Irving Yalom & Ginny Elkin, Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά

Irving Yalom & Ginny Elkin, Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά (μετ. Ευαγγελία Ανδριτσάνου), Άγρα 2010, σελ. 374

  Έχω διαβάσει και άλλα βιβλία του Irving Yalom, και επειδή μου αρέσει πολύ σαν συγγραφέας σκοπεύω να διαβάζω κάθε βιβλίο του που πέφτει στα χέρια μου.

  Αυτό το βιβλίο έχει κάτι το ξεχωριστό, και δεν νομίζω να έχει κυκλοφορήσει κάτι παρόμοιο. Αποτελείται από τις σημειώσεις και του ψυχαναλυτή και της ασθενούς για τις συνεδρίες τους. Ήξερα βέβαια περίπου τι διαμείβεται μεταξύ ψυχαναλυτή και ψυχαναλυόμενου, όμως είναι διαφορετικό να το μαθαίνεις με τόσες λεπτομέρειες.

  Τι συζητάνε; Τι ρωτάει ο ψυχαναλυτής; Τι απαντάει ο ψυχαναλυόμενος; Μεγάλη συζήτηση γίνεται για τη μεταβίβαση και την αντιμεταβίβαση σε ιδιαίτερα συναρπαστικά αποσπάσματα. Για μένα ήταν ένα μάθημα ψυχανάλυσης αυτό το βιβλίο.

  Η Τζίννυ έχει οικονομικά προβλήματα και ο Γιάλομ διατίθεται να της κάνει δωρεάν ψυχοθεραπεία, με τον όρο να γράφουν τις εντυπώσεις τους μετά από κάθε συνεδρία και να τις ανταλλάσσουν κάθε εξάμηνο, «ένα ιμπρεσιονιστικό μη κλινικό σημείωμα» (σελ. 28), όπως του πρότεινε η γυναίκα του. Αυτή έχει πάθει το «μπλοκάρισμα του συγγραφέα» και ο ίδιος, φιλοδοξώντας να γίνει συγγραφέας, σκέφτηκε ότι αυτά τα σημειώματα θα ήταν επιπλέον μια καλή άσκηση λογοτεχνικού γραψίματος αφού δεν θα ήταν ένα ξηρό κλινικό σημείωμα. Διαβάζουμε αρκετά ενδιαφέροντα, πολλές φορές συγκλονιστικά, πράγματα σ’ αυτά τα σημειώματα.

  Και θα συνεχίσω όπως το συνηθίζω με αποσπάσματα που με εντυπωσίασαν και που σχεδόν πάντα σχολιάζω.

  Και πρώτα η σύμπτωση. Το «συγγραφικό μπλοκάρισμα» (σελ. 13) το συνάντησα σε διάστημα δέκα ημερών και σε τέσσερις ταινίες. Νομίζω όμως ότι το παθαίνουν οι μυθιστοριογράφοι, γιατί εμείς οι δοκιμιογράφοι δεν έχουμε τέτοιο μπλοκάρισμα, εγώ τουλάχιστον δεν ένιωσα ποτέ να έχω.

  «Επίσης ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο, όπου είτε η ίδια είναι ένας μεγάλος μαστός απ’ τον οποίο κρέμονται τσαμπιά ανθρώπων είτε κρεμιέται σ’ έναν μαστό μαμούθ» (σελ. 21).

  Τώρα, ή έβλεπε το ίδιο όνειρο με τον Φίλιπ Ροθ που μας έφυγε πέρυσι, ή διάβασε το μυθιστόρημά του «Το βυζί».

  «Αν η Τζίννυ διαθέτει πλέον αρκετή πίστη σε μένα, θα μπορούσα να τη βοηθήσω ν’ απαλλαγή από ένα μέρος της ενοχής της για τον αυνανισμό…» (σελ. 49).

  Οι θρησκείες έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στη δημιουργία αυτών των ενοχών. Δεν θυμάμαι σε ποιο βιβλίο ψυχολογίας από αυτά που έχω μεταφράσει, χρόνια τώρα, διάβασα ότι ο ψυχαναλυτής συμβούλευσε την ασθενή του να κάνει ντουζ επί ώρα στα γεννητικά της όργανα. Αυτός ήταν ένας τρόπος αυνανισμού, και είχε πολύ θεραπευτικά αποτελέσματα.

