Jean-Luc Godard, Με κομμένη την ανάσα (A bout de souffle, 1960)

Jean-Luc Godard, Με κομμένη την ανάσα (A bout de souffle, 1960)

 

  Βλέποντας την «Κινέζα» την οποία ο Γκοντάρ εμπνεύστηκε από τους «Δαιμονισμένους» του Ντοστογιέφσκι (γράφω γι’ αυτήν σαν ουρά στη βιβλιοκριτική) αποφάσισα να δω, όχι πακέτο, αλλά τις πρώτες ταινίες του Godard, που σ’ αυτές χρωστάει τη φήμη του, οπωσδήποτε μέχρι το «Week end», ταινία του 1967. Κάποιες απ’ αυτές τις είχα δει τότε, ενώ για την «Περιφρόνηση» και τη «Δυο ή τρία πράγματα που ξέρω γι’ αυτή» που τις είδα πρόσφατα, έχω κάνει ανάρτηση.

  Στην ταινία ο Γκοντάρ μας δίνει το πορτραίτο του Μισέλ, ενός κακοποιού (στο ρόλο του ο Ζαν Πωλ Μπελμοντό, που εκτίναξε την καριέρα του). Είναι ιδιόρρυθμος όπως φαίνεται από τις ενέργειές του, με πιο χαρακτηριστική εκείνη στην οποία πηγαίνει και σηκώνει, στο άσχετο, τη φούστα μιας γυναίκας για να απομακρυνθεί μετά στα γρήγορα. Πρόκειται για μια acte gratuit (ελεύθερη πράξη), που σύμφωνα με κάποιους γάλλους συγγραφείς αποτελεί της πιστοποίηση της απόλυτης ελευθερίας μας, καθώς είναι απαλλαγμένη από κάθε κίνητρο.

  Ή μήπως όχι;

  Μήπως είναι σύμπτωμα μιας διαταραχής;

  Τρέχει δαιμονιωδώς με αποτέλεσμα να τον πάρουν στο κατόπιν οι αστυνομικοί. Στρίβοντας σε ένα μονοπάτι τους ξεφεύγει, αλλά κάτι παθαίνει το αυτοκίνητό του (όλα τα αυτοκίνητα με τα οποία θα τον δούμε είναι κλεμμένα) και ανοίγει το καπό. Ένας αστυνομικός που το είχε υποπτευθεί  επιστρέφει και στρίβει στο μονοπάτι. Τον πυροβολεί. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ξεχυθεί όλη η αστυνομία στο κατόπιν του.

  Κλέβει τα χρήματα από το πορτοφόλι μιας φίλης του. Στη συνέχεια πηγαίνει και βρίσκει μια άλλη (Jean Seberg). Θα δυσκολευτεί να την πείσει να κάνουν έρωτα. Την αγαπάει. Αυτή όμως;

  Της ζητάει να τον ακολουθήσει στη Ρώμη. Αυτή δεν δέχεται. Αυτός επιμένει. Αυτή τηλεφωνεί στην αστυνομία (ένας αστυνομικός που ήταν στο κατόπιν του της είχε δώσει το τηλέφωνό του). Αμέσως μετά του το λέει.

  Για ποιο λόγο;

  Για να σηκωθεί να φύγει αμέσως, να μην την πιέζει για τη Ρώμη.

  Είναι κουρασμένος, δεν θέλει να φύγει, ονειρεύεται την ηρεμία που θα έχει στη φυλακή.  

  Ένας φίλος του τού δίνει ένα πιστόλι. Το αρνείται. Απομακρύνεται. Του το πετάει στα πόδια του. Το σηκώνει από χάμω. Απέναντι όμως έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους οι αστυνομικοί.

  Τον πυροβολούν. Τρέχει για λίγο και μετά σωριάζεται χάμω.

  Το τέλος με είχε εντυπωσιάσει τόσο που δεν έφυγε ποτέ από τη μνήμη μου.

