Marion Hänsel, Between the devil and the deep blue sea (Ανάμεσα στο διάβολο και τη βαθιά γαλάζια θάλασσα, 1995)

Marion Hänsel, Between the devil and the deep blue sea (Ανάμεσα στο διάβολο και τη βαθιά γαλάζια θάλασσα, 1995)

  Εξαιρετική ταινία βασισμένη στη νουβέλα του Νίκου Καββαδία «Λι».

  Ο Νίκος είναι αξιωματικός ενός πλοίου η εταιρεία του οποίου έχει χρεωκοπήσει. Είναι αραγμένοι στο Χονγκ Κονγκ. Περιμένουν να πουληθεί και να πληρωθούν ώστε να μπορέσουν να φύγουν.

  Ένα δεκάχρονο κοριτσάκι, η Λι, που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια βάρκα-σπίτι, κουβαλάει στην πλάτη της ένα μωρό, τον αδελφό της. Ζει δουλεύοντας στα αγκυροβολημένα πλοία. Προτείνει στο Νίκο να τον υπηρετεί με μόνη ανταμοιβή το φαγητό της καθώς και του μωρού.

  Ο Νίκος έχει τα ψυχολογικά του προβλήματα. Παίρνει όπιο. Τον βασανίζουν οι ενοχές που παράτησε έγκυο τη φιλενάδα του, σε κάποιο λιμάνι. Σαν σε λάιτ μοτίφ ακούμε αποσπάσματα από τα γράμματά της, όλο ανησυχία που δεν της απαντάει, πολλά από τα οποία καταλήγουν «βρήκα στο λεξικό το I love you στα ελληνικά» (τα γράμματα είναι στα αγγλικά), είναι sagapo». 

  Μια αγαπησιάρικη σχέση θα αναπτυχθεί ανάμεσα στον Νίκο και το κοριτσάκι. Θα τους δούμε σε διάφορα επεισόδια, τόσο στο πλοίο όσο και στην ξηρά, όπου κάποια στιγμή ο Νίκος συνοδεύει το κοριτσάκι να δει τον πατέρα του που είναι τυφλός και τη μητέρα του που έχει να τη δει χρόνια. Όμως θα έλθει ο χωρισμός, όταν το πλοίο πουληθεί και ο Νίκος βρει δουλειά σε άλλο πλοίο.

  Υπέροχη ταινία. Εξαιρετική η ερμηνεία του Stephen Rea, όμως την παράσταση την κλέβει το κοριτσάκι, η Ling Chu.

  Δεν μπορώ να μην κάνω την σύγκριση. Ναι, η ταινία μου άρεσε περισσότερο από την επίσης εξαιρετική ταινία του Βιμ Βέντερς «Η Αλίκη στις πόλεις», όπου πάλι βλέπουμε το δίδυμο ο άνδρας και το κοριτσάκι. Μπορεί όμως αυτό να οφείλεται στο ότι το κοριτσάκι εδώ είναι ολότελα δυστυχισμένο, και στο ότι με ενδιαφέρει κάθε τι που αναφέρεται στην Κίνα.

  Ήταν ευχάριστη έκπληξη για μένα να δω ότι οι υπότιτλοι της ταινίας ήταν παραγγελιά της «Εταιρείας Διαπολιτισμικών Σπουδών», ψυχή της οποίας είναι ο Φώτης Τερζάκης, κάποτε μέλος της Ομάδας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Ας τον ευχαριστήσω κι από εδώ για την κριτική του για το βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας».

  Έχω σταματήσει να αγοράζω βιβλία, όμως τόσο με ενθουσίασε η ταινία που έκανα εξαίρεση και παράγγειλα τη νουβέλα του Καββαδία ηλεκτρονικά στην Πρωτοπορία. Σε λίγο θα πάω να την παραλάβω.  

  Την πήρα. Ξεκίνησα να τη διαβάζω στη «Μπούκα», το μαγειρείο στα Εξάρχεια με τις πολύ καλές τιμές. Παλιά πηγαίναμε για φαγητό με τον Αλέξανδρο τον εκδότη μου (ΑΛΔΕ) κάθε Σάββατο, τώρα αραιά και πού. Την τέλειωσα στο σπίτι.

  Υπάρχουν διαφορές. Η εγκαταλειμμένη αγαπητικιά δεν υπάρχει στον Καββαδία. Ο καπετάνιος, συνονόματός μου, Χαραλάμπης, όπως με φώναζαν οι γονείς μου, δεν είναι αλκοολικός, ούτε ο Καββαδίας οπιομανής. Στον Καββαδία συναντούν ένα οκτάχρονο αδελφό καθώς και τον πατέρα που όμως δεν ήταν τυφλός αλλά έχει μια περίεργη αρρώστια. Τέλος συναντούν μια αδελφή. Στον Καββαδία δεν υπάρχει η μητέρα.

  Είναι αυτοβιογραφική η ιστορία;

  Πιθανόν.

  Ο Νίκος που δεν ονοματίζεται εδώ είναι Έλληνας και από τους δυο γονείς, και γεννήθηκε επίσης στη Μαντζουρία. Είναι ασυρματιστής. Ακόμη διαβάζω: «Θυμήθηκα τη Μυτιληνιά που μου γλίστρησε πριν πολλά χρόνια ένα δειλινό στη Βηρυτό…».

