Wim Wenders, Der Himmel über Berlin (Τα φτερά του έρωτα, 1987)

Wim Wenders, Der Himmel über Berlin (Τα φτερά του έρωτα, 1987)

  Εις μνήμη του Bruno Ganz που πέθανε πρόσφατα προβλήθηκαν χθες στο «Σχολείο του σινεμά» τα «Φτερά του έρωτα». «Wings of desire» είναι ο τίτλος που του έδωσαν οι Άγγλοι, ενώ ο πρωτότυπος τίτλος είναι «Ο ουρανός πάνω από το Βερολίνο».

  Έχω δει άλλες πέντε ταινίες του Βιμ Βέντερς, και έτσι λέω να τον δω κι αυτόν πακέτο, δηλαδή όλες του τις ταινίες.

  Στις ταινίες του που έχω δει βλέπω τη μεγάλη απαισιοδοξία του. Μοναχικά πρόσωπα με ματαιώσεις στη ζωή τους αποτελούν τους ήρωες του, και ο έρωτας με τη μη ευτυχή κατάληξη είναι ένα από τα κεντρικά θέματά του.

  Βλέποντας την ταινία συνειδητοποίησα έντονα κάτι που θέλω να το σχολιάσω.

  Έχω ξαναγράψει ότι οι δυο μεγάλες αρετές σε μια αφήγηση είναι το σασπένς και η ανατροπή. Πολλές ταινίες ξεκινάνε in media res ή in fine res, δημιουργώντας ένα σασπένς του πώς, ενώ άλλες ξεκινούν με ένα επεισόδιο που προκαλεί σασπένς του τι, τι θα γίνει στη συνέχεια. Υπάρχουν όμως και ταινίες που η ανατροπή ή το σασπένς δεν ξεκινάνε από την αρχή αλλά χοντρικά από τη μέση, χωρίζοντάς τις σε δυο μέρη. Στο πρώτο μέρος βλέπουμε κάποια επεισόδια χωρίς σασπένς, ενώ βέβαια δημιουργείται ειδολογικά το σασπένς, δηλαδή το περιμένουμε, κυρίως αν η ταινία είναι αστυνομική, περιπέτειας ή τρόμου. Οι παραπάνω σκέψεις μου δημιουργήθηκαν γιατί είδα πρόσφατα την «Ευνοούμενη» του Λάνθιμου και την «Σύζυγο», όπου έκανα σχετικό σχόλιο.

  Το ίδιο παρατήρησα και στα «Φτερά του έρωτα».

  Στις άλλες ταινίες του Βέντερς που έχω δει βλέπουμε δυστυχισμένους ήρωες, ένας ή δυο, ενώ στη «Λάθος κίνηση», εκτός από τον βασικό ήρωα, συναντάμε και άλλους πέντε δυστυχισμένους. Εδώ συναντάμε πολύ περισσότερους με μια έξυπνη επινόηση. Ο Βέντερς εισάγει το φανταστικό, με δυο αγγέλους να περιφέρονται στη γη και να «διαβάζουν» τις σκέψεις των ανθρώπων, εσωτερικούς μονόλογους με τους οποίους οι άνθρωποι, πολλοί άνθρωποι, εκφράζουν τη θλίψη τους. Μπορεί να κάνει κάτι ο άγγελος Ganz, που τον βλέπουμε στα περισσότερα επεισόδια;

  Μάλλον όχι. Στο πιο σημαντικό, δεν καταφέρνει να εμποδίσει ένα νεαρό να φουντάρει από μια ταράτσα. Παρακολουθεί επίσης με αγωνία τις απαισιόδοξες σκέψεις της κοπέλας, ακροβάτριας σε ένα τσίρκο την παραμονή της διάλυσής του, καθώς οι δουλειές δεν πήγαν καθόλου καλά. Την είδαμε σε πάρα πολλές σκηνές να ακροβατεί. Αναρωτιόμουνα αν θα φουντάριζε κι αυτή.

  Αυτά μέχρι τη μέση περίπου της ταινίας, γιατί μετά τα δεικτικά επεισόδια που δείχνουν την ανθρώπινη δυστυχία γίνονται πυρηνικά, πυροδοτώντας τα επόμενα με μια ανατροπή που δημιουργεί το συνακόλουθο σασπένς. Ο Ganz ερωτεύεται την κοπέλα. Θέλει να τα φτιάξει μαζί της, αλλά προϋπόθεση είναι να εγκαταλείψει την αγγελική του υπόσταση και να γίνει άνθρωπος, κάτι που συμβαίνει συχνά. Θα συναντήσουμε έναν τέτοιο πρώην άγγελο που επέλεξε να γίνει άνθρωπος. Έχουν και το πλεονέκτημα οι άνθρωποι να βλέπουν έγχρωμα, ενώ οι άγγελοι ασπρόμαυρα, σαν τα σκυλιά.

  Ναι, ο έρωτας θα ευοδωθεί. Στη σκηνή που με εντυπωσίασε περισσότερο, μακράς διάρκειας, η κοπέλα εκφράζει τον έρωτά της με ένα μακρύ μονόλογο γεμάτο αίσθημα και φιλοσοφικές σκέψεις.

  Ο βιογραφισμός σχολιάζεται συνήθως απαξιωτικά στη λογοτεχνία, το να χρησιμοποιείς δηλαδή βιογραφικά στοιχεία για να φωτίσεις ένα έργο. Εγώ πιστεύω εντελώς το αντίθετο, και αυτή η ταινία νομίζω ότι μου προσφέρει την επιβεβαίωση.

