Περί μεταφοράς

 

Περί μεταφοράς

 

Οι μεταφορές μπορεί να είναι εικονιστικές ή ιδεατές, δηλαδή χωρίς αντικείμενο αναφοράς.

Εικονιστική είναι η στενοχώρια. Στενός+χώρος.

Ιδεατή είναι η αντίφαση. Αντί (που μπαίνει σαν πρόθεση σε μια αντίθεση, αντιλέγω, αντικρούω, κ.λπ.) και φάσκω, λέγω.

Αντίφαση είναι να λες δυο πράγματα που είναι αντίθετα το ένα με το άλλο. Για παράδειγμα δεν μπορείς να πεις ότι είναι νύχτα και την αμέσως επόμενη στιγμή να πεις ότι είναι μέρα, δεν μπορεί να είναι και τα δυο ταυτόχρονα.

Οι κινέζοι έχουν εικονιστική μεταφορά για την αντίφαση.

Ήταν κάποιος που έφτειαχνε δόρατα και ασπίδες. Έλεγε ότι τα δόρατά του δεν υπάρχει ασπίδα που να μην μπορούν να τη διαπεράσουν. Την ίδια στιγμή διαφήμιζε τις ασπίδες ότι δεν υπάρχει δόρυ που να μπορεί να τις διαπεράσει. 矛盾,mao dun, δόρυ ασπίδα. Maodun στα κινέζικα θα πει αντίφαση.

Kazuo Mori (σενάριο Κουροσάβα), Vedetta of samurai (1952)

 

Kazuo Mori (σενάριο Κουροσάβα), Vedetta of samurai (1952)

 

  Vedetta λέει ο τίτλος, όμως είναι εκδίκηση.

  Εκδίκηση;

  Εκείνη την εποχή η συνοχή των μελών της φυλής ήταν τόσο ισχυρή, σχεδόν όσο σε μας σήμερα οι δεσμοί της οικογένειας. Μάλιστα σαν «οικογένεια» αναφέρεται η φυλή, μια υπερεκτεταμένη οικογένεια.

  Αλήθεια, ποια η διαφορά μεταξύ βεντέτας και εκδίκησης;

  Στην εκδίκηση σκοτώνεις εκείνον που σου σκότωσε τον αδελφό σου, τον πατέρα σου…

  Και αν αυτός πεθάνεις στο μεταξύ;

  Σκοτώνεις κάποιο μέλος της οικογένειάς του, αθώο, που δεν είχε καμιά σχέση με τον σκοτωμό.

  Όταν φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο, δεν έχουμε πια εκδίκηση, αλλά βεντέτα.

  Θα παραπέμψω σε δυο μυθιστορήματα για την βεντέτα, το «Κουστούμι από χώμα» της Καρυστιάνη και «Ο ήλιος του θανάτου» του Πρεβελάκη. Στο δεύτερο ειδικά εικονογραφείται πολύ χαρακτηριστικά αυτό που έγραψα παραπάνω, ότι όταν η μπάλα αρχίζει να παίρνει αθώους τότε δεν έχουμε πια εκδίκηση αλλά βεντέτα.

  Στην ταινία αυτή βλέπουμε έναν άλλο Κουροσάβα. Ενώ σε προηγούμενες ταινίες του (να μην κάθομαι να τις αναφέρω τώρα) έχει τον σαμουράι σαν τον προστάτη των κατατρεγμένων, εδώ έχουμε τον σαμουράι που, ακολουθώντας ένα κώδικα τιμής, θα έλθει αντιμέτωπος με τον καλύτερό του φίλο.

  Το τέλος με εντυπωσίασε.

  Ο Μιφούνε παροτρύνει άγρια τον υποτακτικό του να συνεχίσει τη μονομαχία με τον αντίπαλό του, μέλος της άλλης φυλής. Κανείς τους δεν θέλει αυτή τη μονομαχία, αλλά τι να κάνουν, πιέζονται. Μονομαχούν αδέξια, αλλά στο τέλος ο υποτακτικός του Μιφούνε πληγώνει τον αντίπαλό του που πέφτει κάτω.

  Και το φρικιαστικό: ο Μιφούνε τον παροτρύνει να τον αποτελειώσει.

