Seyyed Asim Mousavi, The ritual dramatic art of Ta’ziyeh (2009)

Seyyed Asim Mousavi, The ritual dramatic art of Ta’ziyeh (2009)

 

  Στο παραδοσιακό θρησκευτικό δράμα Taziyeh αναφέρεται συχνά ο Hamid Naficy στο τετράτομο έργο του «Μια κοινωνική ιστορία του ιρανικού κινηματογράφου», και είχα την περιέργεια να δω τι είναι αυτό το Τατζιγιέ. Δεν έψαξα στη βικιπαίδεια, ήθελα πρώτα να βρω βίντεο, να έχω οπτική εικόνα. Σε μια επιπόλαιη αναζήτηση δεν βρήκα τίποτα στο youtube. Προχθές είπα να το ψάξω άλλη μια φορά, επιμένοντας. Βρήκα τρία σχετικά ντοκιμαντέρ εκτός από μικρά βιντεοκλίπ, τα οποία και είδα.

  Το πρώτο είναι «Η τελετουργική δραματική τέχνη του Τατζιγιέ» του Seyyed Asim Mousavi, διάρκειας δέκα λεπτών, που δίνει τα βασικά χαρακτηριστικά του Τατζιγιέ. Μπορείτε να το δείτε στο youtube.

  Το δεύτερο, «Τατζιγιέ, η ιρανική όπερα», σαρανταοκτώ λεπτών, είναι του  Mohammad Torabzadeh. Δίνει πολύ περισσότερα στοιχεία. Μπορείτε να το δείτε κι αυτό στο youtube.

  Το τρίτο, πενηνταδύο λεπτών, είναι του Abbas Saleh Madresehei και έχει τίτλο «Ta’ziye, the passion play in Practice», Τατζιγιέ, το θρησκευτικό δράμα στην πράξη». Εδώ ο Μαντρεσεχεΐ παίρνει συνέντευξη από κάποιον που ασχολείται με πάθος με το Τατζιγιέ. Δίνει πολλές ενδιαφέρουσες, πρόσθετες πληροφορίες. Και αυτό μπορείτε να το δείτε στο youtube.

  Δεν έχει νόημα να παραθέσω σε περίληψη αυτά που άκουσα, μπορείτε να τα διαβάσετε στον σχετικό σύνδεσμο της βικιπαίδειας. Εγώ εδώ θα κάνω κάποιες συγκριτολογικές παρατηρήσεις.

  Τα έργα Τατζιγιέ αναφέρονται κυρίως στη σφαγή του Χουσεΐν, εγγονού του Μωάμεθ, στην Καρμπάλα, το 680 μ.Χ. σε έναν αγώνα διεκδίκησης της εξουσίας. Ο Χουσεΐν, σαν άλλος Λεωνίδας, αντιμετώπισε με πενήντα τόσους άντρες το στράτευμα των αντιπάλων του, που ήταν κάπου 4000 άνδρες. Φυσικά σφαγιάστηκαν όλοι.

  Οι οπαδοί του Χουσεΐν αποσχίστηκαν από τους σουνίτες, δημιουργώντας τη δική τους αίρεση, τον σιιτισμό. Είναι η επίσημη θρησκεία του Ιράν. Η πλειοψηφία των ιρακινών είναι επίσης σιίτες, όπως άκουσα σε κάποιο ντοκιμαντέρ πρόσφατα.

  Το Τατζιγιέ θυμίζει την αρχαία τραγωδία στα πρώτα της βήματα, που εκδραμάτιζε τα πάθη του θεού Διόνυσου. Ενώ όμως αυτή σιγά σιγά απεξαρτοποιήθηκε από τον Διόνυσο και ασχολήθηκε με κοσμικά θέματα, δεν συνέβη το ίδιο και με το Τατζιγιέ, που απλά σε πολλά δράματα ο Χουσεΐν αντικαταστάθηκε με σιίτες μάρτυρες.

