Γιώργος Μαρκόπουλος, Η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη

Γιώργος Μαρκόπουλος, Η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη, Εκάτη 2009, σελ. 71

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Ένα εμπεριστατωμένο δοκίμιο αγάπης για τον μεγάλο μας ποιητή

Μόλις είχα τελειώσει την ανάγνωση του μελετήματος «Η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη» του Γιώργου Μαρκόπουλου και είδα ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αντρέι Ταρκόφσκι και Σεργκέι Παρατζάνοφ: τα νησιά». Εκεί, στην αρχή, ακούμε την γυναίκα του Ταρκόφσκι να λέει: «Είναι πολύ σπάνιο μεγάλοι καλλιτέχνες να ελκύονται ο ένας από τον άλλο, να αγαπούν ο ένας τον άλλο, και να είναι φίλοι. Πιο συχνά βλέπουμε έναν ανταγωνισμό ανάμεσά τους. Μια και ζουν σε μεγάλους καλλιτεχνικούς κόσμους και ακολουθούν καθένας, τους κανόνες και τις τροχιές τους, κατά κανόνα αποφεύγουν ο ένας τον άλλο, ιδιαίτερα αν είναι μεγάλα ταλέντα».
Και συνειδητοποίησα τότε πόσο σπάνιο είναι να γράφει ποιητής για ποιητή, να αποκαλύπτεται ένας ποιητής στη μεγαλοσύνη ενός άλλου ποιητή (ειδικά για τον Τάσο Λειβαδίτη και ο Μανόλης Πρατικάκης τρέφει έναν μεγάλο θαυμασμό. Του συμπαραστάθηκε στις τελευταίες του στιγμές, και τις αφηγείται σε ένα από τα καλύτερα αφηγήματά του στο τελευταίο του έργο «Τα αφηγήματα ενός ψυχιάτρου»).
Μέσα από το μελέτημά του αυτό ο Μαρκόπουλος μας δίνει ένα μεγαλειώδες πορτραίτο του ποιητή: Τις ευαισθησίες και τις εμμονές του, τις απογοητεύσεις και τις ελπίδες του. Διεξοδικότατος, δεν παραλείπει καμιά λεπτομέρεια. Παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα από την ποίησή του προεκτείνει το μελέτημά του αυτό σε μια περίπου ανθολόγηση του έργου του.
Χρησιμοποιήσαμε την μεταφορά του πορτραίτου, που όμως συλλαμβάνεται στη συγχρονικότητα ενός gestalt, ενώ η γλώσσα εκτυλίσσεται μέσα στο χρόνο. Ο Μαρκόπουλος χρησιμοποιεί ψηφίδα την ψηφίδα, με αρίθμηση, για να ανασυστήσει την εικόνα του ποιητή. Σταχυολογούμε τις πιο σημαντικές: 1. Η βαθειά πίστη του. 2 Η λειτουργία και ο ρόλος του έρωτα. 3.Η σχέση του με το θάνατο. 4. Ο διαρκής θρήνος του για το χαμένο όραμα. 6. Οι διαρκείς αναφορές του στο πρόσωπο της μητέρας και του πατέρα. 8. Τα έκπτωτα από το κοινωνικό σύνολο άτομα. 10. Η γυναίκα. 11. Οι νεκροί. 12. Οι γέροι. 14. Η ταπείνωση κ.λπ.
Παρεμπιπτόντως, ταπεινά και ο Μαρκόπουλος λέει για αυτό το κείμενό του: «Πάντως, εκείνο που περιμένει αυτό το κείμενο, δεν είναι να δρέψει τις δάφνες όποιας «ανάλυσης», αλλά να παρακινήσει αυτόν που θα το επιθυμούσε, να ξανακοιτάξει όσο πιο προσεκτικά γίνεται και πάλι, αυτό το μοναδικής ομορφιάς δημιούργημα».
Θα μπορούσαμε να κάνουμε μια μικρογραφία του πορτραίτου του Λειβαδίτη με βάση τα λόγια του Μαρκόπουλου, σταχυολογημένα από διάφορες σελίδες:
«Ο Λειβαδίτης, άτομο… εκ φύσεως ενοχικό… συνειδητά υπηρέτησε πάνω από θεωρίες, πίστη, ιδεολογίες, την ποίηση και μόνον αυτή… όλες αυτές οι εποχές και η πληθώρα των συναισθημάτων που συναντάμε, δεν θα μπορούσαν να συστήσουν ποιητικό λόγο, αν δεν ήσαν ενορχηστρωμένα με μια διακριτική μουσική αίσθηση, αν δεν εντάσσονταν σε μια εξαίσια τονική κλίμακα, η οποία κινείται ανάμεσα στην πίκρα, τη μελαγχολία και την τρυφερότητα».
Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την ποίηση του Λειβαδίτη που παραθέτει ο Μαρκόπουλος και δίνει το στίγμα όχι μόνο του ποιητή αλλά και ολόκληρης της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, της γενιάς της ήττας, είναι το παρακάτω:
«Τελικά, δεν έμεινε νύχτα που να μη γράψω πάνω στο χνοτισμένο τζάμι δυο λόγια για μας, τα γράμματα σβήνουν γρήγορα, ποιος μας θυμάται, πολλοί σύντροφοι πέθαναν, άλλοι χαθήκαν ακόμα πιο οριστικά, όσοι επιζήσαμε βαδίζουμε παράμερα, με τα ρολόγια μας σταματημένα σ’ έναν άλλο χρόνο (γι αυτό και γερνάμε τόσο επώδυνα)-και μόνο καμιά φορά καθώς στριφογυρίζομε αμήχανα το καπέλο μας ακούγεται μια σιγανή μουσική από παλιά φθαρμένα κατορθώματα».
Ο Μαρκόπουλος, ταλαντούχος ποιητής βραβευμένος με κρατικό βραβείο ποίησης, είναι ταυτόχρονα και ένας ικανότατος δοκιμιογράφος. Ο συνδυασμός αυτός δεν είναι και τόσο συνηθισμένος. Υπάρχει ο Σεφέρης (Δοκιμές), υπάρχει ο Ελύτης (Ανοικτά χαρτιά), αλλά πόσοι άλλοι είναι ακόμη; Ένα από τα καλύτερα δείγματα του δοκιμιακού λόγου του Γιώργου Μαρκόπουλου είναι και η μελέτη αυτή για το έργο του Τάσου Λειβαδίτη.