  Εγώ το δηλώνω απερίφραστα, αλλά σε άλλους δουλεύει υποσυνείδητα: θέλω έργα με χάπι εντ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το θεωρώ προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ. Για παράδειγμα, πιστεύω ότι η ταινία του «Στο βαθύ γαλάζιο» δεν άρεσε κατά βάθος για το unhappy end, ενώ εμένα μου άρεσε γιατί παρά το unhappy end αναγνώρισα τον μεγάλο σκηνοθέτη. Τα «Φτερά του έρωτα» έχουν, πιστεύω, happy end γιατί εκτός από το ενδοκειμενικό ειδύλλιο του Ganz με την κοπέλα υπήρξε και το εξωκειμενικό ειδύλλιο του Βέντερς με την όμορφη Solveig Dommartin που πέθανε νεότατη, στα 45 της χρόνια, από καρδιακή προσβολή. Θα μπορούσε να είναι γνήσια ηρωίδα του Βέντερς. Το ειδύλλιό τους κράτησε κάπου πέντε χρόνια (στη γερμανική βικιπαίδεια διαβάζω ότι ο Βέντερς παντρεύτηκε το 1993 μια φωτογράφο). Μαζί ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο για να βρουν το κατάλληλο μέρος όπου θα γύριζαν την ταινία «Μέχρι το τέλος του κόσμου» (νομίζω ήταν πρόφαση, έκαναν ένα ταξίδι του μέλιτος χωρίς να έχουν παντρευτεί). Και η καριέρα της, διαβάζοντας το βιογραφικό της, βλέπω ότι σταμάτησε νωρίς. Ίσως η θλίψη απ’ αυτό προκάλεσε την καρδιακή προσβολή, όπως στον Κουροσάβα το σταμάτημα της χρηματοδότησης των ταινιών του τον οδήγησε σε μια απόπειρα αυτοκτονίας. Ευτυχώς αμέσως μετά τον ανακάλυψε το Χόλυγουντ. Νομίζω τα τελευταία αριστουργήματά του είχαν χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Όμως η χαρισματική κόρη του Μοχσέν Μαχμαλμπάφ Σαμίρα Μαχμαλμπάφ, μετά το «Two legged horse» (2008), δεν γύρισε άλλη ταινία, και έτσι μπήκε τέρμα στην καριέρα της, στα εικοσιοκτώ της χρόνια. Η ίδια μιλάει σε συνέντευξή της για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια γυναίκα σκηνοθέτις στο Ιράν. Πιστεύω όμως ότι ένας βασικός λόγος είναι ότι η ταινία αυτή δεν άρεσε, σίγουρα σε μένα και σε μια φίλη, σε αντίθεση με τις άλλες τρεις ταινίες της.

  Μια ηθοποιός που μου άρεσε σαν γυναίκα και είδα όλες της τις ταινίες, ακόμη και μια δυο horror, είναι η Laura Ramsey. Βλέπω την καριέρα της να σταματάει το 2015, ενώ μέχρι τότε κάθε χρόνο είχε συμμετοχή σε ταινίες ή σε σήριαλ. Τι έγινε και εξαφανίστηκε;

  Θα κάνω ένα ακόμη σχόλιο. Ίσως να μη μου φαινόταν τόσο ωραία αν δεν την είχα πρωτοδεί στην καταπληκτική ταινία «Whatever Lola wants» του μαροκινού σκηνοθέτη Nabil Ayouch, του οποίου είδα επίσης όλες του τις ταινίες εκτός από την τελευταία (μη ρωτάτε το γιατί). Η πανέμορφη Maria Valverde την οποία είδα προχθές στην ταινία του Luca Guadagnino «Melissa P.» (θα γράψω στη συνέχεια) δεν με εντυπωσίασε (ούτε που τη θυμόμουνα καν) στο «Ημερολόγιο φόνων». Για ποιο λόγο; Μα γιατί η ταινία ήταν horror, είδος που δεν μου αρέσει καθόλου.

  Τότε γιατί την είδα;

  Αντιγράφω από την κριτική που έγραψα: «Πήγα και το είδα στη δημοσιογραφική προβολή στο Ιντεάλ γιατί δεν θα έχανα με τίποτα την επόμενη προβολή, το ντοκιμαντέρ «The human flow» του κινέζου κινηματογραφιστή και ακτιβιστή Ai Weiwei που αναφέρεται στους πρόσφυγες, και που η πρεμιέρα του είναι επίσης σήμερα».

  Πολύ μου άρεσε ο Βέντερς, ναι, θα δω και τις ταινίες του που δεν έχω δει ή, για να ακριβολογούμε, για τις οποίες δεν έχω γράψει, καθώς κάποιες απ’ αυτές, όπως το «Παρίσι-Τέξας», τις είδα πριν χρόνια.  
  Είχα ξεχάσει να ψάξω για μια ιρανική ταινία που στο τέλος της βλέπουμε έναν άγγελο να ανεβαίνει στον ουρανό, και έψαξα μετά την ανάρτηση. Δεν την βρήκα, αλλά έπεσα πάνω σε μια άλλη ιρανική ταινία που έχει τίτλο "Οι δυο άγγελοι", με το "άγγελοι" όμως με μεταφορική σημασία.