Γράφει ο Γιώργος Βοϊκλής: Αποχαιρετισμός στον ταπεινό πρόεδρο Χοσέ (Πέπε) Μοχίκα

 

Αποχαιρετισμός

Στον «ταπεινό πρόεδρο» Χοσέ (Πέπε) Μοχίκα

 

                                                 από τον Γιώργο Βοϊκλή

 

«Ο πολεμιστής έχει δικαίωμα στην ξεκούραση»

Με αυτή τη φράση μας αποχαιρέτησε ο 89χρονος πρώην Πρόεδρος της Ουρουγουάης (2010-2015) Χοσέ Πέπε Μοχίκα, που λόγω του  τρόπου ζωής του είχε αποκτήσει το προσωνύμιο «ο πτωχός Πρόεδρος» και λόγω της συμπεριφοράς του «ο ταπεινός Πρόεδρος».

Τον επικείμενο θάνατό του προανήγγειλε ο ίδιος όταν, στην τελευταία συνέντευξη που έδωσε πριν λίγες μέρες, στις 7 Ιανουαρίου, σε τοπική εφημερίδα των περιχώρων του Μοντεβιδέο, στο αγρόκτημα που ζούσε τα τελευταία χρόνια, ανακοίνωσε ότι πάσχει από μη θεραπεύσιμο καρκίνο και αποφάσισε να σταματήσει κάθε θεραπευτική αγωγή.

«Ο κύκλος έκλεισε» είπε στην αποχαιρετιστήρια συνέντευξή του.

Περιμένοντας από μέρα σε μέρα την είδηση του θανάτου του, ας δούμε πώς άνοιξε και ποιος ήταν ο κύκλος της ζωής του.

 

Γεννήθηκε το 1935 στα περίχωρα του Μοντεβιδέο και από τα νεανικά του χρόνια ανέπτυξε πολιτική δράση στον προοδευτικό χώρο. Από το 1960 συμμετείχε ενεργά στο επαναστατικό κίνημα των «Τουπαμάρος». Μετά τη σύλληψή του το 1972 παρέμεινε επί 13 χρόνια φυλακισμένος στις στρατιωτικές φυλακές  ως πολιτικός κρατούμενος. Τα δυο από αυτά σε πλήρη απομόνωση στον πυθμένα ενός πηγαδιού.

Μετά την απελευθέρωσή του το 1985, όταν ανατράπηκε η στρατιωτική δικτατορία που είχε επιβληθεί στη χώρα από τον Ιούλιο του 1973, συνέχισε την πολιτική του δράση. Η ανυποχώρητη συνέπεια, η εντιμότητα, η μετριοπάθεια, ο ταπεινός τρόπος ζωής του και η πολύχρονη κοινωνική προσφορά του, συνέτειναν στο να εκλεγεί το 2010 στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας της χώρας του.

Χαρακτηριστικό του ήθους του είναι το ότι στη διάρκειά της διέθετε σε φιλανθρωπικούς σκοπούς το 90% του «μισθού» του, όπως και τα επόμενα χρόνια αντίστοιχο ποσοστό της σύνταξης του. 

Από τα επιτεύγματα της πενταετούς προεδρικής θητείας του θα αναφέρω μόνο δυο: Αύξησε τον κατώτατο μισθό των εργαζομένων της χώρας του κατά 250% και μείωσε από το 40% στο 11% το ποσοστό των οικογενειών που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας.

 

Τι δεύτερο ερώτημα είναι:

Ποιοι ήταν «Τουπαμάρος», που μαχητής τους ήταν Χοσέ (Πέπε) Μοχίκα;

Πενήντα χρόνια πριν, τον Δεκέμβριο του 1974 και τον Ιούλιο του 1975 -τον πρώτο χρόνο από την ανατροπή της δικής μας δικτατορίας- έγραψα δύο κείμενα για το κίνημα των «Τουπαμάρος», που δημοσιεύτηκαν αντίστοιχα στο 1^ο και στο 7^ο τεύχος του  περιοδικού «το καμίνι».

Το πρώτο με αφορμή την προβολή της ταινίας του Κώστα Γαβρά με τίτλο «Κατάσταση πολιορκίας» που αναφέρεται στη δράση τους. Το δεύτερο με αφορμή την έκδοση δυο βιβλίων για το κίνημά τους: Το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού με τίτλο «Μαθαίνοντας από τους Τουπαμάρος» (εκδόσεις Πλειάς)  και το βιβλίο του Ρεζί Ντεμπρέ με τίτλο «Τουπαμάρος. Η κριτική των όπλων» (εκδόσεις Σύγχρονα κείμενα)

 

Δεκέμβριος 1974

Στο πρώτο από τα κείμενα αυτά έγραφα ανάμεσα σε άλλα:

 «Από όσο μπορούμε να ξέρουμε, το κίνημα των Τουπαμάρος εμφανίστηκε στην Ουρουγουάη στις αρχές της 10ετίας του 1960, ξεκόβοντας από το σοσιαλιστικό κόμμα σε μια βάση επαναστατική απέναντι στο μεταρρυθμιστικό  χαρακτήρα του.