  Δεν έχει άλλη επιλογή παρά να εκτελέσει την εντολή του Μιφούνε.

  Με αποτροπιασμό την εκτελεί.

  Παραλίγο να το ξεχάσω.

  Η ταινία αναφέρεται σε πραγματικό γεγονός. Βλέπω την ημερομηνία 7 Νοεμβρίου 1534. Ακόμη, τουλάχιστον τρεις φορές, βλέπουμε τραγούδι και χορό, πράγματα που μας είναι γνωστά από το Νο και το Καμπούκι. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι η ιστορία αυτή είχε παρουσιαστεί πάνω στη σκηνή σαν έργο Καμπούκι.

Richard Fleischer, Toshio Masuda and Kinji Fukasaku, (σενάριο ΚΑΙ Κουροσάβα) Tora, tora, tora, 1970)

 

Richard Fleischer, Toshio Masuda and Kinji Fukasaku, (σενάριο ΚΑΙ Κουροσάβα) Tora, tora, tora, 1970)

 

  Να ξεκινήσουμε από τον τίτλο: トラ (σε χιραγκάνα) σημαίνει τίγρης. Ήταν το σήμα ότι η αποστολή στέφθηκε με επιτυχία.

  Είχα ξαναδεί την ταινία, πιθανόν για πρώτη φορά φοιτητής, και τώρα μόνο συνειδητοποίησα πόσο εντυπωσιακή είναι.

  Τρεις είναι οι σκηνοθέτες, ένας αμερικάνος και δυο γιαπωνέζοι, και καθένας σκηνοθετεί το μέρος που αναλογεί στην πατρίδα του.

  Αποτελεί μια σχεδόν πιστή καταγραφή της ιστορίας που οδήγησε στο Perl Harbor, την οποία ξέρω και από άλλες ταινίες, μια από τις οποίες ήταν μια βιογραφική για τον Γιαμαμότο, τον αρχιτέκτονα αυτής της επιτυχίας των γιαπωνέζων. Και ενώ όλοι φαίνονταν ενθουσιασμένοι, αυτός είχε δυσανασχετήσει αφάνταστα που το τελεσίγραφο του πολέμου επιδόθηκε 55 λεπτά αργότερα, όταν οι αμερικάνοι είχαν πληροφορηθεί την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, και όχι πιο πριν, όπως ήταν στο σχέδιο.

  -Δεν μπορώ να φανταστώ τίποτα  που θα εξόργιζε περισσότερο τους Αμερικανούς. Φοβάμαι πως όσα κάναμε, θα ξυπνήσουν ένα γίγαντα και θα τον γεμίσουν αποφασιστικότητα.

  Τα λόγια του αυτά του Γιαμαμότο είναι τα τελευταία λόγια της ταινίας.

  Να πω για όσους δεν το ξέρουν ότι ο Γιαμαμότο ήταν ενάντια στον πόλεμο και στη συμμαχία με τον άξονα, αλλά αφού πάρθηκε η απόφαση, υπηρέτησε πιστά την πατρίδα του.

  Από την ταινία θυμάμαι ότι κάποιος έξυπνος ναύαρχος, φοβούμενος γιαπωνέζικη επίθεση, φρόντισε να αποπλεύσουν τα δυο αεροπλανοφόρα. Απογοήτευση για τον Γιαμαμότο, γιατί αυτά ήθελε κυρίως να καταστρέψει. Το πόσο δικαιολογημένη ήταν η απογοήτευσή του θα φανεί αργότερα στο Midway.

  Και βέβαια τους αμερικανούς τους έπιασαν στον ύπνο. Δεν έλαβαν στα σοβαρά κάποιες προειδοποιήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα καταδιωκτικά ξύπνησαν σχεδόν κατόπιν εορτής.

  Μου έκαναν εντύπωση οι σκηνές από την επίθεση των γιαπωνέζων και τη βύθιση των πλοίων, μια εποχή που δεν υπήρχε η σημερινή τεχνολογία η οποία μπορεί να παρουσιάσει ότι μπορεί να φανταστεί κανείς στη μεγάλη οθόνη.

  Εξαιρετική ταινία, τη συνιστώ σε όσους δεν την έχουν δει.