  Την Τζίννυ όντως τη βοήθησε. Γιατί παρακάτω διαβάζουμε: «Μίλησε για τη σεξουαλική ένταση που νιώθει μέσα στη μέρα και για την ικανότητά της να την αντιμετωπίζει πολύ γρήγορα με αυνανισμό, αφού εγώ την έχω διαβεβαιώσει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι κακό» (σελ. 119).

  «…γιατί μ’ άρεσε να βλέπω και ν’ ακούω τον ωκεανό και να διαβάζω Καζαντζάκη…» (σελ. 65).

  Αυτά τα λέει ο Γιάλομ. Έχω αποφασίσει να παραθέτω κάθε αναφορά ξένου συγγραφέα στον μεγάλο μας Καζαντζάκη· που, επί πλέον, είναι και κρητικός όπως κι εγώ. Το προτελευταίο μου βιβλίο είναι «Ο δικός μου Νίκος Καζαντζάκης» (ΑΛΔΕ 2015).

  «Έκανε καινούριους φίλους και μιλούσε σ’ εκείνους αντί για μένα όσο έλειπα…» (σελ. 185).

  Δεν θυμάμαι αν το διάβασα σε κάποιο από τα βιβλία που μετάφρασα ή σε άλλο. Πολλοί αμφισβητούν τη σημασία της ψυχανάλυσης και πιστεύουν ότι η θεραπευτική της λειτουργία βρίσκεται μόνο στην εξομολόγηση, στο άνοιγμα της καρδιάς, κάτι που μπορεί να κάνει κανείς και σε ένα καλό φίλο.

  «Της είπα πως έπασχε από τη νόσο της υπερβολικής συνειδητότητας…» (σελ. 185).

  Με άλλα λόγια, να μην πολυψαχνόμαστε, σύμφωνα με την προτροπή των προγόνων μας «μηδέν άγαν». Βέβαια υπάρχει και το «γνώθι σαυτόν». Και, ψάχνοντας στο διαδίκτυο, διαβάζω σε μια ιστοσελίδα ότι και τα δυο γνωμικά είναι του Χείλωνα του Λακεδαιμόνιου. Αντιφατικά. Γνώθι σαυτόν, αλλά όχι άγαν.   

  «…ίσως ακόμα αυτή η σχέση με τον Καρλ να είναι καλύτερη απ’ το να μην έχει καμιά απολύτως σχέση» (σελ. 199).

  Ίσως. Υπάρχει και η παροιμία «από το ολότελα καλός είναι και ο Καρλ». Αλλά, αντικειμενικά, πρόκειται για κορώνα γράμματα, και όποια μεριά κι αν πέσει ίσως να μη μάθεις ποτέ αν κέρδισες ή έχασες.

  Όμως πιο κάτω λέει. «Κατά τη δική μου άποψη, το να ζουν δυο άνθρωποι μαζί επειδή φοβούνται να ζήσουν χωριστά, είναι πολύ αδύναμο θεμέλιο για μια σχέση και το είπα» (σελ. 290).

  Φυσικά, αλλά μ’ αυτό μήπως την πρότρεπε να χωρίσει με τον Καρλ;

  «Είναι κάτι πολύ ανθρώπινο να νιώθεις καλύτερα όταν άλλοι είναι σε άσχημη θέση» (σελ. 264).

  Ανθρώπινο, αλλά δεν μπορείς να μην νιώσεις, έστω και λίγη, ενοχή».

  «Κάποιες στιγμές μέσα στη συνάντηση ένιωθα μικρές σουβλιές ζήλιας, γιατί πάντα θεωρούσα την Τζίννυ δική μου, και ξαφνικά βλέπω πόσο μεγάλη διαστρέβλωση και αυταπάτη ήταν αυτό» (σελ. 282).

  Αυτό για την αντιμεταβίβαση που λέγαμε. Όσο για τη μεταβίβαση, θα παραθέσω μια ατάκα από μια ταινία που είδα χρόνια πριν: «Γιατρέ, ξέρετε πότε κατάλαβα ότι θεραπεύτηκα; Όταν ένιωσα ότι δεν είμαι πια ερωτευμένη μαζί σας».

  Πολύ μου άρεσε αυτό το βιβλίο, αν το διαβάσετε ελπίζω να αρέσει και σε σας.