Μαθήματα λογοτεχνίας: 5. Εφέ της παράφρασης

Μαθήματα λογοτεχνίας: 5. Εφέ της παράφρασης

  Ψάχνοντας στο διδακτορικό μου, αντιγράφω: «Άνθρωποι των γραμμάτων και των τεκνών», από τον «Μεγάλο θανατικό» του Γιάννη Ξανθούλη. Το «τεχνών» γίνεται «τεκνών».

  Ψάχνω να βρω κανένα ανέκδοτο, καμιά ιστορία, δεν μου έρχεται στο μυαλό, έτσι λέω να παραθέσω από τις ρήσεις μου εκείνες που έχουν το εφέ τις παράφρασης.

    

  «Τελικά είχα το χόμπι της παράφρασης από παλιά. Ένα κείμενό μου για τον Αλέξανδρο Κοτζιά (δημοσιεύτηκε στη «Φιλολογική» το 1995) καταλήγει: «Η αντιπάθεια του αναγνωστικού κοινού για τους αρνητικούς ήρωες του Κοτζιά είναι η λύσσα του Κάλιμπαν που βλέπει τη φάτσα του στον καθρέφτη». Εδώ παραφράζω τον Όσκαρ Ουάιλντ, όπως γράφω στη σημείωση: «Η αντιπάθεια του 19ου αιώνα για τον ρεαλισμό είναι η λύσσα του Κάλιμπαν που βλέπει τη φάτσα του στον καθρέφτη. (Ο Κάλιμπαν είναι ένας από τους χαρακτήρες της «Τρικυμίας» του Σαίξπηρ, κακάσχημος).

  Όσκαρ Ουάιλντ: Όταν οι κριτικοί διαφωνούν, ο καλλιτέχνης είναι σίγουρος για τον εαυτό του.

  Εγώ: Όταν οι γιατροί διαφωνούν, ο ασθενής δεν είναι καθόλου σίγουρος για τον εαυτό του.

(Από την επίσκεψή μου σήμερα στο Συγγρού, ευτυχώς για ένα μικροπρόβλημα των νυχιών, 8-2-1950)

  «Horror vacui temporis» (παράφραση του horror vacui, ο τρόμος του κενού), ο τρόμος του κενού χρόνου. Αφορά κυρίως τους συνταξιούχους, παρόλο που το σκέφτηκα πριν δεκαετίες και όχι τώρα που είμαι συνταξιούχος.

«Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού – και χωρίς παρενέργειες». Παράφραση της γνωστής ρήσης του Μαρξ. 

«Doleo, ergo sum», πονώ, άρα υπάρχω, παράφραση του καρτεσιανού «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω».

 «Το χρήμα είναι χρόνος». Νομίζω είναι το πιο παλιό μου. Αν έχεις χρήματα μπορείς να μην κάνεις δεύτερη δουλειά και να αξιοποιείς τον χρόνο που κερδίζεις. Αν είσαι Ελύτης θα κάθεσαι και θα γράφεις ποίηση ενώ αν είσαι Καβάφης είσαι αναγκασμένος να εργασθείς στο Γραφείο Αρδεύσεων.

  «Satis sunt mihi pauci, satis est unus, satis est nullus lector». Είναι του Σενέκα, εγώ πρόσθεσα το lector. «Μου αρκούν λίγοι, μου αρκεί ένας, μου αρκεί κανένας αναγνώστης».

  Γράφω ανορθόδοξα, ραμπελεϊκά, ανακατεύοντας υψηλό και χαμηλό υφολογικό επίπεδο, το ξέρουν πολύ καλά αυτοί που διαβάζουν τις κριτικές μου. Δεν με ενδιαφέρει αν διαβαστούν ή όχι, μου αρκεί που νοιώθω ωραία γράφοντάς τις. Και βέβαια, μοναχικός καθώς είμαι από ιδιοσυγκρασία, προσυπογράφω και αυτό του Σενέκα. 

  Εδώ κολλάει και το παρακάτω, ένα από τα αποφθέγματα που μου έστειλαν σε e-mail:   «Είμαι αυτός που είμαι και λέω αυτό που θέλω γιατί αυτοί που θα ενοχληθούν δεν έχουν σημασία και αυτοί που μετράνε δεν θα ενοχληθούν». Και εγώ θα παραφράσω: «Είμαι αυτός που είμαι και γράφω όπως θέλω, γιατί αυτοί που θα ενοχληθούν δεν έχουν σημασία και αυτοί που μετράνε δεν θα ενοχληθούν· αλλά ακόμη και αν ενοχληθούν, διότι γράφω για μένα, και σε όποιον αρέσω». 

  «Η κυρίαρχη ιδεολογία είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης, και οι κυρίαρχες αξίες είναι οι αξίες του κυρίαρχου φύλου». Στην μαρξιστική ρήση έχω προσθέσει αυτό που ακολουθεί μετά το κόμμα. 

  Στο Ισλάμ αυτό φαίνεται πολύ πιο καθαρά.

  «Η δημοκρατία είναι το καλύτερο των δυνατών καθεστώτων-και κάθε κακό σ’ αυτήν είναι αναγκαίο κακό». Παραφράζω τον F.H. Bradley που στη ρήση του Σπινόζα «Αυτός είναι ο καλύτερος των δυνατών κόσμων» πρόσθεσε «και κάθε κακό σ’ αυτόν είναι αναγκαίο κακό».

  «Ένα ιδεόγραμμα την ημέρα το Alzheimer το κάνει πέρα». Όχι, αυτό δεν είναι δικό μου, είναι του γιου μου, καλοπροαίρετη ειρωνεία για την κινεζομάθειά μου. 

  Η προηγούμενη ανάρτησή μας στα μαθήματα λογοτεχνίας ήταν Υφολογικά σχήματα και εφέ