  Τα κοστούμια, όπως και στο ιαπωνικό και στο κινέζικο θέατρο, δεν αντιστοιχούν με ενδυμασία μιας ορισμένης εποχής. Μάλιστα το χρώμα τους είναι συμβολικό. Οι καλοί είναι ντυμένη στα πράσινα, οι κακοί στα κόκκινα, οι γυναικείοι χαρακτήρες, που όπως και στο Νο, στο Καμπούκι και στην Όπερα του Πεκίνου τους υποδύονται άντρες, στα μαύρα, ενώ οι χαρακτήρες που πρόκειται να πεθάνουν είναι ντυμένοι στα λευκά. Εδώ κυριαρχεί ο απόλυτος μανιχαϊσμός, η πάλη ανάμεσα στο καλό και στο κακό, σε πλήρη αντίθεση με την αρχαία τραγωδία.

  Και στα τέσσερα θέατρα βλέπουμε ελάχιστα σκηνικά και props, τα οποία μπορεί να λειτουργούν συμβολικά. Ένα δοχείο με νερό συμβολίζει τον Ευφράτη.

  Υπάρχει και εδώ η τραγουδιστή εκφορά του λόγου, όμως μόνο από τους καλούς, οι κακοί απλώς απαγγέλουν.

   Όταν οι ήρωες περπατάνε γύρω γύρω αυτό σημαίνει ότι διανύουν μεγάλες αποστάσεις, ενώ όταν περπατάνε σε ευθεία γραμμή αυτό σημαίνει ότι διανύουν μικρές αποστάσεις. Κάτι ανάλογο βλέπουμε και στην Όπερα του Πεκίνου.

   Το Τατζιγιέ διαφέρει από τα τρία άλλα είδη θεάτρου ως προς το ό,τι υπάρχουν ζώα στη σκηνή, κυρίως άλογα. Ακόμη και λιοντάρι μπορεί να εμφανιστεί, που όμως δεν είναι πραγματικό, απλώς κάποιος είναι μεταμφιεσμένος σε λιοντάρι. Παρεμπιπτόντως, ο «Χορός του λιονταριού» εμφανίζεται συχνά στο γιαπωνέζικο (Καμπούκι), αλλά και στο κινέζικο θέατρο.   

  Την αποστασιοποίηση που υπάρχει στο Τατζιγιέ θα τη ζήλευε και ο Μπρεχτ. Οι ηθοποιοί διαβάζουν το ρόλο τους.

  Ο λόγος;

  Οι «καλοί» δεν μπορούν να ενσαρκώσουν τα ιερά πρόσωπα της θρησκείας τους, θα ήταν ιεροσυλία, απλά τα υποδύονται, και με το να διαβάζουν τις γραμμές τους το τονίζουν αυτό στο θεατή. Όσο για τους «κακούς», επίσης δεν θέλουν να τους ενσαρκώσουν οι ηθοποιοί που τους υποδύονται, που και αυτοί υποφέρουν από το δράμα του Χουσεΐν.

  Και οι θεατές;

  Είναι εκστασιασμένοι όπως οι πολύ θρησκευόμενοι στη δική μας θεία λειτουργία.

  Είδαμε και ένα δεκάλεπτο ντοκιμαντέρ του Hamid Dehghanpour για το δεύτερο στη λίστα θεατρικό είδος του Ιράν, το Naqqali. Τίτλος του: «Naqqali: Iranian dramatic story telling».

  Μονοπρόσωπο αυτό, μπορεί να είναι είτε άντρας είτε γυναίκα αυτός που αφηγείται. Αφηγούνται όσο γίνεται πιο παραστατικά, με ανάλογες χειρονομίες και τόνο φωνής, ένα ιστορικό γεγονός από το «Βιβλίο των Βασιλέων», κλασικό έργο της ιρανικής λογοτεχνίας, ενώ πίσω τους υπάρχει μια τεράστια εικόνα που απεικονίζει το γεγονός αυτό. Συχνά δείχνουν τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται τη συγκεκριμένη στιγμή της αφήγησής τους.

  Μπορείτε και αυτό να το δείτε στο youtube.

  Νομίζω αξίζει να δείτε αυτά τα ντοκιμαντέρ όλοι όσοι ασχολείσθε με τις θεατρικές σπουδές.