Cai Chusheng (1906-1968)

 Cai Chusheng (1906-1968)

 

  O Cai Chusheng γεννήθηκε στη Σαγκάη από καντονέζους γονείς. Δούλεψε σε χαμηλόβαθμες θέσεις σε διάφορα στούντιο πριν γίνει βοηθός του Zheng Zhengqiu. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 γύρισε ταινίες με την εταιρεία παραγωγής Lianhua που έγιναν επιτυχίες. Καταγγέλλει κοινωνικές αδικίες, όπως όλοι οι σκηνοθέτες της περιόδου εκείνης, που τον τοποθετούσαν όλο και πιο Aριστερά. Στην ταινία «Άνοιξη στο Νότο» (1932) καταγγέλλει το φεουδαρχικό έθιμο ο πατέρας να επιβάλλει στο γιο ποια θα παντρευτεί. Στο «Ροζ όνειρο» έχει σαν θέμα την απιστία του άντρα. Παρατάει τη γυναίκα του για την γκόμενα, την παντρεύεται, όμως αυτή τον εγκαταλείπει. Θα ξαναγυρίσει στην πρώην του σε ένα ευτυχισμένο τέλος. Στο «Τραγούδι των ψαράδων», που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και βραβεύτηκε στο φεστιβάλ της Μόσχας, διεκτραγωδεί τη μοίρα των ψαράδων που με δυσκολία τα βγάζουν πέρα. «Του χαρτοπαίχτη, του ψαρά, του κυνηγού το πιάτο, εννιά φορές είν’ εύκαιρο, και μια φορά γεμάτο», παροιμία που μου την έλεγε συχνά ο πατέρας μου. Στη «Νέα γυναίκα» βλέπουμε την καταγγελία της σεξουαλικής παρενόχλησης των προϊσταμένων, και του κίτρινου τύπου. Το 22λεπτο φιλμ «Five little friends», η δική του συμμετοχή στη «Συμφωνία του Lianhua» (1937) δείχνει την επίθεση μιας ομάδας παιδιών ενάντια στον απαγωγέα ενός μικρού κοριτσιού, που θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μεταφορά μιας επερχόμενης επανάστασης. 

  Όπως είδα στην βιογραφική ταινία του Stanley Kwan για την Ruan Lingyu (αυτοκτόνησε στα εικοσιπέντε της) με τίτλο «Center stage» και που πρωταγωνίστησε σε τρεις ταινίες του, πρέπει να είχε σχέσεις μαζί της.

  Κατά τον πόλεμο κατέφυγε στο Χονγκ Κονγκ, και όταν αυτό καταλήφθηκε από τους Ιάπωνες πήγε στο Chongqing, την πρωτεύουσα της Κίνας κατά τη διάρκεια του πολέμου.

  Από τις ταινίες που γύρισε στη μεταπολεμική περίοδο θα ξεχωρίσει η «The spring river flows east» (1947), σε συνσκηνοθεσία με τον Zheng Junli. Σ’ αυτήν διεκτραγωδείται η μοίρα της γυναίκας και καυτηριάζεται η ηθική αναλγησία και ο καριερισμός του άντρα (Αχ, πού ’σαι νιότη που ’δειχνες πως θα γινόμουν άλλος).

  Θα υποστεί και αυτός τις διώξεις που υπέστησαν τόσοι και τόσοι κατά την Πολιτιστική Επανάσταση και θα υποχρεωθεί σε αυτοκριτική.

  Καθώς ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος στα γυναικεία προβλήματα, στον ελεύθερο  χρόνο του έκανε μαθήματα σε γυναίκες.

Zheng Zhengqiu (1889-1935)

 Zheng Zhengqiu (1889-1935)

 

  Ο Zhang Zhengqiu γεννήθηκε το 1889 στη Σαγκάη και πέθανε το 1935. Μαζί με τον Zhang Shichuan γύρισαν την πρώτη ταινία μυθοπλασίας, «The difficult couple» το 1913. Οι δυο τους ίδρυσαν το 1922 την πρωτοποριακή κινηματογραφική εταιρεία παραγωγής Mingxing και γύρισαν την πιο παλιά σωζόμενη ταινία, την «Laborer’s love», μια κωμωδία, πάνω στο μοτίβο Τα σύνορα της αγάπης. Φτωχός μανάβης αυτός, ο γιατρός δεν του δίνει την κόρη του, παρά μόνο αν καταφέρει να του αυξήσει την πελατεία. Και ακολουθούν πολλά απολαυστικά επεισόδια.

