Παντελής Βούλγαρης, Το τελευταίο σημείωμα (2017)

Παντελής Βούλγαρης, Το τελευταίο σημείωμα (2017)

Από σήμερα στους κινηματογράφους.

  Τέσσερα χρόνια μετά τη «Μικρά Αγγλία» ο Βούλγαρης μας δίνει «Το τελευταίο σημείωμα». Αναφέρεται στην εκτέλεση των 200 την πρωτομαγιά του 1944, σαν αντίποινα για την εκτέλεση του γερμανού διοικητή της Λακωνίας και τριών γερμανών στρατιωτών από τους αντάρτες.

  Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Ναπολέων Σουκατζίδης. Κομμουνιστής, φυλακισμένος από το 1936, εκτελεί χρέη διερμηνέα στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Θα βρεθεί ανάμεσα στους 200. Ο διοικητής του στρατοπέδου θέλει να του χαρίσει τη ζωή. Όμως πώς; Θα πάρει κάποιος άλλος τη θέση του; Η διαταγή είναι να εκτελεσθούν 200. Αρνείται. Και εκτελείται.

  Μήπως ήταν βλάκας ο διοικητής; Μα να εκτελέσει τον διερμηνέα του; Μπα, απλά υπάκουσε στην εντολή. Η εντολή έλεγε να είναι διακόσιοι και έπρεπε να εκτελέσει διακόσιους. Η Γερμανία όπως και η Ιαπωνία βγήκαν τελευταίες από τη φεουδαρχία και γι’ αυτό η αξία της πειθαρχίας στους ανωτέρους, κυρίαρχη στα φεουδαρχικά καθεστώτα, ήταν ακόμη ιδιαίτερα έντονη.

  Δεν ήταν όλοι οι γερμανοί έτσι. Στην Κρήτη, ένας πατέρας έπεσε στα χέρια του γερμανού αξιωματικού παρακαλώντας τον να πάρει τη θέση του γιου του. Ο γερμανός συγκινήθηκε και χάρισε τη ζωή στο γιο, χωρίς να βάλει βέβαια στη θέση του τον πατέρα.

  Όσοι ιταλοί είδαν τον «Στρατηγό Ντέλα Ρόβερε» του Ροσελίνι, βλέποντας τον Βιτόριο ντε Σίκα να δίνει και αυτός ένα «τελευταίο σημείωμα» στον διοικητή της φυλακής και να πηγαίνει να στήνεται στον τοίχο με τους υπό εκτέλεση πατριώτες αρνούμενος την προσφορά του να τον εξαιρέσει, θα ανασήκωσαν τους ώμους τους με τη σκέψη «Αυτό μόνο στον κινηματογράφο γίνεται». Δεν μπορούσαν να ξέρουν ότι είχε συμβεί κάτι παρόμοιο, στην πραγματικότητα, στην Ελλάδα.

  Νόμιζα ότι ο Σουκατζίδης ήταν γνωστός, όμως η Ιωάννα Καρυστιάνη μας είπε στην δημοσιογραφική προβολή όπου παραβρέθηκε με τον άντρα της μιλώντας για την ταινία και απαντώντας σε ερωτήσεις, ότι πάρα πολλοί απ’ αυτούς που ρώτησε δεν τον είχαν ξανακούσει.

  Ίσως κι εγώ να μην τον είχα ξανακούσει αν δεν τύχαινε να κατάγομαι από την Ιεράπετρα, όπου εργάστηκε ο Σουκατζίδης (νομίζω λογιστής στο εργοστάσιο Μίνως, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων προπολεμικά), και όπου αρραβωνιάστηκε την Χαρά Λιουδάκη, αδελφή της Μαρίας.

  Το πατριωτικό μαζί με το υπαρξιακό συμπλέκονται στην ταινία. Πώς είναι να περιμένεις το θάνατο; Οι τελευταίες σκηνές με τις εκτελέσεις που δείχνουν το υψηλό φρόνημα των πατριωτών είναι συγκλονιστικές.

  Χαροκαμένη η Χαρά. Όχι μόνο σκότωσαν τον αρραβωνιαστικό της αλλά και την αδελφή της τη Μαρία Λιουδάκη  (την είχε δασκάλα ο πατέρας μου), οι άντρες του Μπαντουβά (διαβάστε τον σύνδεσμο). Ο καθηγητής μου ο Μανώλης Μιλτιάδη Παπαδάκης που μας έφυγε πρόπερσι έγραψε ένα βιβλίο για τη ζωή της.

  Παρεμπιπτόντως να γράψω εδώ ότι ο πατέρας μου σαν από θαύμα σώθηκε από το πολύ ξύλο που έφαγε από τους μπαντουβάδες. Χάρη σ’ αυτό το θαύμα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, έχω γράψει αλλού σχετικά.

  Ωραία η ταινία του Παντελή Βούλγαρη, ήρωας ο Σουκατζίδης μ’ αυτή του τη στάση, όμως δεν μπορώ να μην κάνω κάποιες σκέψεις. Αν….

  Αν δεν ήταν ανάμεσα στους 200 και δεν είχε εκτελεστεί, υπήρχαν πολλές πιθανότητες να εκτελεστεί από ένα άλλο απόσπασμα, αποτελούμενο από έλληνες αυτή τη φορά, στον εμφύλιο.

  Αν στον εμφύλιο είχε νικήσει η Αριστερά, υπήρχαν κάποιες πιθανότητες να εκτελεστεί στις «Δίκες της Αθήνας», από τους συντρόφους του.

  Αλλά, όπως λέει και το ανέκδοτο, αν η γιαγιά μου είχε… θα ήταν παππούς.   

  Όπως έχω εμμονή με τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους, έτσι έχω εμμονή και με τις συμπτώσεις. Γυρνώντας από την προβολή είδα μια αναγνώριση στο σταθερό μου. Κοιτάζω τα πέντε τελευταία ψηφία και τα βάζω στην εύρεση στην ηλεκτρονική ατζέντα σε word που έχω στον υπολογιστή μου για να δω ποιος με πήρε. Και βγαίνει ένας άλλος Βούλγαρης, ο Διονύσης, συνάδελφος, ο πληροφορικάριος στο Βαρβάκειο, που πολύ με βοήθησε με διάφορα προβλήματα που είχα στον υπολογιστή μου. Χάρη σ’ αυτόν έσωσα κάποτε ένα σωρό αρχεία. Όχι, δεν με είχε πάρει, ίσως κατά λάθος. Χαρήκαμε όμως και οι δυο που τα είπαμε μετά από έξι χρόνια, όσα είμαι συνταξιούχος. Την επομένη βλέπω στο κινητό μου επίσης ένα μήνυμα, για κάποιο τηλεφώνημα που έληγε στα ίδια ψηφία, αλλά υπήρχε και το όνομα. Ήταν η φίλη μου η Δέσποινα, πρόεδρος του συλλόγου κατωχωριτών.

  Και το πιο περίεργο: τα τηλέφωνά τους διέφεραν μόνο σε ένα ψηφίο. Η πιθανότητα για μια τέτοια σύμπτωση στα είκοσι τόσα κινητά τηλέφωνα που είχα καταχωρημένα ήταν μια στο εκατομμύριο, ίσως και παραπάνω.