Αντώνης Δεσύλλας, Ο απογραφέας

Αντώνης Δεσύλλας, Ο απογραφέας, ΑΛΔΕ 2018, σελ. 156

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Ένα ακόμη εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα του κερκυραίου συγγραφέα

  Ο Αντώνης Δεσύλλας έχει αναδειχθεί με τα τόσα βιβλία του ως ο ιστοριο-γράφος της Κέρκυρας. Μέσα από τα ιστορικά του μυθιστορήματα, συχνά βιογραφίες όπως ο «Απογραφέας», παρουσιάζει την ιστορία της Κέρκυρας, κυρίως κατά την εποχή της Ενετοκρατίας.

  Ο απογραφέας, ο Λορέντζο Λεόνε, είχε καταγωγή από την Κρήτη, και συγκεκριμένα από τα Χανιά. Πατέρας του ήταν ο Εμμανουήλ Λεοντάκης, ο οποίος άλλαξε ακόμη και το όνομά του σε Λεόνε για να τα έχει καλά με την ενετική εξουσία και να πετυχαίνει τους εμπορικούς στόχους του.

  Παντρεύτηκε την Ζαμβία, κόρη του Ετεοκλή Σηφάκη από τον Χάνδακα. Το 1612 γεννήθηκε ο γιος του ο Λορέντζο, τον οποίο βάφτισε καθολικό για να μπορέσει να έχει μέλλον με τους ενετούς. Και, από ό,τι φάνηκε, έπραξε πολύ καλά. Η μητέρα του όμως το έφερε βαρέως, και στο τέλος της ζωής της κλείστηκε σε μοναστήρι, για εξιλέωση.     

  Ο Λορέντζο απέκτησε μεγάλη περιουσία όπως και ο πατέρας του, όμως οι καιροί ήταν χαλεποί για το νησί μας. Οι τούρκοι ήταν μια διαρκής απειλή. Όταν έκαναν την πρώτη επιδρομή στα Χανιά, που υπήρξε και η πρώτη πόλη της Κρήτης την οποία κατέλαβαν, σκέφτηκε ότι ήταν καιρός να καταφύγει σε άλλη ενετοκρατούμενη περιοχή. Η Κέρκυρα του φάνηκε καλός προορισμός.

  Είναι γνωστό ότι πριν και μετά την άλωση της Κρήτης πολλοί κρητικοί κατέφυγαν στα ενετοκρατούμενα Ιόνια νησιά. Η πρόγονοι του Σολωμού, με καταγωγή από τη Σητεία (ακόμη υπάρχει τοπωνύμιο με το όνομα «σολωμικά») έφυγαν αρχικά για τα Κύθηρα. Όταν βρέθηκα εκεί στο πρόγραμμα της εξομοίωσης (των πτυχίων των απόφοιτων Παιδαγωγικών Ακαδημιών με τα πτυχία των Παιδαγωγικών Τμημάτων Δημοτικής Εκπαίδευσης των πανεπιστημίων) ένας συνάδελφος μου έδειξε τους τάφους των προγόνων του. Κάθισαν εκεί πάνω από έναν αιώνα πριν μεταναστεύσουν για την Κέρκυρα.

  Στην Κέρκυρα ο Λορέντζο κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Γενικού Προβλεπτή και να πάρει τη θέση του απογραφέα. Ο Δεσύλλας παραθέτει αυθεντικά αποσπάσματα από τις απογραφές του, με τη γλώσσα και την ορθογραφία της εποχής. Παραθέτει επίσης και ένα απόσπασμα από μια διαθήκη που συνέταξε.

  Μαζί με τη ζωή του Λορέντζο παρακολουθούμε και τη ζωή ενός εβραίου από τη Βενετία, που χρεοκοπημένος κατέληξε στην Κέρκυρα. Την πανέμορφη κόρη του Εσθήρ την ερωτεύθηκε ο Λορέντζο, αλλά κράτησε το γάμο του κρυφό για ευνόητους λόγους. Πριν εκδιωχθεί αυτή και ο πατέρας της πίσω στη Βενετία του χάρισε ένα γιο. Τους επισκεπτόταν συχνά, με κάθε ευκαιρία. Τόσο ο γιος του όσο και ο εγγονός του έκαναν λαμπρές καριέρες.

  Πέρα από τη βιογραφία σημαντικές είναι και οι λαογραφικές πληροφορίες που παραθέτει ο συγγραφέας. Διαβάζουμε στην παράγραφο όπου αναφέρεται στον θάνατο της Εσθήρ. «…Άδειασαν μάλιστα κάθε δοχείο με νερό στο σπίτι γιατί πίστευαν ότι ο Άγγελος του Θανάτου μπορεί να το είχε χρησιμοποιήσει για να καθαρίσει το ξίφος του μετά την τέλεση της αποστολής του» (σελ. 128).