  Σεναριογράφος, σκηνοθέτης αλλά και παραγωγός, γύρισε 53 ταινίες μέχρι τον πρόωρο θάνατό του. Ήταν και αυτός ένας από τους αριστερούς σκηνοθέτες της δεκαετίας του ’30.

  Είδαμε και την ταινία του «Twin sisters» (1934). Μέσα από την ιστορία των δίδυμων αδελφών, ο Zheng Zhengqiu διεκτραγωδεί τη μοίρα των γυναικών, τόσο των φτωχών όσο και των πλουσίων.

Alireza Khatami (1980 - )

 Alireza Khatami (1980 - )

 

  O Αλιρεζά Χαταμί είναι ιρανοκαναδός σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Θα υπογραμμίσουμε την ιδιότητά του ως σεναριογράφου, που του επέτρεψε να συνσκηνοθετήσει την ταινία «Terrestrial verses» (2023) με τον Ali Asgari. Στις δυο σκηνοθετικές του δουλειές υπογράφει ο ίδιος το σενάριο.

  H πρώτη σκηνοθετική του δουλειά είναι η ταινία «Versos de oblivion» (2017) σε ισπανική γλώσσα, ενώ η δεύτερη και τελευταία μέχρι στιγμής «The things you kill» (2025) είναι στα τούρκικα.

  Στην πρώτη ταινία του στρέφεται, έμμεσα μια και τοποθετεί την πλοκή της ταινίας του σε μια λατινοαμερικάνικη χώρα, κατά του ιρανικού καθεστώτος. Σ’ αυτήν βλέπουμε την ανθρωπιά του υπεύθυνου ενός νεκροτομείου, που «κλέβει» το πτώμα μιας σκοτωμένης σε διαδήλωση ώστε να το θάψει κανονικά και να μην ριχτεί στο σωρό με τα άλλα πτώματα στην κορυφή ενός λόφου. Στην ταινία παρακολουθούμε τις περιπέτειές του μέχρι να τα καταφέρει.

  Στη δεύτερη βλέπουμε ένα επεισόδιο πατροκτονίας που ο Χαταμί το εμπνεύστηκε από πραγματικό γεγονός που συνέβη στην Τεχεράνη. Είναι πάνω στο μοτίβο της «Ορέστειας»: ο πατέρας του σκότωσε τη μητέρα του και αυτός πήρε την εκδίκησή του σκοτώνοντάς τον. Στη συνέχεια θα διώκεται από τις ερινύες.

Ιωάννης Καποδίστριας (1944)

 

Ιωάννης Καποδίστριας (1944)

 

  Τελικά διαπιστώνω ότι τις εμμονές του Καζαντζάκη μόνο διαβάζοντας τα θεατρικά του έργα μπορείς να τις συνειδητοποιήσεις πλήρως. Η λιτότητα των επεισοδίων που υπαγορεύουν οι θεατρικές συμβάσεις τις κάνει πιο ανάγλυφες.

  Μια κύρια εμμονή του Καζαντζάκη, που δεν φαίνεται τόσο στα μυθιστορήματά του, είναι ο απελπισμένος αγώνας του τραγικού ήρωα και η αξιοπρέπεια με την οποία αντιμετωπίζει τον αναπόφευκτο θάνατό του, αξιοπρέπεια που του απαγορεύει να τον αποφύγει, να τρέξει να σωθεί. Εδώ συναντάμε την υπαρξιακή «επιλογή» του Σαρτρ: επιλέγουμε την ουσία που θα δώσουμε στην ύπαρξή μας. Και η ελευθερία μας συνίσταται ακριβώς σ’ αυτή την επιλογή και όχι στις «αυθαίρετες πράξεις», τις actes gratuites του Καμύ. Ο υπεράνθρωπος μένει και αγωνίζεται, αντιμετωπίζοντας ατάραχος το αναπόφευκτο της μοίρας. Τα ανθρωπάκια το βάζουν στα πόδια.

  «Δεν είναι η Μοίρα παντοδύναμη· η ψυχή ’ναι

του ελεύτερου, του αγνού κι απελπισμένου ανθρώπου!» (σελ. 121).

