Jafar Panahi, It was just an accident (2025)

 Jafar Panahi, It was just an accident (2025)

 

  Πολύ χαίρομαι που δεν είδα την ταινία στη δημοσιογραφική της προβολή και έτσι μπορώ να κάνω άνετα το σπόιλερ. Χωρίς το σπόιλερ, δεν μπορείς να πεις ουσιαστικά πράγματα για μια ταινία.

  Να το ξαναπώ: μετά την πανδημία σταμάτησα να πηγαίνω στις δημοσιογραφικές προβολές. Ο φίλος μου ο Νίκος ο φαρμακοποιός με προειδοποίησε: όχι σε κλειστούς χώρους.

  Μετά δεν είχα πια κουράγιο να παίρνω τη μηχανή και να τρέχω στο Ιντεάλ (τώρα έκλεισε, γίνονται αλλού οι δημοσιογραφικές προβολές).

  Αυτή τη χρονιά είχα τρία ατυχήματα με τη μηχανή. Ευτυχώς δεν είχα σπάσιμο. Είχα άγιο. Και συγκεκριμένα τον άγιο Χαράλαμπο, που μαθητής δημοτικού, περπατώντας σε ένα μονοπάτι στα περβόλια στο χωριό μου τη μέρα της γιορτής μου, βρήκα ένα εικονισματάκι του πάνω σε ένα τράφο. Έτσι πήρα απόφαση: Με τη μηχανή, μόνο στο Γαλάτσι, και μόνο αν δεν γίνεται αλλιώς να την παίρνω και να πηγαίνω πιο μακριά, όπως π.χ. πριν μια βδομάδα που πήγα στον ΕΟΠΠΥ Κάτω Πατησίων.

  Κλείνει η παρένθεση.

  Βλέποντάς τη συνειδητοποίησα το εξής: μια ταινία μπορεί να είναι απλά συναρπαστική, για το σασπένς, για το romance… Αλλά μπορεί να είναι συναρπαστική και για το μήνυμα που μεταφέρει.

  Η ταινία του Παναχί (τον οποίο, παρεμπιπτόντως, βλέπουμε πακέτο, όπως και κάθε ιρανό σκηνοθέτη στα πλαίσια του project εισαγωγή στον ιρανικό κινηματογράφο) διαθέτει και τα δύο: και τη συναρπαστικότητα της πλοκής και ένα μήνυμα που ενδιαφέρει και εμάς τους Έλληνες (βλέπω να γερμανοποιούμαστε. Η Γερμανοί, το πρώτο γράμμα κάθε ουσιαστικού το βάζουν κεφαλαίο. Αρχίζουμε και εμείς να τους μιμούμαστε. Δεν βρίσκω το λόγο γιατί να βάζουμε και εμείς το όνομα των λαών με κεφαλαίο. Συνεχώς το ξεχνάω, συνεχώς πρέπει να διορθώνω μετά).

  Ας ξεκινήσουμε με τις συμπτώσεις.

  Ένα απλό ατύχημα (κτύπησε ένα σκυλί με το αυτοκίνητό του, με αποτέλεσμα να πάθει ζημιά και να ζητήσει βοήθεια) ήταν η αιτία να εμπλακεί ο ξυλοπόδαρος σε μια περιπέτεια που παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή.

  Ο μηχανικός που πήγε να φτιάξει το αμάξι του τον αναγνωρίζει σαν τον βασανιστή του όταν ήταν φυλακή.

  Τον παρακολουθεί, τον συλλαμβάνει, τον πηγαίνει στην έρημο, σκάβει ένα λάκκο και τον χώνει μέσα. Αρχίζει να ρίχνει χώμα. Σκοπός του είναι να τον θάψει ζωντανό.

  Αυτός διαμαρτύρεται, για άλλο τον περνά.

  Ξαφνικά αρχίζει να έχει αμφιβολίες.

  Θα καλέσει κάποιους άλλους που τους είχε βασανίσει.

  Κάποιοι δεν θέλουν να εμπλακούν, όμως τελικά θα τον ακολουθήσουν. Τους ζητάει να τον αναγνωρίσουν. Τον έχει μέσα στο βαν του.

  Υπάρχουν διαπληκτισμοί, ιδιαίτερα της νύφης με τον άντρα της, που δεν την θέλει να εμπλακεί σ’ αυτή την ιστορία. Ένας όμως γίνεται υστερικός όταν τον βλέπει, θέλει να τον σκοτώσει αμέσως.

  Η εξωκειμενική αναμονή είναι ότι πράγματι αυτός είναι ο βασανιστής.

  Μια αμφιβολία: η ουλή στο πόδι όπου έχει το προσθετικό πόδι φαίνεται να είναι πρόσφατη. Το επικαλείται σαν επιχείρημα ότι δεν είναι αυτός που νομίζει.

  Μια ένδειξη ότι είναι αυτός: είχε πει στην κόρη του να μην παίρνει κανένα τηλέφωνο, παρά μόνο αυτόν.

  Ακούνε ένα κινητό να κτυπάει. Είναι το δικό του. Στην άλλη άκρη η κόρη του, κλαίει, η μητέρα της δεν είναι καλά.