Προσαρμόζοντας την οργανωτική τους συγκρότηση και την πολιτική τους στις συνθήκες της χώρας τους, που οι πολιτικές γεωγραφίες της εποχής την ονόμαζαν «Ελβετία της Λατινικής Αμερικής», διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν στις συνθήκες των χωρών με όχι πολύ οξυμένα προβλήματα, με δημοκρατική παράδοση και με μεγάλο ποσοστό αστικού πληθυσμού.

Οι «Τουπαμάρος» συνδέονται με τη λαϊκή παράδοση του τόπου τους. Το όνομά τους το πήραν από το όνομα του αρχηγού των ιθαγενών επαναστατών εναντίον των Πορτογάλων αποικιοκρατών που είχαν κατακτήσει τη χώρα.

Η αφοσίωσή τους στην υπόθεση του Λαού, τους δίνει τη δυνατότητα να βρουν και να υλοποιήσουν, με πραγματικά αξιοθαύμαστο τρόπο, καινούριες μορφές πάλης, κυρίως στο κοινωνικό πεδίο, που τους πιστώνουν ακόμη περισσότερο στη λαϊκή συνείδηση και προωθούν τους στόχους τους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δημιουργούν «οάσεις σοσιαλισμού» μέσα στο άνυδρο τοπίο του αστικού καθεστώτος».

 

Ιούλιος 1975

Στο δεύτερο από τα κείμενα αυτά έγραφα ανάμεσα σε άλλα:

«Από τον Ιούλιο του 1973 επικρατεί στην Ουρουγουάη ένα καθεστώς βίας και τρομοκρατίας. Καθημερινές συλλήψεις, βασανισμοί και εκτελέσεις συνθέτουν την εικόνα τα λατινοαμερικανικής αυτής χώρας που η αστική τάξη της –με τη συμβολή της Αμερικανικής CIA- έσπασε τη δημοκρατική της παράδοση, χρησιμοποιώντας το τελευταίο της χαρτί για να μπορέσει αντιμετωπίσει επιτυχώς το συνεχιστικά ανερχόμενο λαϊκό κίνημα.

Στην πρώτη γραμμή του λαϊκού κινήματος της χώρας βρίσκονται οι «Τουπαμάρος».

Τα χαρακτηριστικά τους, όπως τα παρουσιάζει στο βιβλίο του  ο Γάλλος δημοσιογράφος και διανοούμενος της Αριστεράς Ρεζί Ντεμπρέ –που φαίνεται ότι συζήτησε με στελέχη τους- είναι ότι με το κίνημά τους, το Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης (MLN), εγκαινιάζουν στην πράξη μια καινούρια μέθοδο διεξαγωγής της σοσιαλιστικής επανάστασης με τη μορφή του «Αντάρτικου της πόλης».

Κύριο χαρακτηριστικό σε όλες τις ενέργειές τους είναι το ομαδικό πνεύμα, η συλλογικότητα, χωρίς μεγάλες πράξεις ατομικής διάκρισης. Τη δουλειά τους τη χαρακτηρίζει η συνέπεια και η μετριοφροσύνη, καθορισμένη από ένα υψηλό επίπεδο συνείδησης.

Η μεγάλη κοινωνική διείσδυση και επιρροή που είχαν πετύχει, τους επέτρεψε να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους μετά την επιβολή  της στρατιωτικής δικτατορίας, ώστε να μη μπορεί ο αντίπαλος να βρει το νήμα που θα του επέτρεπε να τους εξουδετερώσει».

 

Αυτήν την εικόνα είχαμε το 1975, ένα χρόνιο μετά την επιβολή της δικτατορίας στην Ουρουγουάη, όταν το δικτατορικό καθεστώς δεν είχε ακόμη καταστείλει ολοκληρωτικά το κίνημα των Τουπαμάρος.

Αλλά και στα 12 χρόνια που πέρασαν μέχρι την ανατροπή του, παρέμειναν ζωντανές οι ρίζες του, όπως απέδειξε η εκλογή ενός από τους μαχητές του, τού Χοσέ (Πέπε) Μοχίκα, στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας είκοσι πέντε χρόνια μετά.

 

Δεν θα μπορούσε να υπάρξει, νομίζω, πιο ταιριαστός επίλογος σε αυτό το κείμενό μου από τον αποχαιρετισμό της Νόρας Ράλλη σε αυτόν τον σεμνό αγωνιστή, που διαβάσαμε στην Εφημερίδα των Συντακτών της 10^ης Ιανουαρίου:

 «Αγωνίστηκε πολύ, βασανίστηκε απίστευτα σκληρά για πάνω από δέκα χρόνια, έγινε πρόεδρος της χώρας του, την άλλαξε τελείως […] ποτέ, ποτέ όμως, δεν ξέφυγε απ’ τα πιστεύω του:

«Δεν συμμετέχουμε επειδή θα κερδίσουμε, αλλά επειδή πιστεύουμε».

Ο Χοσέ (Πέπε) Μοχίκα πεθαίνει. Έχοντας κάνει ανθρωπινότερη την ανθρωπότητα».