  Για να εικονογραφήσει αυτή την «εμμονή» του ο Καζαντζάκης προβαίνει και σε ιστορικές αυθαιρεσίες. Εν τάξει, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αντιμετώπισε ο Νικηφόρος Φωκάς τους δολοφόνους του με αξιοπρέπεια ή όχι, όμως αδυνατούμε να πιστέψουμε ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας όδευε στην εκκλησία περιμένοντας το θάνατό του, προειδοποιημένος. Ο Καζαντζάκης τον παρουσιάζει όπως θα παρουσιάσει λίγο αργότερα το Χριστό στον «Τελευταίο Πειρασμό»: πιστεύοντας πως ο θάνατός του θα είναι χρήσιμος για την Ελλάδα, οδεύει θαρραλέα να τον συναντήσει.

  «Στο σύμφωνο με την Ελλάδα, όπου έχω βάλει

τη βούλα μου με το Θεόν εγγύη,

μπήκεν η ρήτρα ετούτη, πρώτη, Θοδωράκη:

«Αν τύχει κι είναι χρήσιμος, μπορεί, μια μέρα

ο θάνατός σου στην πατρίδα, Καποδίστρια,

να πεθάνεις!» Υπόγραψα, κι ως τίμιος άντρας

είμαι έτοιμος την ’πογραφή μου να τιμήσω.

  Εδώ βλέπουμε ότι ο Καζαντζάκης με λεκτικές ακροβασίες προσπαθεί να μείνει πιστός στον ιαμβικό δεκατρισύλλαβο, κάτι που δεν έκανε στις πρώτες του τραγωδίες. Να σημειώσουμε ακόμη ότι το μέτρο των χορικών είναι επίσης ο ανάπαιστος, και πάλι με ανισοσύλλαβους στίχους.

  Και ένα τελευταίο απόσπασμα:

«Σιχάθηκα τους Έλληνες· μοχτώ, παλεύω

πονώ και χάνουμε γι’ αυτούς μα δεν τους θέλω·

το αθάνατο το φως μολεύουν της Ελλάδας!» (σελ. 34).

  Τι να κάνουμε, αυτός είναι πάντα ο λαός. Αυτό το κατάλαβε πρώτος και καλύτερος ο Μωυσής, όταν κατέβηκε από το όρος Σινά.

  Εδώ ο Καζαντζάκης συναντάει τον Νίτσε. Περιφρονεί τον απλό λαό, μόνο η ηρωική προσωπικότητα τον ενδιαφέρει. Βέβαια στο «Ο Χριστό ξανασταυρώνεται» θα παρουσιάσει μια προσωπικότητα που προβάλει μέσα από τον απλό λαό, το Μανωλιό. Και ο Καπετάν Μιχάλης δεν είναι κάποια ιστορική διασημότητα. Όμως στις τραγωδίες του ο Καζαντζάκης είναι ειδολογικά περιορισμένος.

  Ο λαός είναι πάντα αυτός που είναι, δεν μπορεί να έχει τα χαρακτηριστικά των μεγάλων προσωπικοτήτων. Οι δημαγωγοί υπάρχουν γιατί υπάρχει ο δήμος. Το αν θα τον περιφρονήσεις ή θα τον αγαπήσεις δεν εξαρτάται από το λαό, εξαρτάται από εσένα. Ακόμη και στην άρια φυλή ξεχωρίζουν οι ηγέτες από τις μάζες, γι’ αυτό ο Χίτλερ είχε δώσει τόση σημασία στην προπαγάνδα, δηλαδή στο παραμύθιασμα του απλού λαού.

  Κάποιοι αγαπούν τον λαό, κάποιοι τον περιφρονούν. Όποιος κι αν είναι ο λαός, ας τον αγαπούμε, όπως ο Σολωμός.

  Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ και αγαπημένε.

Πάντοτε ευκολόπιστε και πάντα προδομένε.

Ching Doe, Tween blades of doom (1969)

 Ching Doe, Tween blades of doom (1969)

 

  Παράτησα την «ομάδα» των αυτόχειρων για να δω μια ταινία wuxia του σκηνοθέτη της ταινίας «The blue and the black», την οποία θα δω μετά, επιστρέφοντας στην ομάδα. Πλησίαζαν μεσάνυχτα, δεν είχα κουράγιο να τη δω καθώς είναι σε δυο μέρη, και βέβαια απαιτητική.

  Στο έμπα χίλιους έκοψε, στο έβγα δυο χιλιάδες, ο κινέζος Διγενής Ακρίτας. Πάντα μόνος εναντίον πολλών, τους οποίους εξοντώνει, χωρίς τα μαγικά του «Βασιλιά των πιθήκων», κεντρικό πρόσωπο στο «Ταξίδι της Δύσης».