  Ξέρω δυο ανέκδοτα για τον Σεφέρη στη Βηρυτό, στα οποία εμπλέκεται και ο Καββαδίας. Το πρώτο: πηγαίνει με το αμάξι της πρεσβείας, δανεισμένο ασφαλώς από τον Σεφέρη, στη γειτονιά με τα μπουρδέλα. Ως ναυτικός ο Καββαδίας ήταν μπουρδελόβιος. Το μαθαίνει ο Σεφέρης και γίνεται έξω φρενών από το κακό του. Τι θα σκεφτεί ο κόσμος βλέποντας το αμάξι της ελληνικής πρεσβείας σ’ αυτή την κακόφημη γειτονιά;

  Και το άλλο.

  Είναι στο αμάξι ο Σεφέρης με τον Καββαδία. Ξάφνου ακούγονται ελληνικά. Αναρωτιέται ο Σεφέρης: -Ακούς Νίκο; Μιλάνε ελληνικά. Σε ποια γειτονιά βρισκόμαστε; -Στη γειτονιά με τα μπουρδέλα. -Έξω!!! του λέει σοκαρισμένος ο Σεφέρης και τον κατεβάζει από το αμάξι. Δεν ξέρω αν επέστρεψε με τα πόδια ή, μια και βρέθηκε εκεί, επισκέφτηκε κανένα σπίτι.

Αξιόπιστες οι πηγές μου, θυμάμαι όμως μόνο την πρώτη, αλλά δεν θα βάλω και το χέρι μου στη φωτιά.

  Και ένα τελευταίο στοιχείο. Αντιγράφω.

  «Είναι νάνος, σκέφτηκα. Δεν είναι φυσικό να μιλάει έτσι. -Την αλήθεια, πες μου την αλήθεια, της είπα. Πόσων χρονών είσαι; -Όσο και προχθές που με ρώτησες. Δέκα. Μα γιατί ρωτάς;» (σελ. 49, εκδόσεις Άγρα. Από αυτήν κυκλοφορούν όλα τα βιβλία του Καββαδία).

  Μου φαίνεται απίθανο αυτό να είναι συγγραφική επινόηση, μοιάζει με πραγματικό γεγονός. Αν έφερνε στο μυαλό του το αδελφάκι που κουβαλάει στην πλάτη της μάλλον δεν θα έκανε τέτοια σκέψη.

  Και τώρα κάποια αποσπάσματα.

  «-Τον λυπάμαι, μουρμούρισε [το κοριτσάκι]. Δεν υπάρχει χειρότερο πράμα από το να λυπάσαι τον άλλον. Και πιο φριχτό, να τον σιχαίνεσαι» (σελ. 41).

  Κάτι τέτοια του έλεγε και την πέρασε για νάνο.

  Και για τις πόρνες της Σαγκάης: «…Άλλες στέκονταν στις πόρτες των μαγαζιών ακίνητες σαν κούκλες, κι οι πιο λαϊκές σ’ έπιαναν ελαφρά από το μπράτσο. Δεν μπόρεσα να μάθω πότε αναπαύονταν, πότε κοιμόνταν. Ίσως μιαν άλλην ώρα που δεν υπάρχει μέσα στο χρόνο».

  Και στη συνέχεια:

  «Οι πλανόδιοι έμποροι πουλούσαν ανοιχτά όπιο και κοκαΐνη καθώς θα πουλούσαν στραγάλια. Η γοητευτική μυρωδιά του όπιου σε τύλιγε σα σύννεφο. Άλλοι πουλούσαν μικρές κοπέλες και αγόρια για εκατό χονγκονέζικα δολάρια μαζί μ’ ένα χαρτί σφραγισμένο από τις Αρχές για σιγουριά [εγγλέζικες οι αρχές, αν θυμάστε]. Πολλές μανάδες αποχαιρετούσαν για τελευταία φορά τα παιδιά τους που τα ’χαν πουλήσει κείνη την ώρα. Ανέκφραστες, μονάχα τα χέρια τους κλαίγαν καθώς τους διόρθωναν την πλεξίδα ή το φόρεμα, τα δάχτυλά τους δείχναν σπαραγμό και απελπισία, όπως τις άγγιζαν» (σελ. 45).

  Αυτά δεν συνέβαιναν μόνο στο Χονγκ Κονγκ αλλά και στην υπόλοιπη Κίνα. Πρόσφατα το είδα και στην ταινία του Φενγκ Σιάογκανγκ «Back to 1942».

  Και ένα τελευταίο:

  «Όταν κάποιος πέσει στο ποτάμι, κανείς δικός του δεν τον βοηθάει. Δεν πρέπει. Το σωστό είναι να τον προλαβαίνουν πριν πέσει» (σελ. 49).

  Για ποιο λόγο δεν τον βοηθάνε;

  Μας το είπε πριν χρόνια ο κος Τζόου, ο δάσκαλός μου στα κινέζικα στον «Σύνδεσμο Φιλίας Ελλάδας-Κίνας»: «Γιατί τον θέλει το πνεύμα του ποταμού».

  Αν ταξιδέψετε στην Κίνα και χαζεύετε στην άκρη ενός ποταμού, προσέξετε μη στραβοπατήσετε και πέσετε μέσα. Δεν θα σας σώσει κανείς.