Παναγιώτα Μπλέτα, Η ψευδαίσθηση της ανάπτυξης

Παναγιώτα Μπλέτα, Η ψευδαίσθηση της ανάπτυξης, ΑΛΔΕ 2019, σελ. 77

Τι «δεν» είναι ανάπτυξη μας λέει η Μπλέτα, διαλύοντας την ψευδαίσθηση της ανάπτυξης

   Ανάπτυξη, ανάπτυξη, λέξη που βρίσκεται στο στόμα όλων, κυρίως πολιτικών και οικονομολόγων. Όμως είναι όντως ανάπτυξη αυτό που συνήθως τα εγχειρίδια πολιτικής οικονομίας ορίζουν ως ανάπτυξη; Στην πραγματικότητα με τη λέξη ανάπτυξη εννοούν την οικονομική ανάπτυξη, την αύξηση του ΑΕΠ. Γιατί ανάπτυξη στην πραγματικότητα είναι η ανάπτυξη της ευημερίας ενός λαού, της οποίας η οικονομική ανάπτυξη είναι μόνο μια παράμετρος, η οποία μάλιστα πολλές φορές την υπονομεύει.

  Στα τελευταία της βιβλία (έχουμε γράψει για τα επτά από τα δεκαεπτά της, με τελευταίο τις «Απορίες της επανάστασης») η Μπλέτα εγκαταλείπει την ποίηση και αγκαλιάζει το δοκίμιο. Θέμα του σημερινού βιβλίου της είναι η πολυδιαφημισμένη ανάπτυξη. 

  Η οικονομική ανάπτυξη έχει διάφορες παραμέτρους, μια από τις οποίες είναι η τεχνολογική ανάπτυξη. Όμως η Μπλέτα μας λέει ότι «Δεν είναι ανάπτυξη η υπερβολική και κακή χρήση της τεχνολογίας» (ο τίτλος του δεύτερου κεφάλαιου). Σ’ αυτό διαβάζουμε: «Δεν είναι ανάπτυξη να κάνουμε ουρές έξω από τα καταστήματα προκειμένου να αγοράσουμε το καινούριο i-phone, όταν στερούμαστε το βασικό εισόδημα που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε» (σελ. 20-21).

  Το άκουσα από φίλη. Γυναίκα στεκόταν στην ουρά για τη ρύθμιση του στεγαστικού δανείου της. Βγάζει το κινητό της, καινούριο i-phone. Τα δυο παιδιά της την ακολουθούσαν κρατώντας στα χέρια τους πανάκριβα i-phone. -Μα κυρία μου, εδώ χρωστάτε, και παίρνετε τόσο ακριβά κινητά; -Ναι, δεν θέλουμε να μείνουμε πίσω από την τεχνολογία, ήταν η απάντηση.

  Η όποια ανάπτυξη δεν είναι για όλους. «Το 80% των παγκόσμιων πόρων χρησιμοποιείται από μόλις το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού» (σελ. 28).

  Εγώ σίγουρα δεν ανήκω στο 80%.

  Η ανάπτυξη δεν είναι το ζητούμενο αλλά η ευτυχία των ανθρώπων.

  «Η ευτυχία και η πραγματική ευημερία απορρέουν από την υψηλότερη ποιότητα ζωής την οποία δεν προσφέρει όμως η υπερπαραγωγή που γεννιέται για να καλύψει την υπερκατανάλωση. Υψηλότερη ποιότητα ζωής δημιουργείται από την κάλυψη των αναγκών του ανθρώπου που τον βοηθούν να γίνει χρησιμότερος και αλληλέγγυος με τους άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ανάπτυξη» (σελ. 30).

  Και για να διαλύσει την ψευδαίσθηση της ανάπτυξης η Μπλέτα βάζει ως πρώτη φράση των τίτλων των κεφαλαίων του βιβλίου «Δεν είναι ανάπτυξη…».

  Δεν είναι ανάπτυξη η πεταμένη τροφή. Δεν είναι ανάπτυξη η υπερβολική και κακή χρήση της τεχνολογίας. Δεν είναι ανάπτυξη τα ηλεκτρονικά απορρίμματα. Δεν είναι ανάπτυξη η υπερκατανάλωση. Δεν είναι ανάπτυξη η πεταμένη τροφή. Δεν είναι ανάπτυξη η κακή εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών μιας χώρας. Δεν είναι ανάπτυξη η περιστασιακή ή εκ περιτροπής και η χαμηλά αμειβόμενη εργασία. Δεν είναι ανάπτυξη η παιδική εργασία στον Τρίτο Κόσμο. Δεν είναι ανάπτυξη η ελεύθερη αγορά. Δεν είναι ανάπτυξη οι ιδιωτικοποιήσεις των αγαθών που πρέπει να είναι δημόσια. Δεν είναι ανάπτυξη η παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ όταν υπάρχουν χώρες που μαστίζονται από τη φτώχεια. Δεν είναι ανάπτυξη η φιλανθρωπία.

  Όποιος έχει αντίρρηση για κάποιους από τους τίτλους δεν έχει παρά να αγοράσει το βιβλίο, να δει τα επιχειρήματα. Τότε νομίζω ότι θα πάψει να έχει οποιαδήποτε αντίρρηση.

  Όμως ας δώσουμε δυο ακόμη αποσπάσματα.

  «Ο μπερδεμένος πολίτης λοιπόν θεωρεί ότι, υιοθετώντας έναν οικολογικό τρόπο κατανάλωσης αναπτύσσει οικολογικές ευαισθησίες. Η αλήθεια όμως είναι ότι, απλά γίνεται καταναλωτής μιας καινούργιας αγοράς που έχει εφεύρει το ισχύον οικονομικοπολιτικό σύστημα, για να επιτελεί δυο σκοπούς, από τη μια να εκτονώνει συνειδήσεις και από την άλλη να εισπράττει από παντού» (σελ. 53).

  Και δεν είναι μόνο αυτό. Αυτά που πλασσάρονται ως οικολογικά προϊόντα είναι όντως όλα οικολογικά; Περνάνε από επαρκή έλεγχο;

  «Σύμφωνα με έρευνες του ΔΝΤ και ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις είναι πιο αποδοτικές. Αντίθετα, καταβάλλουν μειωμένους μισθούς, υποβαθμίζουν τις συνθήκες εργασίας και αυξάνουν την εισοδηματική ανισότητα. Επίσης σε όλες τις περιπτώσεις, μόνο οι κερδοφόρες κρατικές επιχειρήσεις πωλούνται πάντα και αυτές σε τιμή κατώτερης της αξίας τους» (σελ. 65).

  Μια ακόμη περίπτωση διαφθοράς.

  Εξαιρετικό το βιβλίο αυτό της Μπλέτα, το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

  Μπάμπης Δερμιτζάκης