  Τον έχουν περικυκλώσει οι αστυνομικοί. Μαζί τους είναι και η κοπέλα. Κάνει κάποιους μορφασμούς με το στόμα (τους είχε κάνει και σε άλλη σκηνή πιο πριν) και λέει:   

  MICHEL: C'est vraiment dégueulasse. (Είναι πραγματικά αηδιαστικό).
PATRICIA: Qu'est-ce qu'il a dit? (Τι είπε;)
VITAL: Il a dit que vous êtes vraiment "une dégueulasse". (Είπε ότι είσαι πραγματικά «σκύλα»).  

PATRICIA: Qu'est-ce que c'est "dégueulasse"? (Τι θα πει dégueulasse;).

  Η Πατρίτσια είναι αμερικανίδα, δεν ξέρει όλες τις γαλλικές λέξεις.

  Δεν παίρνει απάντηση, αλλά υποπτεύεται τη σημασία. Αφού μένει για λίγα δευτερόλεπτα συλλογισμένη στρέφεται και απομακρύνεται.

  Πού είναι η κλασική σκηνή που η αγαπημένη πέφτει πάνω στον αγαπημένο της κλαίγοντας με λυγμούς;

  Γιατί έδωσε αυτή τη μετάφραση ο αστυνομικός; Για να την κάνει να τον μισήσει ή γιατί είχε αυτή τη γνώμη γι’ αυτήν, μια και πρόδωσε το φίλο της;

  Το τρομερό παιδί της νουβέλ βαγκ κάνει εδώ τα πρώτα του βήματα. Είναι χαρακτηριστική η τελική σκηνή στην οποία η Μισέλ κοιτάει την κάμερα, δηλαδή το θεατή, κάτι που θεωρούνταν ταμπού μέχρι τότε. Επίσης έχουμε πολλά jump cut (το ίδιο πλάνο το οποίο έχει τεμαχιστεί και του έχουν αφαιρεθεί τμήματα ώστε να φανεί ένα προχώρημα του χρόνου), κάτι που εθεωρείτο μέχρι τότε ερασιτεχνισμός.

  Με συγκίνησε το βιογραφικό της Jean Seberg. Αυτοκτόνησε στα σαράντα της χρόνια. Στην περίπτωσή της ισχύει, για μια ακόμη φορά, η παροιμία «ήτανε στραβό το κλήμα το ’φαγε κι ο γάιδαρος». Το κλήμα ήταν η ασταθής ψυχολογία της. Ο γάιδαρος ήταν το FBI, που έρριξε λάσπη πάνω της, διαδίδοντας ότι τάχα ήταν έγκυος από κάποιον Μαύρο Πάνθηρα ενώ ήταν παντρεμένη, πράγμα που ο σύζυγός της το διέψευσε. Η ιστορία αυτή την καταπόνησε αφάνταστα. Το κοριτσάκι της γεννήθηκε κάτασπρο, αλλά πέθανε μετά από δυο μέρες. Άφησε ανοικτό το φέρετρό του για να δει ο κόσμος. Από τότε κάθε χρόνο την επέτειο του θανάτου του έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Ο πατέρας της είχε σε μια γωνιά την αμερικανική σημαία και την ύψωνε κάθε πρωί, όμως από τότε δεν την ύψωσε ποτέ ξανά, όπως δήλωσε ο ίδιος.

  

  Αντιγράφω από την «Κοινωνική ιστορία του ιρανικού κινηματογράφου» του Hamid Naficy, 2^ος τόμος, σελ. 123: «Shirdel made only one notable feature movie during the Pahlavi era, The Morning of the Fourth Day (Sobh‑e Ruz‑e Chaharom, 1972), which paid homage to his favorite film by Godard, Breathless (A Bout de Souffle, 1960)».  

  Αντιγράφω από την «Κοινωνική ιστορία του ιρανικού κινηματογράφου» του Hamid Naficy, 2^ος τόμος, σελ. 123: «Shirdel made only one notable feature movie during the Pahlavi era, The Morning of the Fourth Day (Sobh‑e Ruz‑e Chaharom, 1972), which paid homage to his favorite film by Godard, Breathless (A Bout de Souffle, 1960)».