Νίκου Στρατάκη, Είπεν η ψυχή μου, Αθήνα 1952, σελ. 94

Νίκου Στρατάκη, Είπεν η ψυχή μου, Αθήνα 1952, σελ. 94

  Έχουμε ξαναγράψει για τον Νίκο Στρατάκη (1988-1970), τον «παππού» μας συγγραφέα στα πανωκατωχωρίτικα. Συγκεκριμένα, για το «Ειδύλλιο της Ιβάνκας», και την «Παντοδύναμη Ιεράπυτνα». Φέτος ανασκαλεύοντας τα βιβλία μου στο χωριό ανακάλυψα και την ποιητική του συλλογή «Είπεν η ψυχή μου».

  Εξαιρετικός συγγραφέας, αλλά κυρίως ποιητής, έχουν γράψει πολύ κολακευτικά σχόλια για το έργο του ένα σωρό διακεκριμένοι άνθρωποι του πνεύματος, αποσπάσματα από τα οποία ο Στρατάκης παραθέτει σε ένα ένθετο δισέλιδο, ανάμεσα στους οποίους ο Μανώλης Γιαλουράκης, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Νίκος Παππάς, ο Ν. Πετμεζάς-Λαύρας, ο Λευτέρης Αλεξίου, ο Ανδρέας Καραντώνης, συνολικά 36 ονόματα. Θα παραθέσω το απόσπασμα από τη βιβλιοκριτική του Μπάμπη Κλάρα (όσοι δεν το ξέρουν, αδελφού του Άρη Βελουχιώτη) στην «Βραδυνή» 26-6-1959, για την «Ανθολογία ποιητών της Γαλλίας», έργο που είχα διαβάσει μαθητής. Το είχα βρει στην βιβλιοθήκη της κοινότητας του χωριού μου. Τώρα με τον Καποδίστρια πάει η κοινότητα, πάει η βιβλιοθήκη. Ευτυχώς υπάρχει μια κίνηση με πρωτεργάτη τον Μιχάλη Λιαπάκη για δημιουργία βιβλιοθήκης. Είχαμε μια συζήτηση μαζί του, μαζί με τον ξάδελφό μου τον Γιώργο τον Ψαρουδάκη. Όλα πάνε καλά, σε λίγους μήνες είμαι σίγουρος ότι θα λειτουργήσει. Και, πού ξέρεις, μετά από 50 χρόνια, ένα κατωχωριτάκι μπορεί να πέσει πάνω σε κάποιο δικό μου βιβλίο, όπως εγώ τότε σε κάποια βιβλία του Νίκου Στρατάκη.  

  Και τώρα το απόσπασμα.

  «Πρόκειται για μια αληθινή αναδημιουργία. Δεν πρόδωσε ούτε το βαθύτερο νόημα, ούτε την αισθητική ομορφιά των τραγουδιών αλλοίωσε. Και αν ακόμη ο κ. Στρατάκης δεν είχε παρουσιάσει τη μεγάλη πρωτότυπη ποιητική του παραγωγή, αυτή και μόνη η μνημειώδης μεταφραστική του εργασία, αρκεί να του εξασφαλίσει ξεχωριστή θέση στην ελληνική ποίηση».

  Στα ποιήματα του Στρατάκη το σονέτο κατέχει μια ξεχωριστή θέση. Μετρήσαμε 16 σονέτα. Ένα μάλιστα με τίτλο «Σονέτο» το αφιερώνει «Στον θάνατο του ποιητή Αντώνη Λεκόπουλου (Αναπλιώτη)».

  Το σονέτο ως γνωστόν αποτελείται από δυο τετράστιχες και δυο τρίστιχες στροφές. Αθάνατο παρά την εισβολή του ελεύθερου στίχου, εξακολουθεί να μαγνητίζει ποιητές όπως ο Γιώργος Βέης. Στις τετράστιχες στροφές ο Στρατάκης χρησιμοποιεί την σταυρωτή ομοιοκαταληξία, ενώ στις τρίστιχες, διάφορες ομοιοκαταληξίες. Στα περισσότερα τετράστιχα ο πρώτος και ο τέταρτος στίχος είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι ενώ οι μεσαίοι ιαμβικοί δεκατετρασύλλαβοι. Παραθέτουμε σαν δείγμα το «Θάναι ωραίο».

Ψυχή μου σε μαγέψανε οι χρυσοχέρες μοίρες,

κ’ έγινες είδωλο γλαυκό σε μάτια γλυκερά.

Καρδιά μου αυτή την ακριβή κι ουράνια χαρά

να τη στολίσεις πρόφτασε γαμήλιες πορφύρες.

Κοιμήσου ρήγισσά μου εσύ μες στης καρδιάς το βύσσο

και στων ωραίων ονείρων μου τη στοργική αγκαλιά.

Μήτε με χάδι ανάλαφρο που αφήνουν τα φιλιά,

δε θέλω, πίστεψέ μου το, σου λέω να σε ξυπνήσω.

Μ’ αθέλητα πολύ δειλιώ κι ο φόβος με τρυγάει

τ’ άνοιχτο ρόδο που κρατάς μη λάχει κι ανοιχτεί.

Ας ήταν έτσι να σταθεί να μας χαμογελάει.

Κι όταν η πίστη κι ο ίμερος θάχουνε αγκαλιαστεί,

ας έλθει η μοσχανάσα μου φιλί να σε δροσίσει.