  Επίσης για κάθε πρόσωπο, τοπωνύμιο, εκκλησία κ.λπ. που αναφέρει ο Αντώνης στην κύρια αφήγηση δίνει και τις σχετικές πληροφορίες, ιστορικές, γεωγραφικές ή άλλες, συχνά με τη μορφή υποσημειώσεων. Σε μια από αυτές διαβάζω:

  «Ο Ιμπραήμ Α’ (Ibrahim, 5 Νοεμβρίου 1615 – 18 Αυγούστου 1648) ήταν σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1640 έως το 1648. Ήταν γνωστός ως Τρελός Ιμπραήμ (Deli Ibrahim). Ήταν ο έβδομος γιος και δωδέκατο παιδί του Αχμέτ Α΄ και της Ελληνίδας Κιοσέμ Σουλτάν» (σελ. 81).

  Ο «Ντελικανής» λοιπόν (μ’ αυτόν τον τίτλο γυρίστηκε ταινία το 1963 από τον Μανώλη Σκουλούδη) είναι ο τρελιάρης νεαρός. Και η Ντελίνα που τραγουδά ο Σκουλάς είναι η τρελιάρα.  

  Το καλοκαίρι στην Κρήτη διάβασα για μια άλλη Ελληνίδα, και μάλιστα Κρητικιά, ρεθεμνιώτισα, την Ρεμπιά Γκιουνούς που έγινε σουλτάνα, γυναίκα του Mehmet IV. Του έδωσε μάλιστα δυο γιους που έγιναν κι αυτοί σουλτάνοι.

  Η αφήγηση της τελευταίας πολιορκίας της Κέρκυρας από τους Οθωμανούς το 1716, σε 24 ολόκληρες σελίδες, είναι ολότελα συναρπαστική. Θαυμάζουμε την οξύνοια του Γερμανού στρατάρχη Σούλεμπουργκ που οργάνωσε τα της άμυνας του νησιού.

  Και τώρα κάποια αποσπάσματα. Διαβάζουμε:

  «Είχαν να μοιραστούν κοινές μνήμες για τη ζωή των Καπουκινών στα Χανιά…» (σελ. 68).

  Σε ένα από τους τρεις τόμους της «Ιστορίας των Αθηνών» του Δημήτρη Καμπούρογλου, έκδοση αν θυμάμαι καλά του 1898 που την αγόρασα πριν είκοσι περίπου χρόνια 20 δραχμές στη λαϊκή, διάβασα για την πλατεία Καρύκη.

  Γιατί Καπουκινών και όχι καπουτσίνων; Γιατί Καρύκη και όχι Καρύτση;

  Ως γνωστό το κ μετά από ι και ε προφέρεται στην Κρήτη σαν το αγγλικό ch, όπως cheese. Όσο για την πλατεία Καρύκη, έχω την εντύπωση ότι το ιδίωμα που μιλούσαν τον 19^ο αιώνα στην Αθήνα ήταν παρόμοιο με το κρητικό, πριν αλωθεί η πρωτεύουσα από τους πελοποννήσιους και καθιερωθεί το ιδίωμά τους σαν την κοινή νεοελληνική.

  Και ένα ανέκδοτο· δηλαδή τι ανέκδοτο, πραγματική ιστορία, ήμουν παρών. Νεοσύλλεκτος στην Κόρινθο. Έρχεται ο δεκανέας και μας διατάζει να αναφερθούμε. Αναφερόμαστε ένας ένας. Έρχεται και η σειρά ενός κοντοχωριανού μου. -Στρατιώτης Κυμάκης Γιώργιος ΥΕΑ. Ο δεκανέας θέλησε να τον ειρωνευτεί για την κρητική προφορά του. -Τσυμάτσης το τσ πώς γράφεται; -Με κάπα.

  Διαβάζω:

  «…ως στενού ακόλουθου του Καρδινάλιου Gregorio Barbarigo…» (σελ. 111).

  Έχει ενετικές ρίζες λοιπόν ο φίλος μου ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, επίσης συγγραφέας.

  Εξαιρετικός αφηγητής αλλά και μελετητής της ντόπιας ιστορίας, ο Αντώνης Δεσύλλας μας δίνει ένα ακόμη συναρπαστικό μυθιστόρημα για τη γενέτειρά του. Αναμένομε και το επόμενο.