  Πηγαίνουν στο σπίτι του. Η γυναίκα του είναι ετοιμόγεννη. Θα τη μεταφέρουν στο νοσοκομείο, θα γεννήσει ένα αγοράκι.  

  Αυτός και η φωτογράφος (οι τρεις άλλοι έχουν εγκαταλείψει) τον πηγαίνουν σε ένα ερημικό μέρος και τον δένουν. Αρχίζει η ανάκριση.

  Αρχικά αρνείται, αλλά μετά το παραδέχεται.

  Ακούμε τα φοβερά βασανιστήρια στα οποία τους υπέβαλε.

  Κάτι που μου έκανε έκπληξη: είχε σκοπό να πάρει την παρθενιά της νύφης για να πάει στην κόλαση.

  Εγώ ήξερα το αντίθετο.

  Θα ρωτήσω την ΑΙ.

  Θα παραθέσω την ερώτηση και την απάντηση.

  Από την ταινία του Jafar Panahi, it was just an accident. She must first be deflowered, to go straight to hell. She said that if I was a virgin, [when I died] I'd go straight to heaven. Τι ξέρεις για αυτό, είναι όντως έτσι; Είχα διαβάσει ότι στην αρχή της επανάστασης, καταδίκαζαν σε θάνατο νέες κοπέλες, μαθήτριες, και πριν τις εκτελέσουν τις βίαζαν, γιατί λέει μια γυναίκα δεν πρέπει να πεθαίνει παρθένα. Νόμιζα για το καλό της.

  Αυτό που αναφέρεται στην ταινία του Jafar Panahi δεν είναι θρησκευτικό δόγμα του Ισλάμ, αλλά μια διαστρεβλωμένη πρακτική που εμφανίστηκε στο Ιράν στα πρώτα χρόνια μετά την Ισλαμική Επανάσταση (τέλη δεκαετίας ’70 – αρχές ’80).

Συνοπτικά και καθαρά:

1. Δεν υπάρχει στο Ισλάμ κανόνας ότι «η παρθένα πάει στον παράδεισο» ή ότι «πρέπει να αποπαρθενωθεί για να πάει στην κόλαση».
Αυτό δεν υπάρχει ούτε στο Κοράνι ούτε στη θεολογία. Είναι εντελώς αυθαίρετο.

2. Ωστόσο, ιστορικά, αυτό που περιγράφεις συνέβη.
Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες (κρατούμενες, συγγενείς, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων) ότι:

• Νεαρές γυναίκες, ακόμα και μαθήτριες, καταδικάζονταν σε θάνατο για «αντικαθεστωτική δράση».
• Πριν την εκτέλεση, βιάζονταν από δεσμοφύλακες ή “παντρεύονταν” πρόχειρα για μία νύχτα.
• Η δικαιολογία ήταν ακριβώς αυτή: «η παρθένα δεν πρέπει να εκτελεστεί γιατί θα πάει στον παράδεισο».

3. Δεν γινόταν “για το καλό της”.
Αντίθετα:

• Ήταν πράξη ωμής βίας, εξευτελισμού και ελέγχου.
• Χρησιμοποιούσε τη θρησκεία ως πρόσχημα.
• Πολλοί Ιρανοί κληρικοί και διανοούμενοι το έχουν καταδικάσει ως αντι-ισλαμικό έγκλημα.

4. Η τέχνη του Panahi το δείχνει σωστά: ως φρίκη, όχι ως κανόνα.
Ο Panahi (όπως και άλλοι Ιρανοί σκηνοθέτες) δεν λέει «έτσι είναι το Ισλάμ», αλλά:

«έτσι μπορεί να γίνει η εξουσία όταν χρησιμοποιεί τη θρησκεία για να βασανίζει».

  Η παραδοχή του και η «απολογία» του είναι η επιχειρηματολογία ενός φονταμενταλιστή τζιχαντιστή, ενός μέλους του ISIS, δεν χρειάζεται να την επαναλάβουμε.

  Θα σε βοηθήσω να γίνεις μάρτυρας.

  Όμως στο τέλος εκλιπαρεί.

  Θα τον ελευθερώσει.

  Γιατί λέω για σπόιλερ.

  Ο Vahid μεταφέρει στο φορτηγάκι του πράγματα. Καθώς ανεβαίνει τις σκάλες ακούει το τικ τικ του ξυλοπόδαρου. Παγώνει.

  Γιατί έχει έλθει ο ξυλοπόδαρος; Η βικιπαίδεια λέει ότι πιο πριν εμφανίστηκε το αμάξι του, δίπλα στο βαν. Πού να το προσέξω.

  Ήλθε για να τον συλλάβει; Ή για να ευχαριστήσει που πήγαν τη γυναίκα του στο νοσοκομείο;

  Σκόπιμα ο Παναχί το αφήνει αμφίσημο.

  Εγώ πιστεύω το πρώτο.

  Με το να τον αφήσει ελεύθερο ο Vahid δείχνει ο Παναχί το ήθος των αντιισλαμιστών.

  Όσο για το ήθος των βασανιστών, μας αφήνει να υποθέσουμε.

  Βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, έχει 7,6 βαθμολογία.