Θάναι ωραίο το ρόδο μου μέσα του να σε κλείσει (σελ. 17).   

 

  Εκτός από τα σονέτα υπάρχουν ποιήματα σε διάφορα άλλα στιχουργικά σχήματα. Ο Στρατάκης δείχνει όμως προτίμηση για τις τετράστιχες στροφές σε πλεχτή ομοιοκαταληξία, όχι πάντα με ίσο αριθμό συλλαβών. Ο ίαμβος βέβαια είναι κυρίαρχος. Παραθέτουμε το «Ζητάω στίχους».

Ζητάω στίχους να σου βρω, ζητάω μέτρα

σαν τους ανθούς των λουλουδιών,

που να μαγεύουν τ’ άψυχα κι αυτή την πέτρα

και νάναι χάδι των χαδιών.

Κι όταν η ακριβόλογη λαλήσει μούσα

με τον εννιάκρουνο σκοπό,

τότε θα δυναστώ που τόσο καρτερούσα

το διαλεχτό σκοπό να πω.

Κι όταν στου έρωτα τα πούπουλα θα γύρεις

στην αηδονίσια τη φωλιά,

πλάι σου θάρθω χαϊδεμένος και ζαφείρης

με λούλουδα και με φιλιά (σελ. 33).

  Το ερωτικό στοιχείο είναι διάχυτο σ’ αυτά τα de profundis, εξομολογητικά ποιήματα του Νίκου Στρατάκη.

Θέλω να μάθεις πως δεν άφησα

στιγμή τον έρωτά μου να πεθάνει.

Στη ραγισμένη γλάστρα η αγάπη σου

ανθεί σαν καταπόρφυρο γεράνι (σελ. 49).

  Αυτή είναι η πρώτη στροφή από το «Θέλω να μάθεις».

  Όταν δεν συνομιλεί με κάποια αγαπημένη ο Στρατάκης είναι ενδοσκοπικός, μιλώντας για τα αισθήματα και τα συναισθήματά του. Το ρήμα στο πρώτο ενικό πρόσωπο, σε διάφορους χρόνους, κυριαρχεί. Κάποιες φορές όμως στοχάζεται φιλοσοφικά για γενικότερα ζητήματα. Διαβάζουμε την πρώτη στροφή από το ποίημα «Σε γενέθλια».

Στον κόσμο αυτό το μάταιο τίποτε δεν μας μένει

μόν’ όσα εκορφολόγησε άνθη καλού η καρδιά.

Άγρυπνοι κι αργοπάρωροι ή νυχτοπορεμένοι

Θα μπούμε στο κατώφλι σου αξημέρωτη βραδυά (σελ. 59).

  Επίσης συνομιλεί με την αρχαιότητα. Παραθέτουμε την τελευταία στροφή από την «Τριλογία».

Το κρήδεμνο ανεμίζοντας η Ναυσικά οδηγάει

τον Οδυσσέα ερασμική στου Αλκίνοου το παλάτι,

κι όπως θαμπό κι όμως γλυκό το δειλινό φωτάει

δίνει στο λύχνο το σβηστό καινούριο φως κι ανάφτει (σελ. 32).

  Η τρίτη και τελευταία ενότητα της συλλογής αποτελείται από ποιήματα που γράφηκαν για συγκεκριμένους λόγους και έχουν συνήθως αφιέρωση. Το «Επιθαλάμιο» γράφηκε για «το γάμο του γιου μου Γιάννη με τη δ. Λέλα Κανιάρη». Το «Χαρμόσυνο», «Στο γάμο της ανεψιάς μου Λούλας Σχοινά με τον Γιάννη Πετράκογλου. Το «Γαμήλιο άσμα», σε στυλ μαντινάδας, «Στο γάμο της ανεψιάς μου Πόπης Στρατάκη με τον Λευτέρη Ψαρουδάκη». Παραθέτουμε το πρώτο δίστιχο.

Στην ανοιξιάτικη ομορφιά και στη χαρά του Απρίλη

την  εδική σου τη χαρά, όλοι οι δικοί και φίλοι (σελ. 68)

  Το «Τρίπτυχο» είναι αφιερωμένο «Στη μνήμη του Θανάση Αργυρού» και αποτελείται από τρία σονέτα, ενώ το «Δίπτυχο» είναι αφιερωμένο «Στους φίλους Νεοζηλανδούς» και αποτελείται από δύο σονέτα.

Απ’ του Ωκεανού τ’ αλάργα μέρη

σας έφερε του σκλαβωμού η κραυγή,

τριαντάφυλλα πορφύρωσαν τη φτέρη

στο πάτημά σας ρίγησεν η γη (σελ. 76), η πρώτη στροφή.

 Τη συλλογή κλείνουν οι «Μεταφράσεις» κάποιων ποιημάτων από τη συλλογή «Au jardin de l’ infant» του Albert Samain.

 

Λιποθυμούν στα μάτια σου τα δυο

κάτω απ’ το σκοπό των τραγουδιών,

σαν ξέχωρο ζευγάρι λουλουδιών

π’ αχτίνα τα χτυπά τραγουδισμένη (σελ. 91).

  Εξαιρετικά τα ποιήματα του Νίκου Στρατάκη, σίγουρα θα ξαναγράψουμε γι’ αυτόν.