πού θα πάω;). Κάπου πρέπει να την έχω γράψει αυτή την ιστορία.

  Με την ευγλωττία που με διέκρινε κατά τη δίκη (μετέφερα κατά γράμμα τα λόγια του διοικητή μου, δεν πρόσθεσα ούτε μια λέξη παραπάνω), δεν είναι να απορεί κανείς που οι κακόμοιροι έφαγαν κάτι καμπάνες, 15 και 20 χρόνια φυλακή. Με ικανοποίηση έμαθα αργότερα ότι οι ποινές αυτές μειώθηκαν στο ελάχιστο, ή εξαγοράστηκαν, δεν θυμάμαι.