Alan Wistfull, Οσάμα Μπιν Λάντεν

Alan Wistfull, Οσάμα Μπιν Λάντεν (μετ. Βίκυ Χατζοπούλου Νίκος Τσαπαρής), Εκδόσεις Περίπλους 2001, σελ. 205

Η πρόσληψη μιας αφήγησης γίνεται πάντα μέσα στο πλαίσιο του πριν και του μετά, και το πόσο αυτό τον πριν και το μετά είναι γνωστά στον αναγνώστη. Σε μια δημοσιογραφική «αφήγηση» για ένα επικαιρικό ζήτημα, ξέρουμε το πριν, αλλά το μετά το αγνοούμε, αν και συχνά εικοτολογούμε λίγο πολύ γι’ αυτό. Παράδειγμα η «αφήγηση» για την κρίση που περνάει αυτή τη στιγμή η χώρα μας. Σε μια ευθύγραμμη αφήγηση σε ένα μυθιστόρημα π.χ. γνωρίζουμε το πριν, και υπάρχει το σασπένς για το μετά. Στην τραγωδία ξέρουμε το μετά, έτσι σε κάθε σημείο της αφήγησης αισθανόμαστε τον έλεο για τον τραγικό ήρωα γιατί ξέρουμε τι τον περιμένει. Και σε άλλες αφηγήσεις (λογοτεχνικές, κινηματογραφικές, θεατρικές) γνωρίζουμε το τέλος, και αισθανόμαστε σε κάθε σημείο της αφήγησης αισθήματα που προσδιορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τη γνώση μας αυτού του τέλους.
Το βιβλίο του Άλαν Γουίστφουλ «Οσάμα Μπιν Λάντεν, ιστορία και μύθος» εκδόθηκε τον Οκτώβρη του 2001. Πριν ένα μήνα είχαν καταρρεύσει οι δίδυμοι πύργοι με τα τόσα θύματα, και το όνομα Οσάμα Μπιν Λάντεν βρισκόταν στην επικαιρότητα. Θεωρήθηκε ως ο διοργανωτής του κτυπήματος, και έγινε ο υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενος τρομοκράτης. Η ζωή του και η δράση του άρχισαν να ενδιαφέρουν ένα πολυάριθμο κοινό, και το ενδιαφέρον αυτό το εκμεταλλεύτηκε ο Alen Wistful για να γράψει αυτό το βιβλίο για τη ζωή του και τη δράση του.
Πόσο πούλησε στις αγγλόφωνες χώρες; Σε πόσες γλώσσες μεταφράστηκε; Στην Ελλάδα τι πωλήσεις έκανε; Αυτά τα πράγματα δεν τα ξέρουμε, αυτό που ξέρουμε είναι ότι ένα αντίτυπο ξέπεσε στις προσφορές της Πρωτοπορίας, και από 3.750 δραχμές ή 11 ευρώ έπεσε στα 2.50. Το θέμα Μπιν Λάντεν δεν έχει πια ενδιαφέρον.
Σήμερα, ένα χρόνο περίπου μετά την επιτυχημένη επιχείρηση των αμερικανών κομάντος στο κρησφύγετο του Οσάμα Μπιν Λάντεν στο Πακιστάν από την οποία βγήκε νεκρός, το βιβλίο αυτό «διαβάζεται» διαφορετικά από ό,τι το 2001, όταν ο αναγνώστης διάβαζε «Αν και οι αμερικανικές επιθέσεις εναντίον του Μπιν Λάντεν μπορεί να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα στον κόσμο, είναι μάλλον απίθανο να καταφέρουν να σκοτώσουν και τον ίδιο» (σελ. 101). Ο Wistful κράτησε πισινή: έγραψε «μάλλον». Τελικά κατάφεραν να τον σκοτώσουν.
Το βιβλίο χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο έχει τίτλο «Τι είναι στ’ αλήθεια ο Μπιν Λάντεν;» όπου δίνεται μια δημοσιογραφική περιγραφή του. Το επόμενο κεφάλαιο έχει τίτλο, «Παρακολουθώντας τη φαμίλια Μπιν Λάντεν», όπου διαβάζουμε για τον Σαουδάραβα Ονάση, πατέρα του Οσάμα Μπιν Λάντεν, που από φτωχός θυρωρός έγινε ένας από τους πλουσιότερους άραβες επιχειρηματίες με στενούς δεσμούς με τη βασιλική οικογένεια, για να ακολουθήσει το κεφάλαιο «Οσάμα Μπιν Λάντεν, βίος και πολιτεία». Το επόμενο κεφάλαιο που έχει τίτλο «Τι είπαν οι δημοσιογράφοι που τον συνάντησαν» αποτελεί παράθεση δημοσιογραφικών κειμένων για τον Μπιν Λάντεν. Ακολουθεί ένα χρονολόγιο «επιγραμματικά, με βάση έγκυρες πηγές», ενώ στη συνέχεια έχουμε «Τι είπε ο ίδιος ο Μπιν Λάντεν όταν μίλησε». Το τελευταίο κεφάλαιο απαρτίζεται πάλι από ξένα κείμενα, «Προσωπικότητες μιλούν για τον Μπιν Λάντεν μετά το χτύπημα της 11/9/2001». Το βιβλίο τελειώνει με τις «Σημειώσεις για την πολιτική κατάσταση της περιοχής γύρω από το Αφγανιστάν». Τελικά είναι ένα βιβλίο δομημένο πολύ έξυπνα, στηρίζοντας την προσωπογράφηση του Μπιν Λάντεν πάνω και σε πολλές έξωθεν μαρτυρίες.
Θα αντισταθώ στον πειρασμό να σχολιάσω πράγματα που διάβασα στο βιβλίο, ορισμένα από τα οποία είναι ανατριχιαστικά. Είναι μεγάλη η κουβέντα για το Ισλάμ και για τους φανατικούς του, για να την ξεκινήσω εδώ. Θα παραθέσω μόνο ένα απόσπασμα από το Κοράνι, που βρίσκεται στην αρχή του βιβλίου, με την επιφύλαξη ότι είναι μετάφραση της μετάφρασης: «Ο Αλλάχ θα σας καλέσει να βαδίσετε εναντίον ενός λαού πάρα πολύ ισχυρού. Θα τον πολεμήσετε μέχρι που οι άνθρωποί του να γίνουν μουσουλμάνοι. Αν υπακούσετε στη διαταγή αυτή, ο Αλλάχ θα σας ανταμείψει. Αν όμως φανείτε απρόθυμοι η τιμωρία σας θα είναι επώδυνη» (Κοράνιο ΜΗ, 15).