  Έργο εκδίκησης, θα εκδικηθεί τη συμμορία που σκότωσε τον πατέρα του και τη μητέρα του.

  Το καινούριο σε αυτή την ταινία, και ιδιαίτερα ανθρωπιστικό: Δεν σκότωσε τον φυσικό αυτουργό, που υποχρεώθηκε από την οργάνωση στην οποία είχε υποχρεωθεί να συμμετάσχει να διαπράξει το έγκλημα, επειδή λυπήθηκε το γιο του. Όμως θα σκοτώσει στο τέλος τον ηθικό αυτουργό, τον αρχηγό αυτής της εγκληματικής οργάνωσης.

  Και βέβαια θα υπάρξει το romance, αλλά μόνο σαν υποψία. Στο τέλος θα φύγει μαζί με την κοπέλα και τον πατέρα της.

  Θα υπάρξει και ένας προδότης στο μέγαρο του κυβερνήτη, τον οποίο θα σκοτώσουν (θεία δίκη) οι δικοί του, καθώς του την έφερε ο εκδικητής, βάζοντας μέσα στην μεγάλη κασετίνα, αφού έβγαλε τα πολύτιμα πετράδια, δυο κομματιασμένες μάσκες που φορούσαν τα μέλη της οργάνωσης.

  Και βέβαια η ταινία τελειώνει με μια μονομαχία ανάμεσα στην αρχηγό της και τον εκδικητή. Δεν είχαμε καμιά αμφιβολία ότι θα τον σκοτώσει.

  Μου άρεσε η ταινία, και φαντάζομαι θα άρεσε περισσότερο στους λάτρεις του είδους.

  Κάποια εποχή έβλεπα μετά μανίας ταινίες με σαμουράι. Τώρα θα δω και όλες τις ταινίες του, που κάποιες είναι wuxia, για να ξεμπερδεύω μια και καλή μαζί του, να τον δω πακέτο.

Όποιος βιάζεται πληρώνει

 Όποιος βιάζεται πληρώνει  

Μια ακόμη παράφραση.

Την εμπνεύστηκα καθώς έδωσα ένα ακόμη κομμάτι ενός βιβλίου μου (μη ρωτάτε ποιου) στην τεχνητή νοημοσύνη (ας τη διαφημίσω, την https://grok.com/ , νομίζω κάνει τις καλύτερες μεταφράσεις) να μου το μεταφράσει.

Μου μεταφράζει λίγο κάθε μέρα. Αν ήθελα να μου το μεταφράσει όλο κατ’ ευθείαν θα έπρεπε να πληρώσω συνδρομή.

Βρίσκεται στον ίδιο παραδειγματικό άξονα με το απόφθεγμα που παράφρασα, «Όποιος βιάζεται σκοντάφτει». Αν σκοντάφτοντας έχεις κανένα σπάσιμο, θα πληρώσεις, γιατρούς κ.λπ.

Τάκης Βογόπουλος, The loner (2025)

 Τάκης Βογόπουλος, The loner (2025) 

 

  Από χθες στο Στούντιο

  Δεν έχω δει άλλο ελληνικό western. Δεν ξέρω καν αν υπάρχει.

  Πάντως είναι ένα μεταμοντέρνο western. Η πλοκή διαδραματίζεται στην άγρια Δύση. Ακούμε ένα ζεϊμπέκικο, τη συννεφούλα και ένα άλλο που δεν το ξέρω, το ήξερε όμως ο φίλος μου ο Γιάννης που μαζί βλέπαμε την ταινία.

  Δεν μου άρεσε η ταινία.

  Τη βρήκα αφηγηματικά ασαφή, με τη συχνή εναλλαγή πλάνων σε χώρο και χρόνο.

  Κάποιες σκηνές νόμιζα ότι ήταν από ταινία horror, δεν άντεχα να τις βλέπω. Σκηνές βασανιστηρίων.

  Καλά, τίποτα δεν μου άρεσε στην ταινία;

  Μου άρεσε η μουσική, ήταν πράγματι μουσική για ταινία western.

  Και βέβαια το θέμα της ταινίας, η εκδίκηση. Τώρα βλέπω άλλο ένα τέτοιο έργο εκδίκησης, το «Tween blades of blue» (1969) του Ching Doe.